در تلاشی دوباره به‌منظور دور نگاه داشتن ایران از بازار گاز اروپا، شرکت نیمه دولتی گاز روسیه، گاز پروم، با حضور در مذاکرات مرتبط با طرح صدور گاز ایران به هند، قصد دارد زمینه تجدید حیات این طرح نیمه‌مرده را فراهم سازد.
طی چند روز گذشته، نمایندگان شرکت گاز پروم با مسئولان نفت و گاز ایران در تهران ملاقات و پیرامون شرایط مشارکت در طرح صدور گاز ایران به هند، از طریق پاکستان، به گفت‌وگو نشستند.
بیش از پانزده سال پیش، طرح صادرات گاز ایران به پاکستان و هند با ظرفیت روزانه ۱۵۰ میلیون متر مکعب در روز مورد بررسی قرار گرفت. صادرات این حجم عظیم از گاز می‌توانست ایران را در ردیف فروشندگان عمده و فعال در بازارهای جهانی گاز قرار دهد.
ضعف مدیریت در بخش ایرانی طرح یاد شده و عدم اشراف به طبیعت قراردادهایی از این نوع، دست یافتن به توافق اصولی بر سر شرایط فروش، از جمله قیمت گاز صادراتی را با یک تاخیر هفت ساله روه‌برو ساخت.
بعد از بروی کار آمدن دولت نهم، و تیره‌تر شدن مناسبات ایران با غرب به‌خصوص بر سر برنامه‌های توسعه اتمی جمهوری اسلامی، موضوع صادرات گاز ایران به هند بیش از پیش رنگ سیاسی به خود گرفت.
دخالت مستقیم آمریکا و تماس‌های کوندالیزا رایس وزیر خارجه وقت آن کشور با مقامات هندی در این زمینه، همزمان با فراهم شدن شرایط همکاری گسترده اتمی بین دهلی و واشینگتن، امکانات اجرای طرح صدور گاز ایران به هند را دشوارتر از پیش ساخت.
با تکیه بر مشکلات امنیتی ناشی از روابط غیر دوستانه با پاکستان در زمان حکومت پرویز مشرف، و به‌علاوه، ادامه ناآرامی‌های داخلی در پاکستان، هند همواره نگران امنیت مسیر انتقال گاز ایران از مسیر پاکستان بوده است. به این دلائل، هند دو سال قبل رسما انصراف خود را از مشارکت در آنچه ایران طرح لوله صلح می‌نامد، اعلام داشت.
پس از برکناری هادی نژاد حسینیان، معاون وقت امور بین‌المللی وزارت نفت از سرپرستی مذاکرات مربوط به خط لوله، ایران اعلام داشت که طرح صدور گاز را بدون حضور هند همچنان با پاکستان ادامه خواهد داد.
جانشین نژاد حسینیان در اداره مذاکرات مربوط به طرح خط لوله، حجت الله غنیمی‌فرد بود که تا آن تاریخ به مدت پانزده سال امضاء قرار دادهای صادرات نفت ایران را عهده‌دار بود. غنیمی‌فرد که به دلیل ماندگاری در پست اداری خود و همواره پشت سر گذاشتن موج اختلاف‌ها و انتقادها و تغییرات مشهور است، در مدت چند هفته پس از عهده‌دار شده مسئولیت تازه، اعلام داشت که توافق قیمت برای صدور گاز به پاکستان را نهایی کرده است.
اگر چه قیمت‌های مورد توافق برای صادرات گاز به پاکستان از سوی ایران به صورت روشن اعلام نشد، ولی در واکنش به توافق انجام شده، هادی نژاد حسینیان اعلام داشت، که ایران در حدود ۳۰ در صدر به پاکستان تخفیف داده است. مسئولان پاکستان نیز این موضوع را تلویحا مورد تائید قرار دادند.
در خرداد ماه سال جاری در یک مراسم نه چندان پر سر و صدا محمود احمدی نژاد و اصف علی زرداری رییس جمهور پاکستان، سندی را امضاء کردند که از آن به عنوان قرارداد نهایی صدور گاز ایران به پاکستان یاد شده است.
