راه اندازى نیروگاه اتمى ۱۰۰۰ مگاواتى بوشهر، و يا پيشگيرى از آن، با اهميتى نه چنان كمتر از دست يافتن به توافق نهايى در جامعه جهانى پيرامون تحريم هاى تازه شوراى امنيت عليه ايران، طى مذاكرات اخير هيلارى كلينتون وزير خارجه آمريكا، با رهبران روسيه در ميان گذاشته شد.
آمريكا معتقد است كه راه اندازى بوشهر موضع تهران را در مقابل نظام جهانى تقويت و جمهورى اسلامى را به ادامه برنامه هاى اتمى اش تشويق خواهد كرد. از اين لحاظ واشنگتن علاقمند است كه روسيه تا قبل از روشن شدن تكليف برنامه اتمى ايران از راه اندازى راكتور بوشهر خود دارى کند.
به نظر می رسد روسيه كه پيشتر پشتيبانى خود را از اعمال تنبيهات تازه عليه ايران در شوراى امنيت اعلام کرده است، مايل به راه اندازى نیروگاه اتمى بوشهر و يا دست كم چانه زنى هاى تازه اى پيرامون آن، با هدف به دست آوردن امتيازات تازه است.
روز پنجشنبه، ولاديمير پوتين، نخست وزير قدرتمند روسيه، اظهار داشت كه فاز اول راكتور بوشهر مي تواند تابستان امسال راه اندازى شود.
پس از او، رامین مهمان پرست، سخنگوى وزارت امور خارجه جمهورى اسلامى، از احتمال راه اندازى نیروگاه بوشهر در بهار خبر داده بود.
طى آخرين اظهار نظر در مورد راه اندازى نهايى نیروگاه بوشهر، روز سه شنبه، سوم فروردین ماه، خبرگزارى ريا نووستى از قول «تيمور باولاكوف»، معاون رييس شرکت «اتم استروى اكسپورت» پيمانكار روسى نيروگاه اعلام كرد كه راه اندازى نيروگاه بوشهر براى ماه اوت سال ۲۰۱۰ در نظر گرفته شده است.
خبر تازه از قول پايگاه اينترنتى «ار ب كا» و در حاشيه همايش «АТОМЕКС- شمال غرب» كه در سنت پترزبورگ برگزار گرديد منتشر شد.
اين تاريخ اگرچه حدود شش ماه عقب تر از ارزيابى هاى گذشته در مورد زمان آماده شدن راكتور براى وارد كردن ميله هاى سوختى به كوره اتمى است، در هر حال از نزديك شدن زمان آغاز به كار طرح ياد شده حكايت دارد.
بى ترديد راه اندازى راكتور بوشهر حساسيت هاى سياسى و نگرانى هاى امنيتى تازه اى را در منطقه و نزد كشور هاى غربى بوجود خواهد آورد. اين نگرانى ها اگرچه در زمان اعلام موافقت جورج بوش با ارسال سوخت اتمى راكتور بوشهر به ايران نيز وجود داشت، ولى روسيه در آن زمان استدلال مي كرد كه در صورت تحويل سوخت اتمى به جمهورى اسلامى، بهانه پيگيرى غنى سازى اورانيوم در ايران از ميان خواهد رفت.
در سال ۲۰۰۷ و در شرايطى كه اوضاع امنيتى در عراق بحرانى تر از هر زمان ديگر به نظر مي رسيد، روسيه، امريكا را قانع ساخت كه از راه ارسال سوخت راكتور ۱۰۰۰ مگاواتى بوشهر قادر خواهد شد نفوذ سياسى خود را در تهران به كار گرفته و جمهورى اسلامى را به توقف غنى سازى اورانيوم قانع سازد. متعاقب اين توافق، روسيه طرح غنى سازى مشترك با ايران را به تهران ارائه داد.
پس از آغاز ارسال سوخت هسته اى از جانب شركت روسى «اتم استروى اكسپورت»، جورج بوش طى مصاحبه اى اظهار داشت: «ايران ديگر نيازى به غنى سازى اورانيوم ندارد.»
