«ایران بسياری از مواضع خودش را تغيير داده است»

منصور فرهنگ: اين توافق‌نامه خطر جنگ را، خطر خشونت بين دو کشور را رفع کرده. حداقل تا شش ماه آينده. و بر مبنای بيانيه مشترکی که با هم دادند به اسم «برنامه عمل مشترک»، وقتی با دقت بخوانيم می‌بينيم که تعهدات طرفين در رابطه با اجرای اين برنامه عمل خيلی روشن است.

اگر ايران تعهدات خودش را که در اين بيانيه به طور روشن تشريح شده عمل کند و اجرا کند و آمريکا بعد از تاييد بازرسان بين‌المللی ايراد و انتقادی به ايران نداشته باشد، در رابطه با تعهدش به اين توافق‌نامه، در آن موقع می‌شود گفت که دو کشور در جهت عادی‌سازی رابطه دارند حرکت می‌کنند. مراحل بعدی توافق می‌تواند خيلی حتی راحت تر پيش برود.

اما نکته اساسی‌تر اين است که عادی سازی رابطه بين‌المللی معنی‌اش اين نيست که رقابت و اختلاف نظر بين کشورها وجود ندارد. ولی اين که نقش ديپلماسی و بده بستا‌ن‌های سياسی و اقتصادی جای تقابل و تهديد را می‌گيرد و اين توافق‌نامه اولين قدمی است که در اين جهت برداشته شده.

آقای فرهنگ، جان کری وزير خارجه آمريکا همانطور که می‌دانيد در مصاحبه با شبکه تلويزيونی ای بی سی گفته که هيچ گونه حق مسلم برای غنی‌سازی اورانيوم وجود ندارد و تاکيد کرده که بر پايه اين توافق‌نامه غنی‌سازی تنها با توافق طرفين امکان پذير است و به گفته او در اين زمينه هنوز توافقی صورت نگرفته. اما مقامهای ايرانی بر غنی‌سازی ۵ درصدی در توافق ژنو تاکيد دارند. کدامشان درست می‌گويند؟

هر دويشان درست می‌گويند. به اين شکل که عهدنامه منع گسترش تسليحات هسته‌ای که ۴۵ سال قبل نوشته شده اصلا اسمی از غنی‌سازی در اين عهدنامه وجود ندارد. می‌گويد همه کشورها حق دارند که از برنامه هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آميز استفاده کنند.

واقعيت امر اين است که امروز ۱۴ کشور در دنيا که امضا کننده اين عهدنامه هستند در کشورهای خودشان غنی‌سازی اورانيوم می‌کنند برای استفاده داخلی و آمريکا هيچ ايرادی هم به آنها نگرفته. ولی در رابطه با اين عهدنامه عده‌ای از کشورها مثل آمريکا، فرانسه و بريتانيا بودند که می‌گويند اين غنی‌سازی اورانيوم در اين جا به طور صريح روشن مطرح نشده و بنابراين اين حق کشورها نيست.

در حالی‌که يک کشورهای ديگر مثل روسيه، مثل چين و مثل اکثريت بزرگ امضاکنندگان اين عهدنامه که بيش از نزديک به صد و هشتاد و چند کشور می‌شوند آنها می‌گويند نه توی اين عهدنامه است. ولی واقعيت امر اين است که در آن زمانی که اين عهدنامه نوشته شد تکنولوژی هسته‌ای به اين مرحله نبود که تصور کنند يک کشوری مثل ايران يا يک کشوری مثل کره شمالی می‌تواند چرخک‌های سوخت يا سانتريفيوژها را داشته باشد و توانايی غنی‌سازی اورانيوم به دست بياورد.

بنابراين اين موضوع حل نشده است و از آنجا که هر نوع تغييری در عهدنامه منع گسترش تسليحات هسته‌ای نياز به اجماع دارد... يعنی اگر يک امضا کننده عهدنامه هم با پيشنهادی مخالف باشد هيچ تغييری در اين عهدنامه انجام نمی‌شود. هر پنج سال يک بار امضاکنندگان اين عهدنامه دور هم جمع می‌شوند، جلسه دارند و بحث و انتقاد زيادی نسبت به رفتار و کردار يکديگر می‌کنند و هيچ تغييری هم نمی‌توانند در اين توافق‌نامه بدهند.

بنابراين تفسير ايران از توافق‌نامه تفسير اکثريت بزرگ امضا‌کنندگان عهدنامه منع گسترش تسليحات هسته‌ای است و تفسير آمريکا تفسير کشورهايی است امروز نمی‌خواهند ديگران به اين کار ادامه بدهند و اين که کدامشان درست می‌گويند و کدامشان غلط می‌گويند در اينجا مطرح نيست. ولی اگر کشوری بخواهد تصميم بگيرد غنی‌سازی نکند اين فقط يک تصميم داوطلبانه است و در نتيجه تعهد به عهدنامه منع گسترش تسليحات هسته‌ای نيست.

جان کری در همين مصاحبه با تلويزيون ای بی سی منتقدان توافق ژنو از جمله برخی اعضای کنگره و همچنين نخست وزير اسرائيل را متهم کرده که آنها يک توافق خوب را نمی‌پذيرند چون به گفته او تمام و کمال نيست. در شرايط کنونی به نظر شما آيا توافق ژنو برای ايران توافق مناسب و خوبی بود؟

توافق ژنو برای مردم ايران توافق بسيار خوبی بود. ولی رژيم ايران امتيازات زيادی داد و بسياری از مواضع خودش را تغيير داد برای اينکه تحت فشار تحريم‌های اقتصادی و انزوای سياسی از يک طرف و نگرانی عظيمی که در جامعه ايران به دليل مشکلات اقتصادی ايجاد شده که نارضايتی وسيع مردم در جامعه از طرف ديگر و نکته ديگر که بايد اشاره کنيم اين است که اين مشکلات اقتصادی که تحريم‌های اقتصادی در ايران ايجاد کردند تا زمانی که روی معاش مردم تاثير داشت اينها می‌گفتند اقتصاد مقاومت.

ولی کار به جايی رسيد که ايران نمی‌توانست پول نفتی را که دارد می‌فروشد بگيرد و آن فروش نفت هم از ۲.۵ ميليون بشکه در روز به حدود ۷۰۰ هزار بشکه در روز رسيد و آن را هم نمی‌‌توانستند پولش را به ارز خارجی بگيرند و در آن موقع روی توانايی رژيم برای برآوردن نيازهای خودش خصوصا تشکيلات اطلاعاتی امنيتی‌اش مشکلات اساسی ايجاد شد و به علاوه آن بخش بازاری ايران که هميشه يکی از پايگاه‌های اين رژيم بوده در برابر اين تحريم‌ها با مشکلات وسيعی روبه‌رو بود.

اين است که رژيم چاره‌ای نداشت جز اينکه تمکين کند و در هر حال به قول آقای خامنه‌ای نرمش نشان دهد. ولی در برابر اين آمريکايی‌ها ايران حدود ۱۰۰ ميليارد دلار پول‌های ايران مسدود شدند در دنيا و حالا ايران هفت ميليارد دلار اين پول را بگيرد ولی در برابر اين بايد به آن تعهدات خودش عمل کند. برای رژيم بدون ترديد نوعی عقب‌نشينی و کوتاه آمدن بود ولی به نفع جامعه ايران بود. برای اينکه ادامه اين تقابل می‌توانست به جنگ کشيده شود و قربانيان اين جنگ مردم جامعه ما خواهند بود.