حمله بی‌سابقه و صریح محمود احمدی‌نژاد به هاشمی رفسنجانی، محمد خاتمی و ناطق نوری، در مناطره تلویزیونی روز چهارشنبه رئیس جمهور با میرحسین موسوی، نه فقط گفتمان انتخاباتی جناح‌های حکومتی، که زبان سیاست رسمی را در ایران، که در چند روز گذشته تند و تیز و البته مشخص‌تر و روشن‌تر شده بود، دگرگون یا دگرگونی آن را به نمایش گذاشت و تثبیت کرد.
دگرگونی زبان سیاست رسمی گرچه از حادتر شدن تضادهای درون جناحی خبر می‌دهد، اما بیش از آن، از تحولی بنیادی در روان شناسی، شعور جمعی و فرهنگ جامعه و انعکاس این تحول در زبان سیاست و گفتمان سیاسی حکایت می کند و دور شدن زبان فارسی را در عرصه سیاست رسمی از ریا و ادب تصنعی، کلی‌پردازی و مبهم‌گویی و نزدیک‌تر شدن آن را به زبانی صادقانه‌تر، بی‌ریاتر، مشخص‌تر، روشن‌تر و صریح‌تر نشان می‌دهد.
حضور متفاوت این گرایش در زبان آقایان احمدی‌نژاد، موسوی و کروبی، که بیش از رقیب دیگر خود آقای محسن رضایی بر نیازها و تمایلات مردم و مخاطبان آگاهند، و نیز در زبان نزدیکان این سه رقیب، از تحول مخاطبان و جامعه ایرانی نشان دارد و گرچه به دلیل تندی و تیزی و صراحت با هنجارهای تا کنونی ادب رسمی در تضاد است اما از رشد فرهنگی جامعه حکایت می‌کند.
ابعاد سیاسی و اجتماعی این مناظره نیز به حد و سطح رقابت‌های انتخاباتی محدود نخواهد ماند. برای اولین بار در سی سال گذشته، مقامی دولتی، و آن هم رئیس جمهور، در پرمخاطب‌ترین، با نفودترین و کنترل‌شده‌ترین رسانه ایران، ــ تلویزیون دولتی ــ و در یکی از پربیننده‌ترین برنامه های تاریخ آن، آقای هاشمی رفسنجانی، از قدرتمندترین ارکان نظام جمهوری اسلامی، رئیس مجلس خبرگان رهبری و مجمع تشخیص مصلحت نظام و از پرنفودترین روحانیون و رهبران نسل اول انقلاب را با کارنامه‌ای که در آن مشاور اول آیت الله خمینی، فرماندهی جنگ، ریاست مجلس و ریاست جمهوری ثبت است، با ذکر نام و به صراحت، به «ضربه زدن به دولت»، به فساد اقتصادی و بالاتر از این همه به ارتباط غیرقانونی و پنهانی با «پادشاه یک کشور عربی همسایه» علیه دولت منتخب مردم متهم کرد.
آقای احمدی نژاد ادب تصعنی ایرانی را نیز، که در حضور دشمن و رقیب رعایت و در پسله به غیبت و بدگویی و لجن مال کردن او بدل می‌شود، به کناری نهاد و چشم در چشم نخست‌وزیر محبوب آیت الله خمینی، او را متهم کرد که از سوی ائتلاف محمد خاتمی و هاشمی رفسنجانی به صحنه آمده، با دلار هفت تومانی عده ای از نزدیکان خود از جمله آقای صفایی فراهانی را ثروتمند کرده و همسر او، زهرا رهنورد، و حامی او محمد خاتمی را به جعل عنوان دکترا برای خود متهم و به نقش «پسر هاشمی در پرونده استات اویل» و فساد «پسر ناطق نوری»، رئیس اسبق مجلس، مشاور رهبر و حامی موسوی اشاره کرد.
رئیس جمهور در هفته جاری معاون وزیر نفت خود را به تخلف «در یک قرارداد نفتی به سود آقازاده یکی از سران حکومت»، غلامحسین کرباسچی را به فساد اقتصادی و رقبای خود را به افشاگری در مناظره تلویزیونی تهدید کرده بود. اما کم تر کسی انتظار داشت که او مناظره با موسوی را به صحنه حمله صریح و روشن به هاشمی رفسنجانی بدل کند و کسی را که رهبر جمهوری اسلامی به دوستی با او افتخار کرده ، سی سال محرم اسرار نظام بوده و در تصمیم گیری های اصلی داخلی و خارجی سی سال گذشته نقش اصلی و حضوری مؤثر داشته است، به صراحت و با ذکر نام به همدستی با «پادشاه یک کشور عربی همسایه» متهم کند.
