وزیر خارجه ایالات متحده در پایان دوره کاریاش، در یادداشتی که دربرگیرنده خلاصهای از فعالیتهایش طی سالهای گذشته است، ضمن دفاع دوباره از توافق اتمی، بر لزوم حفظ فشارها برای جلوگیری از برنامه موشکی، «حمایت از تروریسم» یا نقض حقوق بشر در ایران، تاکید کردهاست.
«یادداشت ترک خدمت» جان کری، در ۲۱ صفحه، تاکیدی بر اولویتهای کاری او در طول چهار سال هدایت وزارت خارجه آمریکا و نیز دستاوردهاست.
از میان موضوعاتی که در صدر این اولویتها قرار داشتهاند، برنامه اتمی ایران است که در نهایت به توافق میان تهران، آمریکا و پنج کشور قدرتمند دیگر انجامید.
آقای کری میگوید دولت متبوع او موفق شد با رهبری اقدامات در شورای امنیت سازمال ملل، دست به تصویب «شدیدترین تحریمها در تاریخ، علیه ایران» بزند. و نیز با همکاری کنگره ایالات متحده، این تحریمها گستره بیشتری را در بر گرفت؛ «با یک هدف که ایران پای میز مذاکره بنشیند».
آقای کری تاکید کردهاست که تحریمها، اما، به تنهایی قادر نبودند تهدیدهای ناشی از برنامه اتمی ایران را از میان بردارند: «هدف آنها این بود که احتمال برپایی مذاکره را، با افزایش فشارها، بیازماییم و در نهایت، جلوی وقوع جنگ را بگیریم».
او سپس با یادآوری سابقهی نبود اعتماد میان طرفها، به «چالش سختی» اشاره کرده که در انتظار دولت آمریکا بود: «پس از مذاکراتی چندجانبه که دو سال و نیم به طول انجامید… بر سر برنامه جامع اقدام مشترک به توافق رسیدیم، توافقی که، قابل راستیآزماییست و راههای رسیدنِ ایران به سلاح اتمی را مسدود میکند».
به گفته وزیر خارجه آمریکا، تهران تنها ۹۰ روز با تامین مواد لازم برای ساخت یک بمب اتمی فاصله داشت، و اکنون دستکم یک سال وقت لازم دارد تا چنین اقدامی انجام دهد و در عین حال نظارتهای شفاف موجود، ما را از چنین اقدام احتمالی باخبر خواهند کرد.
در «یادداشت ترک خدمت» آقای کری به دستاوردهای توافق اتمی، از جمله توفق تولید زیرزمینی اروانیوم یا تغییرات ساختاری در تاسیسات اراک اشاره شده و نیز تاکید شده بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی بر «تمام زنجیره تاسیسات» اتمی ایران نظارت دارند.
وزیر خارجه ایالات متحده میگوید برجام «فرصتها و آینده بهتری را در پیش پای مردم ایران گذاشتهاست». او افزوده است که روابط دولتهای دو کشور همچنان «در سطح بالایی از ضدیت» قرار دارد و واشینگتن باید همچنان فشارها برای مقابله با برنامه موشکی، حمایت از تروریسم، نقض حقوق بشر و دخالت ایران در امور همسایههای خود را حفظ کند.
ایران همواره اتهام حمایت از تروریسم را رد کردهاست. تهران، علنا یکی از طرفهای خارجی، در جنگ داخلی سوریه است و نیز از شورشیان در یمن حمایت میکند و از سوی کشورهای همجوار خود، به ویژه کشورهای عربی، متهم به «دخالت» در اوضاعشان شده است. اما ایران نیز انگشت اتهام را به سوی آمریکا و شماری از کشورهای همجوار خود گرفته و آنها را متهم به ایجاد ناامنی در منطقه کردهاست. ایران میگوید به برنامه موشکی خود، که به گفته مقامهای آن «اهداف دفاعی» دارد، ادامه میدهد.
جان کری در نهایت تاکید میکند که توافق اتمی «یک تهدید عمده جهانی را، بدون شلیک یک گلوله از میان برداشت».
دفاع آقای کری از توافق اتمی در خلاصه عملکرد چهارسالهاش در حالی صورت گرفته که یکی از منتقدان سرسخت این توافق، نزدیک به دو هفته دیگر هدایت دولت آمریکا را در دست میگیرد. دونالد ترامپ، در جریان کارزار انتخاباتی خود، توافق اتمی ایران را «بدترین» توافقی که دیده است، توصیف کرد: «من مدتهاست سرم در کار حساب و کتاب است. میدانم چگونه باید یک توافق تهیه کرد. بگذارید به شما بگویم؛ این توافق [اتمی] فاجعهبار است».
آقای کری در «یادداشت ترک خدمت» به مواردی دیگر از اولویتهای کاری خود، که با موفقیت یا عدم موفقیت روبهرو شدهاند نیز اشاره کردهاست. او از تهدیدهای اتمی کره شمالی به عنوان «یکی از خطرناکترین تهدیدهای پیشروی کشور» نام برده و از توافق اقلیمی در پاریس و لزوم رهبری جهان در استفاده از انرژی پاک دفاع کردهاست. آقای کری در عین حال از عدم همکاری طرفها در مذاکرات صلح اسرائیل و فلسطین سخن گفته و از آن «ابراز تاسف» کردهاست. در این یادداشت سخنی از قطعنامه اخیر علیه شهرکسازیهای اسرائیل به میان نیامدهاست. قطعنامهای که آمریکا آن را وتو نکرد، و در نهایت به طور بیسابقهای طی چند دهه گذشته به تصویب رسید. و خود موضوع دیگریست که انتقادهای شدید دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آینده آمریکا را در پی داشتهاست.
آقای کری و اعضای دولت اوباما در ۲۰ ژانویه جای خود را به دولت جدید میدهند. فرد پیشنهادی آقای ترامپ برای جایگزینی جان کری در وازرت خارجه، رکس تیلرسون است.