طرح کوچک شده
در طرح کوچک شده صادرات گاز به شرق، حجم روزانه انتقال گاز به پاکستان، در حدود ۳۲ میلیون متر مکعب پیش‌بینی شده که در اندازه واردات روزانه گاز ایران از ترکمنستان، و صادرات گاز ایران به ترکیه است. این میزان معادل یک پنجم حجم اولیه برای صادرات روزانه ۱۵۰ میلیون متر مکعب به شبه‌قاره هند است.
هزینه لوله گذاری برای انتقال گاز ایران از پارس جنوبی به پاکستان و هند، در حدود هشت میلیارد دلار پیش‌بینی شده است. در صورت انجام صادرات گاز با حجم اولیه، استهلاک سرمایه‌گذاری لازم و در نتیجه یافتن موسسات سرمایه‌گذاری برای مشارکت در طرح تا حدودی آسان‌تر بود. اینک با کاهش ظرفیت خط لوله یاد شده میزان علاقه برای سرمایه گذاری در آن کاهش یافته است.
اگر چه تا سه سال آینده، ایران فاقد هرگونه ظرفیت افزوده‌ی قابل ِ پیش‌بینی برای صادرات گاز است و نیز در صورت نهایی شدن صادرات گاز به پاکستان این طرح تنها از سال ۲۰۱۴ به بعد قابل اجرا خواهد بود، با این و جود، در صورت حل مشکلات تکمیل طرح‌های تولید گاز ایران در عسلویه که عمدتا به حال تعلیق درآمده‌اند، و همزمان، کاهش میزان مصرف خانگی گاز بعد از حذف یارانه‌ها، ایران میتواند به ظرفیت قابل ملاحظه‌ای برای صادرات گاز دست یابد.
در چنین شرایطی، چنانچه بازدارنده‌های سیاسی حضور ایران در بازار گاز مصرفی اروپا، از جمله مخالفت آمریکا، از میان بر داشته شود، ایران قادر خواهد بود به عنوان دومین صادر کننده بزرگ، بعد از روسیه، در این بازار حضور یابد.
صادرات «انحصاری» گاز (پروم)
روسیه و شرکت گاز پروم مصمم به حفظ بازارهای انحصاری صادرات گاز خود در اروپا و ممانعت سرسختانه از ورود هر رقیب تازه به این بازار است.
اعلام اجرای طرح خط لوله انتقال گاز موسوم به نابوکو، که قرار است از مناطق همجوار مرزهای غربی ایران و مسیر ترکیه تامین بخشی از نیاز‌های گاز اروپا را عهده‌دار شود، برای گاز پروم یک زنگ خطر جدی است.
در رقابت با این طرح، کرملین و شرکت نیمه دولتی گاز پروم دو طرح عمده را در دست اجرا دارند. طرح اول کشیدن خط لوله‌ای با امکانات مشابه خط نابوکو برای اتصال روسیه از مسیر دریای سیاه به ترکیه و از آن مسیر به اروپا است.
در تلاش دوم، که ظاهرا کم هزینه تر است، روسیه مصمم به منحرف ساختن مسیر احتمالی ورود ایران به بازار گار اروپا است. ایران با ذخیره در حدود ۳۰ تریلیون متر مکعب گاز تنها منبع عمده برای تغذیه لوله نابوکو به شمار می‌رود.
بعد از مذاکرات و توافق‌های همکاری بین ایران و ترکیه که در ماه نوامبر سال جاری با ارزش بالقوه ۲۰ میلیارد به امضاء رسید، امکانات حضور ایران در بازار گاز اروپا تا حدودی تقویت شد.
افزایش سهم میانجیگری برای ترکیه در مسئله هسته‌ای ایران، به خصوص در رابطه با آمریکا، میتواند موضوع مشارکت آینده ایران در نابوکو را به عنوان بخشی از جایزه توافق اتمی با ایران، موضوع مذاکره قرار دهد. ، با توجه به اهمیت استراتژیک فوق‌العاده آن، این احتمال میتواند حتی در مذاکرات جاری نخست وزیر ترکیه با اوباما در واشینگتن نیز مطرح شده باشد.
