امضاء تفاهم نامه همکاری های نظامی مابين روسيه و اسرائيل که روز دوشنبه مابين آناتولی سرديکوف وزير دفاع روسيه و اهود باراک، وزير دفاع اسرائيل صورت گرفت به نزديکی بيش از پيش مناسبات و همکاری های اطلاعاتی و تسليحاتی دو کشور خواهد انجاميد. نتايج اولين روز مذاکرات وزير دفاع اسرائيل از روسيه حاکی است که تلاش های چند ماه اخير کارشناسان دو کشور در جهت افزايش سطح همکاری های نظامی و اطلاعاتی مابين روسيه و اسرائيل را به نتيجه نهايی رسيده است.
نوسازی بخشی از تجهيزات نظامی روسيه توسط اسرائيل و محدود ساختن فروش سلاحهای پيشرفته روسی به ايران و سوريه، همکاری در جهت مقابله با اقدامات تروريستی و همچنين امنيت منطقه و صلح خاورميانه از جمله نکات عمده مذاکرات جاری مابين مقامات دفاعی دو کشور بشمار ميرود.
اتحاد جماهير شوروی سابق پيش از فروپاشی در ابتدای دهه نود و تقسيم شدن به ۱۵ جمهوری مستقل، در کنار آمريکا يکی از دو ابر قدرت نظامی جهان محسوب ميشد. بعد از سقوط اتحاد شوروی، روسيه بيش از ۵۵ در صد از تجهيزات و صنايع نظامی آن مجموعه را در اختيار گرفت. بقيه تجهيزات مابين ۱۴ جمهوری ديگر تقسيم شد.
ضعف های دفاعی
پيش از سقوط، صنايع نظامی شوروی سابق در جمهوری های ۱۵ گانه پراکنده شده بود. بعد از سقوط ، جايگزينی بخشهای جدا شده صنايع نظامی و تکميل مجموعه توليدات گذشته در روسيه با دشواری های جدی روبرو شد. از آن تاريخ به بعد دولت نوسازی صنايع و تجهيزات نظامی روسيه و بازسازی زيربنايی نيروهای مسلح آن کشور را هدف قرار داده ولی در تحقق آن توفيق قابل ملاحظه ای نداشته است.
نزديک به دو دهه بعد از سقوط اتحاد شوروی، و در حالی که امريکا تنها ابر قدرت نظامی جهان محسوب ميشود روسيه عملا به يک نيروی محلی نظامی با قابليت های محدود عملياتی تبديل شده است. سال گذشته هزينه های دفاعی آمريکا بالغ بر ۴۶.۵ در صد از مجموعه هزينه های نظامی جهان را بخود اختصاص داده بود حال آنکه هزينه های نظامی روسيه تنها ۳.۵ در صد از مجموع هزينه های دفاعی جهان بود.
بنا بر گزارش های معتبر در طول ۱۵ سال گذشته، نيروهای مسلح روسيه از دريافت تجهيزات تازه نظامی در حدود نياز محروم مانده اند. جنگ پنج روزه ماه اوت سال ۲۰۰۸ عليه گرجستان و همچنين مشارکت يک گردان از نيروهای مسلح روسيه در يک مانور نظامی در جمهوری بلاروس بخشی از ضعفهای عمده دفاعی روسيه را بيش از پيش آشکار ساخت.
طی جنگ ابخازيا و اوستيای جنوبی عليه گرجستان هواپيماهای جنگنده روسی نشان داند که برای بمباران هدفهای خود مجبور به قرار گرفتن در شعاع ۲ تا ۱۲ کيلومتری آنها هستند. در صورت برخورداری کشور مدافع از يک سيستم رادار و دفاع هوايی مناسب، نيرو های مهاجم در اين شعاع نزديک، کاملا آسيب پذير خواهند بود. نيروی هوايی روسيه در حال حاضر فاقد قابليت حمله به هدفهای دور دست و در امان ماندن از اتش دفاع موشکی ضد هوايی است.