مناظره روز چهارشنبه، جدال بین رفسنجانی و احمدی نژاد را، که می تواند نمادی از مبارزه رهبران روحانی نسل اول انقلاب با دولتمردان نسل دوم، مبارزه فردی، مبارزه جناحی و فکری، مبارزه باندهای قدرت و ثروت و.. تعبیر شود، به مرحله برگشت‌ناپذیری سوق داد، رقابت‌های جناحی را به یکی از بحرانی‌ترین مراحل خود نزدیک کرد و... اما بیش و پیش از این همه نه فقط گفتمان انتخاباتی که زبان سیاست رسمی را در ایران دگرگون کرد.
بلافاصله پس از پایان مناظره رسانه های هر دو طرف مدعی پیروزی نامزد مطلوب خود در این مناظره شدند. خبرگزاری فارس از پیروزی احمدی نژاد و خبرگزاری ایلنا از پیروزی موسوی خبر داد اما تاثیر این مناظره بر انتخابات، بر واکنش و موضع‌گیری رهبر، شورای نگهبان و بزرگان نظام پردامنه‌تر و عمیق تر از آن خواهد بود که جنجال رسانه‌های جانبدار آن را با این سرعت پیش‌بینی کنند.
انگیزه آقای احمدی‌نژاد، که از هفته پیش لحن خود را علیه رقبای خود تندتر و آنها را به افشاگری تهدید کرده بود، از حمله صریح به هاشمی رفسنجانی، می تواند ترس از شکست یا امید قطعی به پیروزی تحلیل شود و یا تاکتیکی با این هدف که رقیب خود آقای موسوی را در ذهن بخش مهمی از رای دهندگان با هاشمی رفسنجانی یکی کرده و او را در تصویر منفی آنان از هاشمی رفسنجانی و خانواده او شریک کند.
در ایران که نظرسنجی بی طرف و عینی و آزاد وجود نداشته و نظرسنجی‌های به نسبت عینی و بی‌طرفانه برخی نهادهای حکومتی محرمانه می مانند، هنوز نمی توان در باره انگیزه آقای احمدی‌نژاد و تاثیر عاملی چون ترس از شکست بر اساس نظرسنجی داوری قطعی به دست داد.
علاوه بر این حمله ای چنین صریح و بی محابا و متهم کردن هاشمی رفسنجانی به روابط پنهانی با پادشاه یک کشور عربی، که هیج یک از جناح های حکومتی او را دوست و متحد ایران تلقی نمی کنند، نقش، قدر، نفوذ، قدرت و ثروت هاشمی رفسنجانی از سویی و موقعیت نه چندان مطلوب احمدی‌نژاد نزد روحانیون قدرتمند، مدیران دولتی و قوه قضائیه از دیگر سو، زلزله سیاسی چندان پردامنه را سبب می‌شود که می‌تواند سود فرضی هر تاکتیکی را برای رئیس جمهور به شکست استراتژیک بدل کند.
مردم ایران به افشای پرونده‌های فساد اقتصادی در جنگ جناحی خو کرده و در برابر آن تا حدی مصونیت یافته‌اند اما طرح اتهام رابطه پنهانی با پادشاه یک کشور عربی چندان سنگین است که یا به حذف مدعی، احمدی‌نژاد، کمک می‌کند یا به محاکمه و دستکم خانه‌نشینی متهم.
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام که رئیس جمهور او را به چنین اقدامی متهم می‌کند، در صورت پیروزی مجدد احمدی‌نژاد در انتخابات، دستکم ناگزیر به استعفا است چرا که این اتهام زمینه همکاری را تا حد بالایی منتفی می‌کند. حذف احمدی‌نژاد در انتخابات شاید برای نظام کم هزینه‌تر از حذف رکنی چون هاشمی رفسنجانی باشد.
