نشریات و رسانه‌های جمعی به یقین یکی از ابزارهای هدایت فکری و دیدگاهی و در عین حال روشنگری و زبان گویای خاستگاه انسان‌ها در جوامع مختلف و در ابعاد وسیع‌تر، جبهه منازعه اندیشه‌ها در اثبات حقانیت در بعد جهانی است. بر همین اساس محدود کردن رسانه‌ها و فشار بر ارباب رسانه‌ها در واقع محدود کردن توسعه اجتماعی و سلب آزادیهای مدنی، فکری و عقیدتی به شمار می‌رود.
حادثه اخیر در خصوص روزنامه زمان در ترکیه ریشه در حوادث پیشین دارد. این روزنامه گرچه ادعا می‌شود از دیدگاه فتح الله گولن حمایت کرده و به ادعای دولت منبع تأمین مالی جنبش وی محسوب می‌گردد، لیکن فشار بر رسانه‌ها مسئله امروز نیست و قریب به یکسال و اندی است که در ترکیه آغاز شده است. به طوری که احمد هاکان، نویسنده روزنامه حریت در تابستان ۲۰۱۵ به توسط عوامل حزب عدالت و توسعه به جهت مقالات انتقادی وی از اردوغان مورد ضرب و شتم قرار گرفت و حتی ساختمان این روزنامه از سوی طرفداران دولت اشغال شده و خسارتی به آن وارد آمد. همچنین جان دوندار، سردبیر روزنامه جمهوریت و اردم گول، خبرنگار همین روزنامه و مدیر شعبه آنکارا در ماههای اخیر به دلیل افشای قضیه انتقال تریلی‌های حامل سلاح به داعش در سوریه و یا علنی کردن اسناد مربوط به تجارت قاچاق نفت میان دولت ترکیه با داعش به زندان افتادند.
در ماه اخیر خارج کردن ۲۵ شبکه تلویزیونی مستقل ترکیه و مخالف دولت از روی ماهواره «ترک ست» و دستور تعطیلی شبکه‌های تلویزیونی کانال ترک، بوگون از سوی اداره عالی نظارت بر رادیو و تلویزیون (ریتوک) از جمله فشارهای مستدل علیه آزادیهای رسانه‌ای در ترکیه محسوب می‌شوند.
انتصاب قیوم و به عبارتی رئیس انتصابی از سوی دولت بر گروه شرکتهای رسانه‌ای «کوزا- ایپک» به دلیل اینکه این شرکت از سوی جریان جماعت و دولت موازی که از سوی فتح الله گولن هدایت می‌شود، آغاز فشار دیگری بر رسانه‌های موجود در ترکیه تلقی می‌گردد.
روزنامه‌های زمان، زمان تودی، بوگون و ملت به همراه کانال‌های تلویزیونی «خبر ترک»، «سامان یولو»، «بوگون تی وی» بعد از صدور دستور دادستانی استانبول تعطیل شدند. متعاقب این قضیه عصر جمعه بروز زد و خورد شدید میان مردم و طرفداران روزنامه زمان و کارکنان آن، با پلیس در مقابل ساختمان شرکت سهامی نشریات فضا که روزنامه‌های زمان، بو گون و ملت را تحت پوشش قرار می‌دهد، موجب صدمه دیدن و زخمی شدن تعداد زیادی از افراد حاضر در محل شد.