انتقال يک گردان از نيروهای مسلح روسی به بلاروس بمنظور شرکت در مانور مشترک نظامی اخير دو کشور ۵ روز طول کشيد و به اين منظور بجای استفاده از هواپيماهای ترابری، بيشتر از قطار و محور های زمينی استفاده بعمل آمد. به اين ترتيب چنانچه روسيه مجبور به انتقال نيرو های واکنش سريع خود به يک منطقه بحرانی و يا انتقال بيش از يک گردان از نيروهای نظامی خود به خارج از مرزها ميبود، دشواری های مورد اشاره بمراتب بيشتر ميشد.
با وجود کاهش قابليت های نظامی روسيه از اندازه های يک ابر قدرت به يک نيروی نظامی متوسط محلی، نيرو های نظامی روسی ميبايد همچنان در منطقه ای وسيع پاسخگوی نياز های دفاع از امنيت ملی کشور خود باشند. حضور نظامی فعال در شرق آسيا، منطقه نا آرام آسيای مرکزی، حوزه خزر، قفقاز شمالی و حوزه دريای سياه همچنان از جمله ضرورتهای فوری امنيتی روسيه بشمار ميرود.
نوسازی تسليحاتی
در مورد کاهش توان نظامی روسيه و کهنه بودن تجهيزات نيرو های مسلح آن کشور و همچنين ضرورت باز سازی ساختاری و نوسازی تجهيزات و صنايع نظامی آن، رهبران کنونی کرملين تا حدود زيادی از پرده پوشی پرهيز ميکنند.
در فوريه سال ۲۰۰۹ مدودوف رييس جمهور روسيه قصد خود را از نوسازی ارتش آن کشور اعلام داشت. اين نوسازی ساختاری و تجهيزات ميبايد تا سال ۲۰۱۰ ادامه يافته و در پايان مهلت اعلام شده دست کم ۷۰ در صد از نيرو های مسلح روسيه از تجهيزات جديد بر خوردار شوند.
بموجب طرح ياد شده هر سال ۱۰ در صد از تجهيزات نظامی روسيه نوسازی خواهد شد. تحويل سالانه ۳۵ موشک بالستيک ۵۰ فروند هواپيمای جنگنده، ۲۵ هليکوپتر، ۳ تا ۴ فروند شناور متوسط، دو زير دريايی از جمله هدفهای اعلام شده اين طرح است.
اگرچه بخشی از صنايع نظامی روسيه همچنان فعال بنظر ميرسند و لی توليدات آنها بيشتر به بازار های صادراتی ارسال ميشوند. تنها ۲۰ در صد از توليدات صنايع نظامی روسيه در داخل کشور نگاهداری شده و ۸۰ در صد آن در بازار های خارجی منجمله چين، هند، ايران بفروش ميرسند. نگرانی عمده دولت روسيه اين است که بدليل عقب ماندن توليدات نظامی روسيه از فناوری روز در بقيه جهان، اين بازار ها نيز تدريجا از دست بروند.
چين و هند مانند روسيه دارای ارتش هايی کهنه اند. زير ساختهای تسليحاتی دو کشور با استفاده از سلاحهای روسی شکل گرفته است. هر دو کشور از راه دريافت تجهيزات و قطعات روسی افزايش کمی و بهبود کيفيت توليدات داخلی نظامی را هدف قرار داده اند. ايران و سوريه نيز به خريد های نظامی خود از روسيه به اين علت ادامه ميدهند که قادر به خريد نظامی از کشور های پيشرفته نيستند.
با اين وجود حفظ بازار های موجود تسليحات ساخت روسيه هر سال دشوار تر از پيش ميشود. چند ماه پيش هند نيمی از موشک های هوا به هوای ام-ک-آی خريداری شده برای جنگنده های سوخو- ۳۴ خود را بدليل نقص فنی به روسيه پس فرستاد. تکميل تحويل ناو هواپيما بر ادميرال گارش کوف به نيروی دريايی هند نيز با وجود افزايش يک ميليارد دلار هزينه نسبت به برآورد اوليه قيمت، هنوز صورت نگرفته است.