آقای احمدی‌نژاد در مناظره روز چهارشنبه خود آقایان محمد خاتمی و هاشمی رفسنجانی را به «ضربه زدن به دولت خود» و تلاش برای «به زمین زدن دولت» متهم کرد و مدعی شد که پس از پیروزی او در انتخابات «آقای هاشمی در پيغامی كه به يكی از پادشاهان كشورهای منطقه داد گفت؛ نگران نباشيد اين دولت ظرف شش ماه ساقط خواهد شد.»
رئیس جمهور در همان نخستین دقایق آغاز مناظره گفت: «امروز آقای موسوی در مقابل من نيست. سه دولت گذشته در مقابل من است. اين سه درگذشته هم از يکديگر حمايت کردند در واقع اين ها با هم بودند.زمانی که دولت تشکيل شد اين ها هدفشان ضربه زدن به دولت بود.»
احمدی نژاد مدعی شد که در دوره نخست وزیری موسوی و ریاست جمهوری هاشمی و خاتمی «نظام اداری شکل گرفته که از ارزش‌های انقلاب فاصله گرفت. آرام آرام جريانی شکل گرفت که خود را حاکم بر ملت می دانست.»
او خطاب به موسوی گفت « آقای خاتمی را دکتر خطاب می کنید. می دانید کسی را دکتر خطاب می کنند که امتحان جامع داده باشد. می گذارید پرونده آموزشی خانم را اعلام کنم؟»
وی افزود «کسانی در دولت شما با رانت دلاری هفت تومان میلیاردر شدند. آقای صفایی فراهانی در دولت شما پول دار شدند. پسران آقای هاشمی چه می کنند؟... پرونده استات اویل که پشت اش پسر آقای هاشمی است، یک دادگاهی شد و یک زندانی و یکی را به خارج فراری دادند ... پسر آقای ناطق نوری که حامی شما هستند چگونه زندگی می کنند؟»
شاید هدف اصلی آقای احمدی نژاد از این سخنان، چنان که خود گفت، افشاگری علیه رقبای خود بود. کارایی این تاکتیک اما در جامعه ای که مردم آن به فساد اقتصادی دولتمردان خو گرفته اند، چندان روشن نیست .
تحول زبان سیاست رسمی، که در مناظره تلویزیونی احمدی نژاد و موسوی خود را به نمایش گذاشت، در کوتاه مدت و دستکم تا پایان انتخابات ریاست جمهوری، در سایه تحولات مهم سیاسی حاصل از این مناظره خواهد ماند اما از فردای این مناظره رد آن را می توان بر دگرگونی زبان سیاست رسمی ایران دید.
دگرگونی زبان سیاست رسمی گرچه از حادتر شدن تضادهای درون جناحی خبر می‌دهد، اما بیش از آن، از تحولی بنیادی در روان شناسی، شعور جمعی و فرهنگ جامعه و انعکاس این تحول در زبان سیاست و گفتمان سیاسی حکایت می کند و دور شدن زبان فارسی را در عرصه سیاست رسمی از ریا و ادب تصنعی، کلی‌پردازی و مبهم‌گویی و نزدیک‌تر شدن آن را به زبانی صادقانه‌تر، بی‌ریاتر، مشخص‌تر، روشن‌تر و صریح‌تر نشان می‌دهد.
فرج سرکوهی:
- نویسنده، منتقد و روزنامه‌نگار ایرانی ساکن آلمان. عضو افتخاری انجمن قلم آلمان، عضور شورای جهانی نویسندگان و خبرنگاران بدون مرز. فرج سرکوهی از جمله بنیانگذاران مجله آدینه و سردبیر آن بود که بیش از ده سال در ایران منتشر می‌شد.
ابعاد سیاسی و اجتماعی این مناظره نیز به حد و سطح رقابت‌های انتخاباتی محدود نخواهد ماند. برای اولین بار در سی سال گذشته، مقامی دولتی، و آن هم رئیس جمهور، در پرمخاطب‌ترین، با نفودترین و کنترل‌شده‌ترین رسانه ایران، ــ تلویزیون دولتی ــ و در یکی از پربیننده‌ترین برنامه های تاریخ آن، آقای هاشمی رفسنجانی، از قدرتمندترین ارکان نظام جمهوری اسلامی، رئیس مجلس خبرگان رهبری و مجمع تشخیص مصلحت نظام و از پرنفودترین روحانیون و رهبران نسل اول انقلاب را با کارنامه‌ای که در آن مشاور اول آیت الله خمینی، فرماندهی جنگ، ریاست مجلس و ریاست جمهوری ثبت است، با ذکر نام و به صراحت، به «ضربه زدن به دولت»، به فساد اقتصادی و بالاتر از این همه به ارتباط غیرقانونی و پنهانی با «پادشاه یک کشور عربی همسایه» علیه دولت منتخب مردم متهم کرد.