شرکت گاز پروم که در اجرای سیاست‌های صادرات گاز و حفظ بازارهای فروش خود به خصوص در اروپا، از آغاز دوران ریاست جمهوری ولادیمیر پوتین تا کنون، همواره از حداکثر ظرفیت‌های سیاست خارجی مسکو برخوردار بوده است، با احساس امکان عملی شدن خطر حضور ایران در بازار گاز اروپا و تهدید انحصار فروش آن در قاره قدیم، حرکت‌های تازه ای را در داخل ایران نیز آغاز کرد.
هدف از انجام این حرکات زنده ساختن بخت صادرات گاز ایران به هند، علیرغم وجود تمامی مشکلات فعلی و به کار گرفتن ظرفیت صادرات گاز ایران در مسیر شرق است. در این راه گاز پروم حتی آماده سرمایه‌گذاری برای کشیدن خط لوله شده و قرار است تا دو هفته آینده پیشنهادهای خود را آماده سازد.
گاز پروم مذاکرات جاری با ایران را برای مشارکت در طرح صدور گار به هند از طریق حجت الله غنیمی‌فرد به‌عمل آورده است. در یک ارتباط شگفت انگیز، ایران و روسیه اینک در یک مجمع گازی متفاوت رویاروی یکدیگر قرار گرفته‌اند.
اینک در مجمع وزارتی صادرکنندگان گاز در قطر که به ابتکار ایران و روسیه شکل گرفته، موضوع انتخاب دبیر کل مجمع در دستور کار قرار دارد.
بنابر گزاش‌های واصله، ظاهرا لئونید بوخانوفسکی معاون شرکت 'ترانس استروی گاز' روسیه و حجت الله غنیمی‌فرد معاون سرمایه‌گذاری خارجی وزارت نفت ایران از شانس‌های بیشتری برای انتخاب به منصب دبیر کلی بر خوردارند. کنار کشیدن بوخانوفسکی به نفع غنیمی‌فرد، با دستور کرملین، میتواند اقدامی تشویقی در جهت به نتیجه رساندن بخش دوم طرح‌های گاز پروم وباز داشتن ایران از ورود به بازار گاز اروپا تلقی شود.
طی چند روز گذشته، نمایندگان شرکت گاز پروم با مسئولان نفت و گاز ایران در تهران ملاقات و پیرامون شرایط مشارکت در طرح صدور گاز ایران به هند، از طریق پاکستان، به گفت‌وگو نشستند.
بیش از پانزده سال پیش، طرح صادرات گاز ایران به پاکستان و هند با ظرفیت روزانه ۱۵۰ میلیون متر مکعب در روز مورد بررسی قرار گرفت. صادرات این حجم عظیم از گاز می‌توانست ایران را در ردیف فروشندگان عمده و فعال در بازارهای جهانی گاز قرار دهد.
ضعف مدیریت در بخش ایرانی طرح یاد شده و عدم اشراف به طبیعت قراردادهایی از این نوع، دست یافتن به توافق اصولی بر سر شرایط فروش، از جمله قیمت گاز صادراتی را با یک تاخیر هفت ساله روه‌برو ساخت.
بعد از بروی کار آمدن دولت نهم، و تیره‌تر شدن مناسبات ایران با غرب به‌خصوص بر سر برنامه‌های توسعه اتمی جمهوری اسلامی، موضوع صادرات گاز ایران به هند بیش از پیش رنگ سیاسی به خود گرفت.
دخالت مستقیم آمریکا و تماس‌های کوندالیزا رایس وزیر خارجه وقت آن کشور با مقامات هندی در این زمینه، همزمان با فراهم شدن شرایط همکاری گسترده اتمی بین دهلی و واشینگتن، امکانات اجرای طرح صدور گاز ایران به هند را دشوارتر از پیش ساخت.