همکاری های خارجی
روسيه بمنظور افزايش قابليت های دفاعی خود و همچنين باقی ماندن در صف صادر کننده گان اسلحه نيازمند توسعه همکاری های تسليحاتی با کشور های ديگر است. توليد مشترک موشک هدايت شونده، خريد اسلحه سبک و هواپيماهای تجسسی و ضربتی بدون سرنشين از اسرائيل و همچنين خريداری دو ناو جنگی نوع ميسترال از فرانسه از جمله تدارکات تازه روسيه در جهت نو سازی نيرو های نظامی آن کشور است.
رهبران روسيه انتظار دارند بتوانند دامنه همکاری های نظامی و اطلاعاتی خود را با اسرائيل وسعت دهند. متقابلا اسرائيل مصمم است از راه توسعه همکاری های دو جانبه با روسيه، خواسته های امنيتی خود را به آن کشور تحميل کند.
فشار های اسرائيل به روسيه در گذشته، حتی قبل از تصويب قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنيت عليه ايران، موجب شد که آن کشور از تحويل سامانه دفاع موشکی موسوم به اس-۳۰۰ به جمهوری اسلامی خود داری نمايد.
اسرائيل همچنين از روسيه خواستار شده که از تحويل موشک های بالدار مافوق صوت صوت "پ -۸۰۰" "ياخونت" به سوريه خودداری کند . اسرائيل موشک های ياد شده را تهديدی جدی عليه نيروی دريايی خود معرفی ميکند. در گذشته حزب الله لبنان در جريان جنگ سال ۲۰۰۶ توانست يکی از شناور های اسرائيلی را با استفاده از موشکهای زمين به دريا که گفته شد ممکن است توسط جمهوری اسلامی به تحويل شده باشد هدف قرار داد. در صورت در اختيار داشتن انواع موثر تری از موشک های زمين به دريا توسط سوريه و يا حزب الله لبنان آسيب پذيری شناور های نظامی اسرائيل در مديترانه افزايش خواهد يافت.
روسيه طی يک سال گذشته از راه دست يافتن به توافق های نظامی با آمريکا، سطح همکاری های سياسی و امنيتی و اطلاعاتی خود را با آن کشور به نحو چشمگيری افزايش داد. سرد شدن مناسبات تهران و مسکو از جمله نتايج اوليه تحولات ناشی از نزديکی مسکو و واشنگتن بود. اينک بنظر ميرسد اسرائیل و روسیه در انداز ه هايی کوچکتر در مسيری مشابه قرار گرفته اند.
نوسازی بخشی از تجهيزات نظامی روسيه توسط اسرائيل و محدود ساختن فروش سلاحهای پيشرفته روسی به ايران و سوريه، همکاری در جهت مقابله با اقدامات تروريستی و همچنين امنيت منطقه و صلح خاورميانه از جمله نکات عمده مذاکرات جاری مابين مقامات دفاعی دو کشور بشمار ميرود.
اتحاد جماهير شوروی سابق پيش از فروپاشی در ابتدای دهه نود و تقسيم شدن به ۱۵ جمهوری مستقل، در کنار آمريکا يکی از دو ابر قدرت نظامی جهان محسوب ميشد. بعد از سقوط اتحاد شوروی، روسيه بيش از ۵۵ در صد از تجهيزات و صنايع نظامی آن مجموعه را در اختيار گرفت. بقيه تجهيزات مابين ۱۴ جمهوری ديگر تقسيم شد.
ضعف های دفاعی
پيش از سقوط، صنايع نظامی شوروی سابق در جمهوری های ۱۵ گانه پراکنده شده بود. بعد از سقوط ، جايگزينی بخشهای جدا شده صنايع نظامی و تکميل مجموعه توليدات گذشته در روسيه با دشواری های جدی روبرو شد. از آن تاريخ به بعد دولت نوسازی صنايع و تجهيزات نظامی روسيه و بازسازی زيربنايی نيروهای مسلح آن کشور را هدف قرار داده ولی در تحقق آن توفيق قابل ملاحظه ای نداشته است.
