نه سال پيش، نيمه شب جمعه، ۱۸ تير ماه ۱۳۷۸، پس از تجمع و راهپيمايی دانشجويان دراعتراض به توقيف روزنامه سلام، خوابگاه آنان در کوی دانشگاه تهران در خيابان کارگر شمالی مورد حمله قرار گرفت.
مهاجمان که به گزارش رسانه های ايران، شامل لباس شخصی ها و ماموران نيروی انتظامی بودند، در اتاق خوابگاه ها را شکستند و وسايل و کتب دانشجويان را بر هم زدند يا پاره کردند.
آنان همچنين دانشجويان را مضروب و مجروح کردند که شمار بسيار زيادی راهی بيمارستان شدند. ضمن آنکه عزت ابراهيم نژاد، افسر وظيفه و دانشجوی سابق که برای ديدار دوستان و همکلاسی های سابق خود به کوی دانشگاه رفته بود، به ضرب گلوله کشته شد.
حمله به کوی دانشگاه تهران، واکنش شديد دانشجويان را به همراه داشت.
پس از نه سال که از این ماجرا می گذرد، سردار نظری ، فرمانده وقت نيروی انتظامی تهران از تمامی اتهامات تبرئه شد. مقام های جمهوری اسلامی اعلام کردند تنها کشته اين جريانات عزت الله ابراهيم نژاد، ميهمان ساکن خوابگاه بوده و هرگز معلوم نشد چه کسی چشم شاگرد برتر کنکور سراسری را نابينا کرده و دانشجويان چه می خواستند بگويند.
راديو فردا به بررسی نقاط ضعف و قوت جنبش دانشجويی در اين ناآرامی ها و تاثير واقعه ۱۸ تير بر جنبش دانشجويی می پردازد.
حجت شريفی، فعال سياسی و از اعضای شورای متحصنين حوادث ۱۸ تير ماه ۱۳۷۸ در گفت و گو با راديو فردا يکی از نقاط قوت اين واقعه را همبستگی جنبش دانشجويی با مطبوعات و ساير بخش های جامعه مدنی ايران می داند و می گويد:« ريشه اتفاقات ۱۸ تير را شايد بايد در ۱۷ تير ماه و اعتراضات دانشجويی که در اين روز نسبت به تعطيلی روزنامه سلام صورت گرفت، دانست. من اين اعتراض را يکی از مهمترين و ارزشمند ترين نکات آن واقعه می شمارم که می تواند برای امروز هم درس آموز باشد.»
وی می افزايد: « اولا اين اعتراض، حساسيت و جديت جريان دانشجويی را نسبت به ساير بخش های جامعه مدنی ايران به نمايش می گذاشت و ثانيا ما الان کمتر می بينيم که با ضربه به يک بخش از جامعه حساسيت جدی در جنبش دانشجويی ما برانگيخته شود و اعتراض يا انتقاد جدی صورت گيرد.»
علی نيکو نسبتی ، عضو شورای مرکزی دفتر تحکيم وحدت
این فعال سیاسی در ادامه می گوید: « اين واقعه به خوبی اتحاد و انسجام و همدلی و همراهی ميان دو بال اصلی پيش برنده اصلاحات در آن روز يعنی مطبوعات و دانشگاه را به اثبات می رساند.»
حجت شريفی در ادامه به برخورد حاکميت با دانشجويان در ۱۸ تير ماه ۱۳۷۸ اشاره می کند و می گويد «ماهيت سرکوب گر حاکميت در آن زمان بيش از پيش مشخص شد.»
«استقلال جنبش دانشجويی»
در همين حال علی نيکو نسبتی ، عضو شورای مرکزی دفتر تحکيم وحدت نيز به برخورد حاکميت با جنبش دانشجويی اشاره می کند و می گويد که پس از حادثه ۱۸ تير ماه جنبش دانشجويی از احزاب و گروه های اقتدارگرا مستقل شد.
وی می افزايد:« حادثه ۱۸ تير ماه نشان داد که بخشی از جريان اقتدار گرا برای حذف مخالفين و منتقدين خود به هر شيوه ای متوسل می شود.»
آقای نیکو نسبتی می افزاید: « از اين سو دانشجويان هم به اين نتيجه رسيدند که برای برخورد با اين جريان بايد ايستادگی بيشتری نشان دهند و حتی گروه هايی که اسم خود را تحول خواه و اصلاح طلب گذاشته بودند و برخی از آنها تمايلی نداشتند که به برخورد قاطع با اين جريان اقتدارگرا بپردازد، به تدريج اختلافی بين آنها و دانشجويان به وجود آمد.»
وی می گوید: « در عمل جريان دانشجويی به اين نتيجه رسيد که بايد مسير خود را از يک سری نيروهای تحول خواه جدا کند و به برخورد جدی تری با جريانات اقتدارگرا بپردازد.»
علی نيکو نسبتی می افزايد:« اين آغاز يک دگرديسی بود که به تدريج باعث شد جنبش دانشجويی از جريانات مختلف جدا شود و به تدريج به تغيير شعارها و برنامه ها رسيد. اما آن جريان دوباره در حال قدرت گرفتن است و حتی سردار نظری تبرئه می شود و می گويد که می خواهد اعاده حيثيت کند.»