با تکیه بر مشکلات امنیتی ناشی از روابط غیر دوستانه با پاکستان در زمان حکومت پرویز مشرف، و به‌علاوه، ادامه ناآرامی‌های داخلی در پاکستان، هند همواره نگران امنیت مسیر انتقال گاز ایران از مسیر پاکستان بوده است. به این دلائل، هند دو سال قبل رسما انصراف خود را از مشارکت در آنچه ایران طرح لوله صلح می‌نامد، اعلام داشت.
پس از برکناری هادی نژاد حسینیان، معاون وقت امور بین‌المللی وزارت نفت از سرپرستی مذاکرات مربوط به خط لوله، ایران اعلام داشت که طرح صدور گاز را بدون حضور هند همچنان با پاکستان ادامه خواهد داد.
جانشین نژاد حسینیان در اداره مذاکرات مربوط به طرح خط لوله، حجت الله غنیمی‌فرد بود که تا آن تاریخ به مدت پانزده سال امضاء قرار دادهای صادرات نفت ایران را عهده‌دار بود. غنیمی‌فرد که به دلیل ماندگاری در پست اداری خود و همواره پشت سر گذاشتن موج اختلاف‌ها و انتقادها و تغییرات مشهور است، در مدت چند هفته پس از عهده‌دار شده مسئولیت تازه، اعلام داشت که توافق قیمت برای صدور گاز به پاکستان را نهایی کرده است.
اگر چه قیمت‌های مورد توافق برای صادرات گاز به پاکستان از سوی ایران به صورت روشن اعلام نشد، ولی در واکنش به توافق انجام شده، هادی نژاد حسینیان اعلام داشت، که ایران در حدود ۳۰ در صدر به پاکستان تخفیف داده است. مسئولان پاکستان نیز این موضوع را تلویحا مورد تائید قرار دادند.
در خرداد ماه سال جاری در یک مراسم نه چندان پر سر و صدا محمود احمدی نژاد و اصف علی زرداری رییس جمهور پاکستان، سندی را امضاء کردند که از آن به عنوان قرارداد نهایی صدور گاز ایران به پاکستان یاد شده است.
طرح کوچک شده
در طرح کوچک شده صادرات گاز به شرق، حجم روزانه انتقال گاز به پاکستان، در حدود ۳۲ میلیون متر مکعب پیش‌بینی شده که در اندازه واردات روزانه گاز ایران از ترکمنستان، و صادرات گاز ایران به ترکیه است. این میزان معادل یک پنجم حجم اولیه برای صادرات روزانه ۱۵۰ میلیون متر مکعب به شبه‌قاره هند است.
هدف کرملین زنده ساختن بخت صادرات گاز ایران به هند، علیرغم وجود تمامی مشکلات فعلی و به کار گرفتن ظرفیت صادرات گاز ایران در مسیر شرق است. در این راه گاز پروم حتی آماده سرمایه‌گذاری برای کشیدن خط لوله شده و قرار است تا دو هفته آینده پیشنهادهای خود را آماده سازد.
اگر چه تا سه سال آینده، ایران فاقد هرگونه ظرفیت افزوده‌ی قابل ِ پیش‌بینی برای صادرات گاز است و نیز در صورت نهایی شدن صادرات گاز به پاکستان این طرح تنها از سال ۲۰۱۴ به بعد قابل اجرا خواهد بود، با این و جود، در صورت حل مشکلات تکمیل طرح‌های تولید گاز ایران در عسلویه که عمدتا به حال تعلیق درآمده‌اند، و همزمان، کاهش میزان مصرف خانگی گاز بعد از حذف یارانه‌ها، ایران میتواند به ظرفیت قابل ملاحظه‌ای برای صادرات گاز دست یابد.
در چنین شرایطی، چنانچه بازدارنده‌های سیاسی حضور ایران در بازار گاز مصرفی اروپا، از جمله مخالفت آمریکا، از میان بر داشته شود، ایران قادر خواهد بود به عنوان دومین صادر کننده بزرگ، بعد از روسیه، در این بازار حضور یابد.