نزديک به دو دهه بعد از سقوط اتحاد شوروی، و در حالی که امريکا تنها ابر قدرت نظامی جهان محسوب ميشود روسيه عملا به يک نيروی محلی نظامی با قابليت های محدود عملياتی تبديل شده است. سال گذشته هزينه های دفاعی آمريکا بالغ بر ۴۶.۵ در صد از مجموعه هزينه های نظامی جهان را بخود اختصاص داده بود حال آنکه هزينه های نظامی روسيه تنها ۳.۵ در صد از مجموع هزينه های دفاعی جهان بود.
بنا بر گزارش های معتبر در طول ۱۵ سال گذشته، نيروهای مسلح روسيه از دريافت تجهيزات تازه نظامی در حدود نياز محروم مانده اند. جنگ پنج روزه ماه اوت سال ۲۰۰۸ عليه گرجستان و همچنين مشارکت يک گردان از نيروهای مسلح روسيه در يک مانور نظامی در جمهوری بلاروس بخشی از ضعفهای عمده دفاعی روسيه را بيش از پيش آشکار ساخت.
طی جنگ ابخازيا و اوستيای جنوبی عليه گرجستان هواپيماهای جنگنده روسی نشان داند که برای بمباران هدفهای خود مجبور به قرار گرفتن در شعاع ۲ تا ۱۲ کيلومتری آنها هستند. در صورت برخورداری کشور مدافع از يک سيستم رادار و دفاع هوايی مناسب، نيرو های مهاجم در اين شعاع نزديک، کاملا آسيب پذير خواهند بود. نيروی هوايی روسيه در حال حاضر فاقد قابليت حمله به هدفهای دور دست و در امان ماندن از اتش دفاع موشکی ضد هوايی است.
انتقال يک گردان از نيروهای مسلح روسی به بلاروس بمنظور شرکت در مانور مشترک نظامی اخير دو کشور ۵ روز طول کشيد و به اين منظور بجای استفاده از هواپيماهای ترابری، بيشتر از قطار و محور های زمينی استفاده بعمل آمد. به اين ترتيب چنانچه روسيه مجبور به انتقال نيرو های واکنش سريع خود به يک منطقه بحرانی و يا انتقال بيش از يک گردان از نيروهای نظامی خود به خارج از مرزها ميبود، دشواری های مورد اشاره بمراتب بيشتر ميشد.
با وجود کاهش قابليت های نظامی روسيه از اندازه های يک ابر قدرت به يک نيروی نظامی متوسط محلی، نيرو های نظامی روسی ميبايد همچنان در منطقه ای وسيع پاسخگوی نياز های دفاع از امنيت ملی کشور خود باشند. حضور نظامی فعال در شرق آسيا، منطقه نا آرام آسيای مرکزی، حوزه خزر، قفقاز شمالی و حوزه دريای سياه همچنان از جمله ضرورتهای فوری امنيتی روسيه بشمار ميرود.
نوسازی تسليحاتی
در مورد کاهش توان نظامی روسيه و کهنه بودن تجهيزات نيرو های مسلح آن کشور و همچنين ضرورت باز سازی ساختاری و نوسازی تجهيزات و صنايع نظامی آن، رهبران کنونی کرملين تا حدود زيادی از پرده پوشی پرهيز ميکنند.
در فوريه سال ۲۰۰۹ مدودوف رييس جمهور روسيه قصد خود را از نوسازی ارتش آن کشور اعلام داشت. اين نوسازی ساختاری و تجهيزات ميبايد تا سال ۲۰۱۰ ادامه يافته و در پايان مهلت اعلام شده دست کم ۷۰ در صد از نيرو های مسلح روسيه از تجهيزات جديد بر خوردار شوند.
بموجب طرح ياد شده هر سال ۱۰ در صد از تجهيزات نظامی روسيه نوسازی خواهد شد. تحويل سالانه ۳۵ موشک بالستيک ۵۰ فروند هواپيمای جنگنده، ۲۵ هليکوپتر، ۳ تا ۴ فروند شناور متوسط، دو زير دريايی از جمله هدفهای اعلام شده اين طرح است.