دادستانی منطقه باکیر کوی با ادعای اینکه روزنامه‌های «بوگون آزاد» و «ملت آزاد» همان روزنامه‌های مخالفی است که تنها با گذاشتن پسوند به نام قبلی خود به کارشان ادامه داده و از همان لوگو و علامت روزنامه‌های قدیمی استفاده می‌کنند؛ دستور تفتیش و مهر و موم کردن شرکت سهامی چاپ فضا را داد. با تلاش مأموران امنیتی برای ورود به ساختمان و ممانعت مردم و طرفداران روزنامه به همراه کادر شاغل در این شرکت، زمینه زد و خورد میان معترضان و پلیس پدید آمد. نیروهای امنیتی دست به خشونت زده و با توسل به پرتاب گاز اشک آور و آب پاشی و ضرب و شتم مردم، موجب صدمه دیدن و زخمی شدن عده زیادی شدند. در اعتراض به این وضعیت از سوی محافل داخلی و خارجی دولت ترکیه واکنش پلیس را بر اساس دستور حقوقی تلقی کرده و اشغال ساختمان روزنامه زمان را متکی بر دستور دادستانی دانسته است. این سخن را حتی احمد داوود اوغلو در سفرش به تهران بیان داشت و رفتار دولت را منطقی شمرد.
در واکنش به این رخداد مارتین شولز، رئیس پارلمان اروپا، دادگاه حقوق بشر اروپا، سازمان روزنامه نگاران بدون مرز، خانه آزادی در ایالات متحده آمریکا و برخی از مسئولین کشورهای اروپایی و حتی مقامات آمریکایی و سخنگوی وزارت خارجه روسیه، برخورد دولت ترکیه با رسانه‌ها را محکوم کرده و آن را در قالب کودتای دولتی علیه آزادی اندیشه قلمداد کردند.
این در حالی است که پیش‌تر در دهم ژانویه به مناسبت روز خبرنگار، کمیته حمایت از خبرنگاران (CPJ) که مقر آن در نیویورک است در اعتراض به ۱۴ خبرنگار زندانی در ترکیه اعلام کرد که این کشور در خصوص فشار بر خبرنگاران در سال ۲۰۱۵ بعد از مصر در ردیف دوم قرار دارد. سازمان روزنامه نگاران بدون مرز شاخص ترکیه را در آزادی مطبوعات از سال ۲۰۰۹ به بعد ۱۱ امتیاز کسر کرده و در ردیف ۱۴۹ فهرست کشورهای محدود کننده رسانه‌ها قرار داده است. به طوری که امتیاز این کشور در رابطه با آزادی مطبوعات ۶۵ از ۱۰۰ معرفی شده است. در همین حال ندیم شنر که از سوی سازمان اسپارکاس لایپزیک مدیا به عنوان خبرنگار برجسته از ترکیه شایسته دریافت جایزه «آزادی مطبوعات» شده بود، به هنگام دریافت جایزه‌اش چنین اظهار نظر کرده بود: «کسانی که در ترکیه بر علیه روزنامه نگاران حمله می‌کنند، زاییده خود سیستم است، زاییده هسته رسانه‌ای کشور است. این افراد از سوی دولت تغذیه و حمایت می‌شوند. روزنامه نگارانی که از سوی دولت حمایت می‌شوند، مخالفین را به وسیله قلمشان مورد فحاشی و تهدید قرار می‌دهند. به همین خاطر روزنامه نگاران ما یا خود سانسور می‌شوند و یا اسیر دولت و یا اتهامات آن‌ها قرار می‌گیرند. این ابتدای بازی در خرید قلم روزنامه نگاران از سوی دولت است.»