صادرات «انحصاری» گاز (پروم)
روسیه و شرکت گاز پروم مصمم به حفظ بازارهای انحصاری صادرات گاز خود در اروپا و ممانعت سرسختانه از ورود هر رقیب تازه به این بازار است.
اعلام اجرای طرح خط لوله انتقال گاز موسوم به نابوکو، که قرار است از مناطق همجوار مرزهای غربی ایران و مسیر ترکیه تامین بخشی از نیاز‌های گاز اروپا را عهده‌دار شود، برای گاز پروم یک زنگ خطر جدی است.
در رقابت با این طرح، کرملین و شرکت نیمه دولتی گاز پروم دو طرح عمده را در دست اجرا دارند. طرح اول کشیدن خط لوله‌ای با امکانات مشابه خط نابوکو برای اتصال روسیه از مسیر دریای سیاه به ترکیه و از آن مسیر به اروپا است.
روسیه و شرکت گاز پروم مصمم به حفظ بازارهای انحصاری صادرات گاز خود در اروپا و ممانعت سرسختانه از ورود هر رقیب تازه به این بازار است.
بعد از مذاکرات و توافق‌های همکاری بین ایران و ترکیه که در ماه نوامبر سال جاری با ارزش بالقوه ۲۰ میلیارد به امضاء رسید، امکانات حضور ایران در بازار گاز اروپا تا حدودی تقویت شد.
افزایش سهم میانجیگری برای ترکیه در مسئله هسته‌ای ایران، به خصوص در رابطه با آمریکا، میتواند موضوع مشارکت آینده ایران در نابوکو را به عنوان بخشی از جایزه توافق اتمی با ایران، موضوع مذاکره قرار دهد. ، با توجه به اهمیت استراتژیک فوق‌العاده آن، این احتمال میتواند حتی در مذاکرات جاری نخست وزیر ترکیه با اوباما در واشینگتن نیز مطرح شده باشد.
شرکت گاز پروم که در اجرای سیاست‌های صادرات گاز و حفظ بازارهای فروش خود به خصوص در اروپا، از آغاز دوران ریاست جمهوری ولادیمیر پوتین تا کنون، همواره از حداکثر ظرفیت‌های سیاست خارجی مسکو برخوردار بوده است، با احساس امکان عملی شدن خطر حضور ایران در بازار گاز اروپا و تهدید انحصار فروش آن در قاره قدیم، حرکت‌های تازه ای را در داخل ایران نیز آغاز کرد.
هدف از انجام این حرکات زنده ساختن بخت صادرات گاز ایران به هند، علیرغم وجود تمامی مشکلات فعلی و به کار گرفتن ظرفیت صادرات گاز ایران در مسیر شرق است. در این راه گاز پروم حتی آماده سرمایه‌گذاری برای کشیدن خط لوله شده و قرار است تا دو هفته آینده پیشنهادهای خود را آماده سازد.
گاز پروم مذاکرات جاری با ایران را برای مشارکت در طرح صدور گار به هند از طریق حجت الله غنیمی‌فرد به‌عمل آورده است. در یک ارتباط شگفت انگیز، ایران و روسیه اینک در یک مجمع گازی متفاوت رویاروی یکدیگر قرار گرفته‌اند.
اینک در مجمع وزارتی صادرکنندگان گاز در قطر که به ابتکار ایران و روسیه شکل گرفته، موضوع انتخاب دبیر کل مجمع در دستور کار قرار دارد.
بنابر گزاش‌های واصله، ظاهرا لئونید بوخانوفسکی معاون شرکت 'ترانس استروی گاز' روسیه و حجت الله غنیمی‌فرد معاون سرمایه‌گذاری خارجی وزارت نفت ایران از شانس‌های بیشتری برای انتخاب به منصب دبیر کلی بر خوردارند. کنار کشیدن بوخانوفسکی به نفع غنیمی‌فرد، با دستور کرملین، میتواند اقدامی تشویقی در جهت به نتیجه رساندن بخش دوم طرح‌های گاز پروم وباز داشتن ایران از ورود به بازار گاز اروپا تلقی شود.
