يک سال پيش علی اکبر صالحی در منصب رئيس سازمان انرژی اتمی ايران از بحرانی شدن قلب راکتور بوشهر و ورود اين مجموعه به مرحله توليد برق خبر داده بود. سال بعد از اعلام راه اندازی اولين کارخانه برق اتمی ايران، علی اکبر صالحی، اين بار در منصب وزير خارجه جمهوری اسلامی، به اميد گشودن گره های سياسی تکميل و راه اندازی راکتور بوشهر راهی مسکو ميشود.
موانع سياسی راه اندازی راکتور بوشهر، علی رغم تحويل سوخت اتمی به ايران، همچنان مسير فعال شدن نهايی اين مجموعه را مسدود نگاه داشته اند، اگرچه مسئولان جمهوری اسلامی حتی از طرح موضوع نيز طفره رفته و دليل روشنی برای تاخير های مکرر تکميل آن ارائه نميکنند.
محمود احمدی نژاد در تازه ترين اظهار نظر پيرامون راه اندازی راکتور بوشهر، طی گفتگويی با شبکه تلويزيونی انگليسی زبان روسيه، موسوم به " راشيا تو دی" ( روسيه امروز)، ضمن افشای مذاکره تلفنی با مدودوف و سئوال از وی پيرامون دلايل تاخير در راه اندازی راکتور بوشهر، از قول همتای روسی خود، منکر وجود اشکال خاص در اين راه شد.
با اين وجود، رييس دولت ايران از اعلام زمان قطعی آغاز بهر برداری نهايی راکتور بوشهر خود داری ورزيد و بار ديگر اين موضوع را در گرو حدس و گمان و اعلام تاريخهای تقريبی و ابراز خوشبينی های تکراری همکاران خود گذاشت.
احداث ۱۰ کارخانه برق گازی
طی شانزده سال گذشته که روسيه عمليات بازسازی، تجهيز و راه اندازی راکتور بوشهر را عهده دار شده است، ايران قادر بود از راه ايجاد بيش از ده کارخانه برق گازی اضافی، و افزودن ۱۰ مگاوات بر ظرفيت توليد خود، ضمن تامين نياز های داخلی، به صدور برق به کشور های همسايه، مبادرت نمايد.
زمان لازم برای ساختن و راه اندازی هر کارخانه برق گازی، مانند نيروگاه ۱۰۰۰ مگاواتی سيکل ترکيبی زنجان، تنها ۳ سال و هزينه احداث آن بمراتب کمتر از هزينه احداث يک کارخانه برق اتمی با ظرفيت مشابه است.
احداث هر کارخانه برق گازی در ايران به ايجاد صدها فرصت شغلی در داخل کشور کمک خواهد کرد. بسياری از قطعات مورد نياز کارخانه در داخل توليد ميشود. مديريت آن، بر خلاف راکتور اتمی، توسط نيروهای انسانی داخلی صورت ميگرد. ايران نيازمند واردات سوخت اتمی از خارج ( روسيه ) و تحمل هزينه سنگين دفع و دفن زباله های اتمی در خارج نخواهد بود.
با اين وجود، احداث کارخانه برق اتمی در ايران می توانست، در قالب متنوع ساختن سبد توليد برق کشور و صرفه جويی در مصرف ذخاير سوخت فسيلی، مورد استفاده قرار گيرد، چنانچه، مشکلات ناشی از اجرای چنين طرحی، تحميل هزينه های سنگين امنيتی، سياسی و اقتصادی را غير قابل اجتناب نميساخت.
بی توجه به وجود اين مشکلات، جمهوری اسلامی طی ۱۶ سال گذشته تکميل طرحی را دنبال کرده است، که در شرايطی متفاوت ميبايد ده سال پيش به نتيجه ميرسد.
مشکلات سياسی
در طول اين سال ها، و بخصوص از شش سال پيش که دولت کنونی تهران غنی سازی اورانيوم در نطنز را از سر گرفت و کشور را در مقابل جامعه جهانی قرار داد، ايران ضمن محروم ماندن از دست يابی به برق اتمی، هزينه هايی را تحمل کرده که تنها با خسارات جنگ هشت ساله با عراق قابل مقايسه است.