اگرچه بخشی از صنايع نظامی روسيه همچنان فعال بنظر ميرسند و لی توليدات آنها بيشتر به بازار های صادراتی ارسال ميشوند. تنها ۲۰ در صد از توليدات صنايع نظامی روسيه در داخل کشور نگاهداری شده و ۸۰ در صد آن در بازار های خارجی منجمله چين، هند، ايران بفروش ميرسند. نگرانی عمده دولت روسيه اين است که بدليل عقب ماندن توليدات نظامی روسيه از فناوری روز در بقيه جهان، اين بازار ها نيز تدريجا از دست بروند.
چين و هند مانند روسيه دارای ارتش هايی کهنه اند. زير ساختهای تسليحاتی دو کشور با استفاده از سلاحهای روسی شکل گرفته است. هر دو کشور از راه دريافت تجهيزات و قطعات روسی افزايش کمی و بهبود کيفيت توليدات داخلی نظامی را هدف قرار داده اند. ايران و سوريه نيز به خريد های نظامی خود از روسيه به اين علت ادامه ميدهند که قادر به خريد نظامی از کشور های پيشرفته نيستند.
با اين وجود حفظ بازار های موجود تسليحات ساخت روسيه هر سال دشوار تر از پيش ميشود. چند ماه پيش هند نيمی از موشک های هوا به هوای ام-ک-آی خريداری شده برای جنگنده های سوخو- ۳۴ خود را بدليل نقص فنی به روسيه پس فرستاد. تکميل تحويل ناو هواپيما بر ادميرال گارش کوف به نيروی دريايی هند نيز با وجود افزايش يک ميليارد دلار هزينه نسبت به برآورد اوليه قيمت، هنوز صورت نگرفته است.
همکاری های خارجی
روسيه بمنظور افزايش قابليت های دفاعی خود و همچنين باقی ماندن در صف صادر کننده گان اسلحه نيازمند توسعه همکاری های تسليحاتی با کشور های ديگر است. توليد مشترک موشک هدايت شونده، خريد اسلحه سبک و هواپيماهای تجسسی و ضربتی بدون سرنشين از اسرائيل و همچنين خريداری دو ناو جنگی نوع ميسترال از فرانسه از جمله تدارکات تازه روسيه در جهت نو سازی نيرو های نظامی آن کشور است.
رهبران روسيه انتظار دارند بتوانند دامنه همکاری های نظامی و اطلاعاتی خود را با اسرائيل وسعت دهند. متقابلا اسرائيل مصمم است از راه توسعه همکاری های دو جانبه با روسيه، خواسته های امنيتی خود را به آن کشور تحميل کند.
فشار های اسرائيل به روسيه در گذشته، حتی قبل از تصويب قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنيت عليه ايران، موجب شد که آن کشور از تحويل سامانه دفاع موشکی موسوم به اس-۳۰۰ به جمهوری اسلامی خود داری نمايد.
اسرائيل همچنين از روسيه خواستار شده که از تحويل موشک های بالدار مافوق صوت صوت "پ -۸۰۰" "ياخونت" به سوريه خودداری کند . اسرائيل موشک های ياد شده را تهديدی جدی عليه نيروی دريايی خود معرفی ميکند. در گذشته حزب الله لبنان در جريان جنگ سال ۲۰۰۶ توانست يکی از شناور های اسرائيلی را با استفاده از موشکهای زمين به دريا که گفته شد ممکن است توسط جمهوری اسلامی به تحويل شده باشد هدف قرار داد. در صورت در اختيار داشتن انواع موثر تری از موشک های زمين به دريا توسط سوريه و يا حزب الله لبنان آسيب پذيری شناور های نظامی اسرائيل در مديترانه افزايش خواهد يافت.
روسيه طی يک سال گذشته از راه دست يافتن به توافق های نظامی با آمريکا، سطح همکاری های سياسی و امنيتی و اطلاعاتی خود را با آن کشور به نحو چشمگيری افزايش داد. سرد شدن مناسبات تهران و مسکو از جمله نتايج اوليه تحولات ناشی از نزديکی مسکو و واشنگتن بود. اينک بنظر ميرسد اسرائیل و روسیه در انداز ه هايی کوچکتر در مسيری مشابه قرار گرفته اند.