آقای احمدی نژاد ادب تصعنی ایرانی را نیز، که در حضور دشمن و رقیب رعایت و در پسله به غیبت و بدگویی و لجن مال کردن او بدل می‌شود، به کناری نهاد و چشم در چشم نخست‌وزیر محبوب آیت الله خمینی، او را متهم کرد که از سوی ائتلاف محمد خاتمی و هاشمی رفسنجانی به صحنه آمده، با دلار هفت تومانی عده ای از نزدیکان خود از جمله آقای صفایی فراهانی را ثروتمند کرده و همسر او، زهرا رهنورد، و حامی او محمد خاتمی را به جعل عنوان دکترا برای خود متهم و به نقش «پسر هاشمی در پرونده استات اویل» و فساد «پسر ناطق نوری»، رئیس اسبق مجلس، مشاور رهبر و حامی موسوی اشاره کرد.
رئیس جمهور در هفته جاری معاون وزیر نفت خود را به تخلف «در یک قرارداد نفتی به سود آقازاده یکی از سران حکومت»، غلامحسین کرباسچی را به فساد اقتصادی و رقبای خود را به افشاگری در مناظره تلویزیونی تهدید کرده بود. اما کم تر کسی انتظار داشت که او مناظره با موسوی را به صحنه حمله صریح و روشن به هاشمی رفسنجانی بدل کند و کسی را که رهبر جمهوری اسلامی به دوستی با او افتخار کرده ، سی سال محرم اسرار نظام بوده و در تصمیم گیری های اصلی داخلی و خارجی سی سال گذشته نقش اصلی و حضوری مؤثر داشته است، به صراحت و با ذکر نام به همدستی با «پادشاه یک کشور عربی همسایه» متهم کند.
مناظره روز چهارشنبه، جدال بین رفسنجانی و احمدی نژاد را، که می تواند نمادی از مبارزه رهبران روحانی نسل اول انقلاب با دولتمردان نسل دوم، مبارزه فردی، مبارزه جناحی و فکری، مبارزه باندهای قدرت و ثروت و.. تعبیر شود، به مرحله برگشت‌ناپذیری سوق داد، رقابت‌های جناحی را به یکی از بحرانی‌ترین مراحل خود نزدیک کرد و... اما بیش و پیش از این همه نه فقط گفتمان انتخاباتی که زبان سیاست رسمی را در ایران دگرگون کرد.
دگرگونی زبان سیاست رسمی گرچه از حادتر شدن تضادهای درون جناحی خبر می دهد، اما بیش از آن، از تحولی بنیادی در روان شناسی، شعور جمعی و فرهنگ جامعه و انعکاس این تحول در زبان سیاست و گفتمان سیاسی حکایت می کند و دور شدن زبان فارسی را در عرصه سیاست رسمی از ریا و ادب تصنعی، کلی پردازی و مبهم گوئی و نزدیک تر شدن آن را به زبانی صادقانه تر، بی ریا تر، مشخص تر، روشن تر و صریح تر نشان می دهد.
انگیزه آقای احمدی‌نژاد، که از هفته پیش لحن خود را علیه رقبای خود تندتر و آنها را به افشاگری تهدید کرده بود، از حمله صریح به هاشمی رفسنجانی، می تواند ترس از شکست یا امید قطعی به پیروزی تحلیل شود و یا تاکتیکی با این هدف که رقیب خود آقای موسوی را در ذهن بخش مهمی از رای دهندگان با هاشمی رفسنجانی یکی کرده و او را در تصویر منفی آنان از هاشمی رفسنجانی و خانواده او شریک کند.
در ایران که نظرسنجی بی طرف و عینی و آزاد وجود نداشته و نظرسنجی‌های به نسبت عینی و بی‌طرفانه برخی نهادهای حکومتی محرمانه می مانند، هنوز نمی توان در باره انگیزه آقای احمدی‌نژاد و تاثیر عاملی چون ترس از شکست بر اساس نظرسنجی داوری قطعی به دست داد.