در ظاهر، ساختن کارخانه برق اتمی بوشهر ناشی از داشتن اين انگيزه بود که مصرف نفت و گاز ايران را کاهش دهد. گذشته از نسبت اندک ظرفيت محدود اين کارخانه در مقايسه با توليد و مصرف کل برق ايران، که رقمی است در حدود ۱ تا ۱.۵ در صد، خساراتی که اين طرح تاکنون به اکتشاف و توليد نفت و گاز ايران وارد ساخته بمراتب از لطمه های جنگ ايران و عراق بيشتر بوده است.
در سال جاری، مطابق محاسبات برنامه پنج ساله عمرانی، و هدفهای سند چشم انداز۲۰ ساله، ظرفيت توليد گاز طبيعی ايران ميبايد روزانه به ۸۰۰ ميليون متر مکعب و ظرفيت توليد نفت خام ايران به ۵.۲ ميليون بشکه در روز ميرسيد.
به برکت سوء مديريت، اعمال تحريم ها شورای امنيت، و تنبيهات يکجانبه آمريکا و جامعه اروپا، ايران نه تنها از فرصت تبديل شدن به شريک انرژی اروپا و پيوستن به سازمان تجارت جهانی باز مانده، که در نتيجه مستقيم کاهش ظرفيت توليد نفت و گاز،سالانه مابين ۱۵۰ تا ۲۰۰ ميليارد دلار زيان ميبيند.
توليد و صادرات ۳۰۰ ميليون متر مکعب گاز طبيعی بيشتر در روز، ميتوانست تمامی نياز های اروپا به واردات گاز طبيعی را تامين، و معادل درآمد های ايران از صادرات نفت خام، در آمد های ارزی تازه ايجاد کند.
دو ميليون بشکه در روز صادرات اضافی نفت خام، نسبت به حجم صادرات کنونی، ميتوانست درآمد های صادراتی نفت خام ايران را که در حدود ۱۰۰ ميليارد دلار است، به ۲۰۰ ميليارد دلار افزايش دهد.
در حال حاضر توليد گاز ايران به حدود ۵۰۰ ميليون متر مکعب در روز و توليد نفت خام ( بدون در نظر گرفتن حجم مايعات همراه گاز در عسلويه و توليد نفت خام مسجد سليمان که در خدمت بيع متقابل است) به حدود ۳ ميليون بشکه در روز رسيده است.
مقايسه منطقی!
زيان های ناشی از رکود در برنامه های اکتشاف و توليد نفت و گاز ايران، علاوه بر ضعف مديريت، مستقيما نتيجه تحريم هايی است که به دليل پيگيری هدفهای مشکوک برنامه توسعه اتمی عليه ايران تحميل شده اند.
بخش عمده اين مشکلات، که طبيعت آنها سياسی است، دامنگير بخش غير نظامی برنامه توسعه اتمی ايران، منجمله تکميل و راه اندازی راکتور اتمی بوشهر نيز شده است.
علی اکبر صالحی طی سفر هفته جاری خود به مسکو که با دعوت سرگئی لاوروف همتای روسی او صورت ميگيرد، ضمن تکرار مواضع گذشته ايران داير بر "علاقمندی به مذاکره با جامعه جهانی "، در اصل بدنبال از ميان برداشتن موانع سياسی راه اندازی راکتور بوشهر خواهد بود تا پيش بردن " مذاکرات گام به گام " پيشنهادی روسيه- هدفی که طی اقامت کوتاه نيکلای پتروشف، دبير شورای امنيت ملی روسيه در تهران نيز دنبال خواهد شد.
احمدی نژاد در گفتگوی روز شنبه با شبکه تلويزيونی " روسيه امروز " تاکيد کرد : " راکتور بوشهر سمبل همکاری های ايران و روسيه است " . با توجه به طبيعت کنونی مناسبات تهران و مسکو و وضعيت جاری راکتور بوشهر، اين مقايسه عملگرايانه ترين بخش از اظهارات رييس دولت ايران در آن گفتگو بشمار ميرود.
