«چشم انداز ها و چالش های جهانی شدن برای توسعه»، موضوع اصلی مورد بحث دوازدهمين نشست کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد، «آنکتاد»، (UNCTAD)، است که بيستم تا بيست و پنجم آوريل با شرکت نمايندگان ۱۹۳ کشور جهان از جمله ايران در آکرا پايتخت غنا برگزار می شود.
«آنکتاد» سازمانی است متعلق به خانواده ملل متحد که در سال ۱۹۶۴ ميلادی به وجود آمد و از همان آغاز بر نيازها و دشواری های دنيای در حال توسعه در عرصه هايی چون بازرگانی، نظام پولی بين المللی، سرمايه گذاری های خارجی، انتقال تکنولوژی و غيره تمرکز يافت. نشست وزيران اين سازمان هر چهار سال يک بار برگزار می شود.
دوازدهمين نشست «آنکتاد» در شرايطی حساس جريان می يابد. بحران مالی آمريکا و سرايت آن به ديگر قطب های صنعتی جهان، خطر يک بحران عمومی اقتصادی را در سراسر جهان پيش آورده است. يکی از هدف های اصلی این نشست، بررسی تاثير اين بحران بر کشور های در حال توسعه و چگونگی مقابله اين کشور های با رکود احتمالی اقتصاد جهانی است.
همه کشور های در حال توسعه، در قبال فرآيند جهانی شدن، در وضعيت يکسانی نيستند. قدرت های اقتصادی نوظهور از جمله چين، هند و برزيل، با استفاده از سرمايه گذاری های خارجی و بازرگانی بين المللی، موقعيت خود را در نظام روابط بين المللی دگرگون کرده و صد ها ميليون نفر از مردمانشان به صف طبقات متوسط پيوسته اند.
در عوض ده ها کشور در حال توسعه، به ويژه در آفريقا، ناتوان از هماهنگ شدن با فرآيند جهانی شدن، از امواج پرتوان بازرگانی بين المللی و سرمايه گذاری های خارجی بهره ای نبرده اند. طی چند ماه اخير، اوج گيری چشمگير بهای نفت و مواد غذايی مشکلات اين کشور ها را شدت بخشيده اند.
مسايل کشور های فقير در دوازدهمين نشست «آنکتاد» جای برجسته ای خواهد داشت.
بحث های روز دوشنبه، ۲۱ آوريل، در چهارچوب همان نشست به «بازرگانی و توسعه در خدمت پيشرفت آفريقا» اختصاص خواهد داشت، با طرح اين پرسش که کشور های قاره سياه چه بايد بکنند تا از مزايای جهانی شدن اقتصاد بهتر برخوردار شوند.
کشمکش شمال و جنوب
استفاده از جهانی شدن برای کاهش فقر، پايه ريزی نهاد های مساعد برای افزايش سرمايه گذاری خارجی و تامين رشد پايدار، استفاده بهينه کشور های فقير از صادرات مواد اوليه، گسترش بازرگانی ميان کشور های در حال توسعه، رفع موانع برای انتقال دانش فنی به کشور های در حال توسعه، و مسايل ديگری از اين دست، در دوازدهمين نشست کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد بررسی خواهند شد.
«آنکتاد» يکی از مظاهر کشمکش ميان دنيای در حال توسعه (جنوب) و کشور های پيشرفته صنعتی (شمال) است که در سال های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ ميلادی به اوج خود رسيد.
طی اين سال ها، کشورهای «جهان سوم»، که شمار زيادی از آن ها تازه به استقلال سياسی دست يافته بودند، توانستند جبهه کم و بيش متحدی را در مقابل کشور های پيشرفته غرب به وجود آورند.
در آن دوران سازمان «آنکتاد» در بيان خواست های اقتصادی «جهان سوم»، نقش اصلی را ايفا کرد.
از نيمه دهه ۱۹۸۰ ميلادی، همبستگی «جهان سوم» بر سر مسايل اقتصادی، به تدريج با چالش های جديد روبرو شد. شماری از کشور های پويای در حال توسعه، به ويژه در آسيا، کم کم از اردوی فقيران فاصله گرفتند و به قدرت های تازه اقتصادی بدل شدند.
به علاوه ليبراليسم اقتصادی به معنای پيشبرد اقتصاد آزاد بخش بزرگی از دنيای در حال توسعه را در بر گرفت و هواداران راديکاليسم و اقتصاد دولتی، نفوذ گذشته خود را از دست دادند. سقوط اردوگاه شوروی اين تحول را سرعت بخشيد.
مجموعه اين تحولات طبعا بر سازمان آنکتاد و بحث های درونی آن تاثير گذاشت. «آنکتاد» نيز در مجموع به آزاد سازی اقتصادی تمايل يافت و از مواضع پيشين خود در راستای استقرار نظام نوين بين المللی اقتصادی، صرفنظر کرد.
به رغم اين تحول، سازمان «آنکتاد» در فعاليت ها و انتشارات خود، همچنان بر مسايل و منافع دنيای در حال توسعه و به ويژه کشور های بسيار فقير تاکيد می کند.
مقر «آنکتاد» در ژنو قرار دارد و يکی از هدف های اصلی آن کمک به ادغام عادلانه کشور های در حال توسعه در فرآيند جهانی شدن اقتصاد است.