علاوه بر این حمله ای چنین صریح و بی محابا و متهم کردن هاشمی رفسنجانی به روابط پنهانی با پادشاه یک کشور عربی، که هیج یک از جناح های حکومتی او را دوست و متحد ایران تلقی نمی کنند، نقش، قدر، نفوذ، قدرت و ثروت هاشمی رفسنجانی از سویی و موقعیت نه چندان مطلوب احمدی‌نژاد نزد روحانیون قدرتمند، مدیران دولتی و قوه قضائیه از دیگر سو، زلزله سیاسی چندان پردامنه را سبب می‌شود که می‌تواند سود فرضی هر تاکتیکی را برای رئیس جمهور به شکست استراتژیک بدل کند.
مردم ایران به افشای پرونده‌های فساد اقتصادی در جنگ جناحی خو کرده و در برابر آن تا حدی مصونیت یافته‌اند اما طرح اتهام رابطه پنهانی با پادشاه یک کشور عربی چندان سنگین است که یا به حذف مدعی، احمدی‌نژاد، کمک می‌کند یا به محاکمه و دستکم خانه‌نشینی متهم.
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام که رئیس جمهور او را به چنین اقدامی متهم می‌کند، در صورت پیروزی مجدد احمدی‌نژاد در انتخابات، دستکم ناگزیر به استعفا است چرا که این اتهام زمینه همکاری را تا حد بالایی منتفی می‌کند. حذف احمدی‌نژاد در انتخابات شاید برای نظام کم هزینه‌تر از حذف رکنی چون هاشمی رفسنجانی باشد.
آقای احمدی‌نژاد در مناظره روز چهارشنبه خود آقایان محمد خاتمی و هاشمی رفسنجانی را به «ضربه زدن به دولت خود» و تلاش برای «به زمین زدن دولت» متهم کرد و مدعی شد که پس از پیروزی او در انتخابات «آقای هاشمی در پيغامی كه به يكی از پادشاهان كشورهای منطقه داد گفت؛ نگران نباشيد اين دولت ظرف شش ماه ساقط خواهد شد.»
رئیس جمهور در همان نخستین دقایق آغاز مناظره گفت: «امروز آقای موسوی در مقابل من نيست. سه دولت گذشته در مقابل من است. اين سه درگذشته هم از يکديگر حمايت کردند در واقع اين ها با هم بودند.زمانی که دولت تشکيل شد اين ها هدفشان ضربه زدن به دولت بود.»
احمدی نژاد مدعی شد که در دوره نخست وزیری موسوی و ریاست جمهوری هاشمی و خاتمی «نظام اداری شکل گرفته که از ارزش‌های انقلاب فاصله گرفت. آرام آرام جريانی شکل گرفت که خود را حاکم بر ملت می دانست.»
او خطاب به موسوی گفت « آقای خاتمی را دکتر خطاب می کنید. می دانید کسی را دکتر خطاب می کنند که امتحان جامع داده باشد. می گذارید پرونده آموزشی خانم را اعلام کنم؟»
وی افزود «کسانی در دولت شما با رانت دلاری هفت تومان میلیاردر شدند. آقای صفایی فراهانی در دولت شما پول دار شدند. پسران آقای هاشمی چه می کنند؟... پرونده استات اویل که پشت اش پسر آقای هاشمی است، یک دادگاهی شد و یک زندانی و یکی را به خارج فراری دادند ... پسر آقای ناطق نوری که حامی شما هستند چگونه زندگی می کنند؟»
شاید هدف اصلی آقای احمدی نژاد از این سخنان، چنان که خود گفت، افشاگری علیه رقبای خود بود. کارایی این تاکتیک اما در جامعه ای که مردم آن به فساد اقتصادی دولتمردان خو گرفته اند، چندان روشن نیست .
تحول زبان سیاست رسمی، که در مناظره تلویزیونی احمدی نژاد و موسوی خود را به نمایش گذاشت، در کوتاه مدت و دستکم تا پایان انتخابات ریاست جمهوری، در سایه تحولات مهم سیاسی حاصل از این مناظره خواهد ماند اما از فردای این مناظره رد آن را می توان بر دگرگونی زبان سیاست رسمی ایران دید.