این فعال دانشجویی در خاتمه می افزاید: « اين زنگ خطری است و لزوم اتحاد بيشتر بين نيروهای تحول خواه را نشان می دهد. با توجه به اينکه خيلی از گروه ها هم به اين نتيجه رسيده اند که تسامح و تساهلی که فکر می کردند می توانند نشان دهند و جريان اقتدارگرا با انها برخورد آرام تری می کند، اشتباه بوده و جريان اقتدارگرا حتی به انها هم رحم نمی کند و در صدد حذف آنها هم بر می آيد.»
«از مطالبات نامحدود تا احساسی برخورد کردن دانشجویان»
آقای شریفی همچنین احساسی برخورد کردن دانشجویان و ناتوانی آنان در کنترل اوضاع را مهم ترین ضعف جنبش دانشجویی در 18 تیر ماه 1378 می داند و می گوید عدم درک روشن، عدم مدیریت صحیح و
حجت شریفی، تحلیلگر سیاسی و از اعضای شورای متحصنین حوادث 18 تیر ماه
عدم درک توانایی های حاکمیت در برخورد با دانشجویان باعث شد جنبش دانشجویی احساسی عمل کند.
وی می افزاید:« از حتی همان ساعات اولیه صبح 19 تیر ماه که اولین تجمع اعتراضی شاید با حضور ده بیست هزار نفر جمعیت در سردر دانشگاه تهران برگزار شد، شاهد حاکم شدن فضای بیش از اندازه شور و احساس بر جو اعتراضات دانشجویی صورت گرفته در تجمعات بودیم و شاید با عدم مدیریت صحیح، یا شاید عدم امکان مدیریت صحیح چون انقدر فضا احساسی و پر شور شده بود که حتی نمی شد مدیریت و کنترل کرد. هر کسی از هر منظری و از بعد خودش اعتراضی را سر می داد و به بالا بردن دامنه مطالبات می افزود.»
حجت شریفی در ادامه می گوید:« متاسفانه اشتباهات هم در شعارهای طرح شده بود، هم در بیان مطالبات و هم در مدیریت برگزاری و اداره اعتراضات بود.»
وی توضیح می دهد: « به جای طرح شعارهای محدود و مشخص و اعمال مقاومت جدی در حصول آن شعارها، بر عکس شعارها و مطالبات بسیار نامحدود مطرح شد از جمله مسایلی نظیر سرنگونی حکومت و اینکه رهبر همان جا پاسخ بدهد. اتفاقا از بعد مقاومت و پایداری در جهت حصول به این مطالبات، فضا بسیار شکننده بود.»
آقای نیکو نسبتی، عضو تحکیم وحدت در این مورد به رادیو فردا می گوید: « از سوی دیگر به یک استقلال نسبی از سایر گروه ها هم رسید و به سمت دموکراسی، آزادی بیان و حقوق بشر حرکت کرد که در این سال های آخر هم به اوج خود رسیده و عملا می بینیم مجموعه دانشجویی وقتی شخصی دستگیر یا محکوم می شود، فارغ از اینکه چه گروهی، چه جریانی، چه قومیت یا مذهبی باشد، از ان دفاع می کند.»
بحث حقوق بشر و آزادی بیان
این عضو دفتر تحکیم وحدت سپس به تغییراتی در شعارها، مطالبات و برنامه های جنبش دانشجویی اشاره کرده و آنها را از تاثیرات 18 تیرماه 1378 می داند. وی می گوید:« یکسری از خواسته های را جنبش دانشجویی برای اولین بار مطرح کرد از جمله بحث حقوق بشر و آزادی بیان.»
وی می افزاید: « در آن زمان برخی گروه ها در داخل ایران بحث خودی و غیر خودی می کردند. اما این مطالبات از سوی جنبش دانشجویی مطرح شد، هزینه سنگینی هم برای ان پرداخت. اما اکنون بازتاب آن را در بدنه دانشجویی ایران و حتی در برخی احزاب سیاسی کشور می بینیم و آنها هم امروز وقتی دانشجویان چپ گرا دستگیر می شوند، بیانیه می دهند و از آنها حمایت می کنند. »
پس از روی کار آمدن محمود احمدی نژاد و یکدست شدن حاکمیت فشارها بر جنبش دانشجویی افزایش یافت. با این حال اعتراضات دانشجویی اخیر در برخی دانشگاه ها از جمله دانشگاه سهند تبریز، دانشگاه تربیت معلم پردیس کرج و دانشگاه زنجان به اعتقاد بسیاری از کارشناسان اعتراضاتی موفق بوده است.
مهدی عربشاهی دبیر سیاسی دفتر تحکیم وحدت، ضمن موفق خواندن تجمع تربیت معلم به رادیو فردا می گوید:« در گذشته بعضا تجمع ها و تحصن هایی بوده که خواسته های کلانی در انها مطرح شده، گرچه جریان دانشجویی هنوز هم معتقد است که بر خواسته های کلان خود نظیر دموکراسی و حقوق بشر باید پافشاری کند.»
وی در خاتمه می گوید: « اما این خواسته ها، خواسته هایی نیست که به تنهایی توسط دانشجویان و در مدت زمان کوتاهی قابل تحقق باشد. اما خواسته های صنفی خواسته های ملموس تری هستند و توان بسیج تعداد بیشتری از دانشجویان را دارد و هم اینکه دسترسی به انها نزدیک تر و ممکن تر است.»