اما نکته مهم اینجاست که چرا روزنامه‌ها تحت فشار قرار می‌گیرند؟ آیا به راستی ادعای دولت ترکیه و بالاخص اظهارات رئیس جمهوری ترکیه، رجب طیب اردوغان، در خصوص رسانه‌های محدود شده درست است و آن‌ها خائن به نظام و منافع کشور هستند و یا در ورای این قضیه مسایلی هست که باید مورد ارزیابی قرار بگیرد؟
حزب عدالت و توسعه از زمان بروز حادثه ارگنه کون و بالیوز که به دستگیری عمده نظامیان، قضات، بازپرسان و برخی افراد دولتی و عوامل موجود در رسانه‌ها منجر شد، تهدید جدیدی را به عنوان جنبش ساقط کردن دولت تحت نام «حرکت جماعت و دولت موازی» را که در رأس آن فتح الله گولن از رهبران جامعه اسلام گرای سنتی ترکیه می‌شمارد، به جامعه معرفی کرد. تمامی شرکتهای بزرگ، بانک‌ها، رسانه‌های خبری، دانشگاه‌ها و حتی مدارسی را که به عنوان مدارس جماعت شناخته می‌شدند، یکی بعد از دیگری تعطیل کرد. پیرو همین قضیه روزنامه زمان با ۶۵۰۰۰ تیراژ در روز که یکی از کثیر الانتشار‌ترین روزنامه‌های صبح ترکیه به شمار می‌رفت و به عنوان تنها روزنامه مورد ترجیح قطب اسلام گرای سنتی ترکیه، برای دولت اردوغان تهدیدی جدی محسوب می‌شد. دولت به واسطه اینکه شاید این رسانه را تحت کنترل خود در آورد و در آینده به عنوان رسانه مطرح و نافذ در میان مردم برای تبلیغات انتخابی خود مورد استفاده قرار دهد، با تدبیر برخورد کرد. اما دلایل زیر موجب تعطیلی نهایی این روزنامه شد:
- نشر مقالات در خصوص اینکه دولت فعلی ترکیه در سیاستهای خارجی خود دچار مشکل شده و حضورش در عراق و سوریه بر خلاف منافع می‌باشد.
- انتقاد از اردوغان به خاطر اینکه رفتار ضد اسرائیلی وی ساختگی بوده و جنبه تبلیغی دارد. چرا که شرایط کنونی در منطقه و بی‌ثباتی سیاسی- امنیتی نشان از حرکت دولت ترکیه در راستای اجرای پروژه خاورمیانه بزرگ می‌باشد.
- انتقاد از شرایط ناامن سیاسی- اجتماعی در داخل ترکیه برای موفقیت در انتخابات به توسط دولت.
- انتقاد از دولت ترکیه در خصوص اینکه دولت در ازای ورود به جامعه اروپا امتیازات استراتژیک زیادی را از دست داده و به عنوان نمونه قبرس را از دست می‌دهد.
- انتقاد از سیستم حکومت ریاستی مورد ترجیح اردوغان و متهم کردن وی به روحیه تمامیت‌خواهی و استبدادی.
- تصور دولت در این خصوص که روزنامه زمان به عنوان منشاء تأمین مالی حرکت جماعت و دولت موازی است.
و چندین دلیل دیگر را می‌توان در فشار دولت علیه رسانه‌ها و به ویژه زمان در نظر گرفت. در همین حال نتیجه رفتارهای کنونی دولت و به ویژه اردوغان را می‌توان در مقاله‌ای که به قلم آنتونیو فرراری در روزنامه کوریرا دلاسرا چاپ ایتالیا منتشر شده، خلاصه کرد. وی در این مقاله می‌نویسد: «خشونت و تشدید فشارهای کنونی در ترکیه نشان از بروز بحران سیاسی در پایگاه اردوغان است. افزایش ناامنی در شهرهای عمده همچون استانبول، بالا رفتن تنش میان نیروهای دولتی و گروه‌های شورشی و تروریستی در داخل، حل نشدن بحران میان روسیه با ترکیه، کاهش و رکود توسعه اقتصادی کشور در دو سال اخیر و آشکار شدن مخالفت‌های عمده از سوی هم‌حزبی‌های اردوغان باعث شده است که وی موقعیت سیاسی خود را در خطر ببیند. رئیس جمهوری ترکیه با اعتقاد به حمایت مردمی دچار کبر و غرور سیاسی افراطی شده است. او مغرور و دارای جنون انجام کارهای بزرگ (Megalomania) است و تمامی برخوردهای وی علیه مخالفانش، از اوج گیری فشار بحران سیاسی بر وی خبر می‌دهد.»
------------------------
یادداشت‌ها بیانگر نظر نویسندگان آنهاست و نه بازتاب دیدگاهی از رادیو فردا.
