لینک‌های قابلیت دسترسی

خبر فوری
جمعه ۲ آذر ۱۴۰۳ تهران ۰۵:۵۹

بحران داخلی ایران به درازا می‌کشد


یکی از هوادران جنبش سبز
یکی از هوادران جنبش سبز
خبرگزاری رویترز اخیرا با ادامه یافتن اعتراض ها در ایران، درگذشت آیت الله منتظری و و فرا رسیدن عاشورا تحلیلی بر وقایع ایران و رخدادهای احتمالی پیش رو نوشته است:

حکومت ایران خودرا برای رویارویی دیگر با معترضان در یکشنبه آمده می‌کند؛ یکشنبه روز عاشورا و در عین حال روز هفتم درگذشت آیت الله منتظری از مراجع سرشناس و منتقد حکومت اسلامی است که خود زمانی از پایه گذاران این نظام بوده است.

یک جبهه فراگیر از نیروها و گرایش‌های مخالف با جناح حاکم که پس از انتخابات ریاست جمهوری اختلاف برانگیز شکل گرفته است ازمناسبت‌های سیاسی و مذهبی متداول در حکومت اسلامی‌برای تداوم حرکات خود بهره می‌جوید.

به گزارش برخی رسانه‌ها روز چهارشنبه در شهرهای نجف آباد و اصفهان شرکت کنندگان در مراسم روز سوم درگذشت آیت الله منتظری مورد حمله نیروهای انتظامی و امنیتی قرار گرفتند.

آینده کشمکش‌های داخلی ایران ناروشن است و محدودیت‌های شدیدی که بر خبر رسانی مستقل اعمال می‌شود، دستیابی به اطلاعات و ارزیابی از تحولات در این شرایط پیچیده را دشوار کرده است. اما به نظر می‌رسد که اکنون این بحران داخلی در کنار بحران مربوط به برنامه‌های هسته‌ای ایران به یک عامل مهم و سرنوشت ساز در سیاست این کشور بدل شده است.

علی انصاری استاد دانشگاه سنت اندرو در اسکاتلند معتقد است که آشفتگی‌های ناشی از بحران سیاسی در ایران تشدید خواهد شد . او می‌گوید: « به نظر من صحبت از انقلاب آرام و مخملی در ایران خوش خیالی است. وضعیت به سمت خشونت بیشتر پیش خواهد رفت.»

روز یکشنبه در مراسم شب هفت درگذشت آیت‌الله منتظری که همزمان شده است با روز عزاداری عاشورا ممکن است جمعیت بسیار بیشتری به خیابان‌ها بیایند. آیت الله منتظری شنبه شب در سن ۸۷ سالگی درگذشت. او حکومت ایران را به خاطر اعمال روش‌های خشن در سرکوب مخالفان پس از انتخابات به شدت مورد حمله قرار داد و در انتقادهای خود صراحتا رهبران جمهوری اسلامی را به اعمال دیکتاتوری متهم کرد.

آیت‌الله منتظری که از بنیانگذاران جمهوری اسلامی ‌بود، پس از چند سال به عنوان جانشین آیت‌الله خمینی رهبر نظام منصوب شد. اما پس از انتقادهای صریح او از نحوه رفتار با زندانیان سیاسی و اعدام‌های گسترده در سال ۱۳۶۷ او از این مقام برکنار شده و به حاشیه رانده شد.

کریم سجادپور از کارشناسان مرکز تحقیقاتی کارنگی در واشنگتن معتقد است که از گذشته از جایگاه فقهی آنچه که آیت‌الله منتظری را متمایز می‌ساخت وجدان مستقل وی بود. کریم سجادپور می‌گوید: «اگر او موارد شدید و گسترده نقض حقوق بشر در آن سالهای را نادیده می‌گرفت می‌توانست پس از آیت الله خمینی در مقام رهبری نظام قرار بگیرد. ولی او مجبور شد سال‌های آخر عمر خود را در بازداشت خانگی سپری کند.»

در مراسم تشییع جنازه آیت‌الله منتظری روز دوشنبه در شهر قم جمعیت وسیعی شرکت داشتند. بخشی از آن‌ها شعارهای ضد حکومتی داده و با دستجات بسیجی و لباس شخصی‌ها درگیر شدند. در اقدامی که به نظر می‌رسد هدف از آن تهدید مراجع و فقهای دیگر بود، روز سه شنبه بسیجیان به منزل آیت الله یوسف صانعی یکی دیگر از روحاینون میانه رو و منتقد حکومت حمله کردند.

مجتبی ذوالنور، جانشین نماینده رهبر در سپاه پاسداران و از روحانیون تندرو، مخالفان را متهم کرده که از مرگ آیت‌الله منتظری برای ایجاد آشوب سوءاستفاده کرده‌اند. او در سخنانش سوابق سیاسی آیت‌الله منتظری را نیز مورد انتقاد قرار داد و گفت که وی در دوران آیت الله خمینی نیز از موقعیت خود سوء استفاده می‌کرده است.

مجتبی ذوالنور افزود: « حاکمیت مدارک و شواهد کافی برای مقابله با رهبران این ناآرامی‌ها را در دست دارد . تصور نکنید که ما به خاطر ضعف با آنها مقابله نمی‌کنیم. حتی اگر هر سه رهبر این اغتشاشات را بازداشت کنیم هیچ اتفاقی نخواهد افتاد.»

به نظر می‌رسد که مجتبی ذوالنور سعی کرده است چنین وانمود کند که بازداشت حسین موسوی، مهدی کروبی و محمد خاتمی هیچ واکنشی در بین مردم ایجاد نخواهد کرد. در عین حال اظهار نظرهای وی منعکس کننده یک منطق هراسناک است که نشان می‌دهد هرگونه مصالحه و توافق با معترضان غیر قابل تصور است.

همزمان با مواجه شدن نظام جمهوری اسلامی با بزرگ‌ترین چالش‌ها در طول حیات سی ساله خود، رهبران این نظام می‌کوشند اشتباهات و نقطه ضعف‌هایی را که باعث سرنگونی رژیم شاه شد تکرار نکنند.

بسیاری از صاحبنظران و تحلیلگران ایرانی در خارج از کشور معتقدند که جنبش اعتراضی موجود ثابت کرده که در فضای سیاسی جدید ایران هنوز هم می‌تواند به حرکت خود ادامه دهد.

اما محمد مرندی استاد مطالعات آمریکای شمالی در دانشگاه تهران می‌گوید: «این حرکت ممکن است چند ماه و حداکثر تا یک سال دیگر ادامه یابد. این جبش از هم اکنون رو به خاموشی گذاشته است.» به اعتقاد محمد مرندی، میرحسین موسوی عملا اصلاح طلبان سنتی در این مجموعه را از خود رانده است و اکنون فقط گروه محدودی از طرفداران جنبش سبز پیرامون وی باقی مانده‌اند.

اما به نظر می‌رسد که با وجود سرکوب شدید بسیاری از ایرانیان هنوز هم حاضرند که هر از چند گاه حمایت خود را از این حرکت نشان دهند.

علیرضا نادر یکی از کارشناسان مرکز پژوهشی «راند» در واشینگتن آمریکا، معتقد است که جنبش مخالفین ثابت کرده که به این زودی‌ها از میدان خارج نخواهد شد. وی می‌گوید: « این ملت ایران است که در برخی مقاطع جنبش سبز خواست‌های آن را منعکس می‌کند و در مواردی هم بدون داشتن یک رهبر مشخص ملت ایران این جنبش را زنده نگاه خواهد داشت.»

علی انصاری استاد دانشگاه سنت اندرو در اسکاتلند معتقد است اقدامات سرکوبگرانه روزهای پس از انتخابات اعتراض به نتایج آرا را به یک بحران عمیق بدل ساخت، هر چند که این جنبیش هنوز هم خواستار اصلاح و نه سرنگونی رژیم است. به اعتقاد وی، صبر مردم ایران به پایان رسیده و سئوال در این است که [آیت‌الله] علی خامنه‌ای تا چه حد می‌تواند بدون توجه به خواست مردم برای اصلاحات به حکومت خود ادامه دهد.

حوادث پس از انتخابات ملت ایران و حتی روحانیت شیعه را دچار اختلاف کرده است. به اعتقاد کریم سجادپور این وضعیت نشان می‌دهد که روحانیت به عنوان یک مجموعه یک دست دیگر نمی‌تواند نقطه اتکا جناح حاکم باشد.

کریم سجاد پور می‌گوید که در یک دهه گذشته سپاه پاسداران در مقایسه با روحانیت، در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی، موقعیت برتری پیدا کرده است. به اعتقاد وی حکومت فعلی ممکن است بتواند شکاف در روحانیت را تحمل و مدیریت کند، اما بروز شکاف در خود سپاه پاسداران و نهادهای وابسته به آن برای این حکومت مرگ‌بار خواهد بود.
XS
SM
MD
LG