با اين انتظار، ارسال سوخت اتمى به ايران در چهار مرحله انجام و در ژانويه سال ۲۰۰۹ با تحويل ۹۰ تن ميله هاى سوختى و انبار شدن آن در نیروگاه بوشهر تكميل گرديد. ارسال سوخت و تحويل آن به ايران مطابق توافق هاى قبلى مي بايست شش ماه پيش از راه اندازى كوره اصلى راكتور صورت مي گرفت.
در ماه ژوئن سال گذشته، ايران از قرار دادن ميله هاى مجازى سوخت در راكتور بوشهر خبر داد و در تهران اعلام شد كه كوره اصلى پس از انجام چند آزمايش ديگر به زودى به كار خواهد افتاد. با وجود این، آغاز به كار راكتور اتمى بوشهر همچنان تاخير هاى تازه اى را تجربه كرد.
اينك نیروگاه بوشهر تقريبا تمامى مراحل اصلى تكميل فنى و آزمايش هاى حفاظتى مورد لزوم را پشت سر نهاده و بعد از مرحله آب بندى كه قرار است در ماه آينده انجام شود كم و بيش آماده راه اندازى نهايى خواهد شد.
با وجود این، بازدارنده هاى سياسى و امنيتى و چانه زنى هاى آمريكا و روسيه، و همچنين ادامه تهديد هاى اسرائيل، ممكن است مانع از ايجاد آمادگى لازم براى راه اندازى این نیروگاه شود.
پشیمانی آمریکا؟
آمريكا كه در زمان بوش با ارسال سوخت اتمى به ايران موافقت کرده بود، اينك به دليل نا موفق ماندن تلاش هاى روسيه و جامعه جهانى در راه متوقف ساختن برنامه اتمى ايران از تصميم آن زمان پشيمان به نظر مي رسد.
روسيه عليرغم اينكه از ميانجي گرى و تلاش هاى خود براى متوقف ساختن برنامه اتمى تهران نتيجه اى نگرفته، همچنان علاقمند به تكميل و راه اندازى راكتور بوشهر است.
روسيه استدلال مي كند كه راه اندازى بوشهر حضور آژانس بين المللى انرژى اتمى در ايران را ، به بهانه اعمال نظارت بر آن، تثبيت خواهد كرد.
ولى در باطن، بيشتر مايل به جلب رضايت نسبى تهران از يك سو و از سوى ديگر حفظ بازارهاى منطقه اى براى توسعه صادرات در زمينه تكنولوژى اتمى است.
با وجود این، روسيه مايل نيست كه تكميل و راه اندازى راكتور بوشهر را على رغم نارضايتى جامعه جهانى و با هر قيمتى انجام دهد. در حقيقت، روسيه آماده است كه در صورت دريافت پاداشى قابل اعتناء، تاخير در اين كار را، مانند ۱۰ سال گذشته، همچنان ادامه دهد.
از طرفى روسيه اميدوار است كه تحولات چند ماه آينده، شرايط را براى اتخاذ تصميم نهايي در اين زمينه آماده تر سازد.
بعد از اعلام يك جانبه لغو طرح استقرار سپر موشكى و شبكه رادار در لهستان و جمهورى چك توسط آمريكا در ماه ژوئيه سال ۲۰۰۹، كه موجب خشنودى خاطر رهبران كرملين شد، اينك صحبت از استقرار سيستم دفاع موشكى تازه اى توسط آمريكا در رومانى به ميان آمده است. روسيه با اين طرح مخالف است.
به علاوه آمريكا اعلام کرده كه سلاح هاى تازه اى را در اختيار گرجستان، همسايه جنوبى روسيه قرار خواهد داد. روسيه با اين اقدام نيز مخالف است.
دمیتری مدودف، رييس جمهور روسيه، مايل به باز سازى نيروهاى مسلح این كشور و در عين حال كوچك كردن و نوسازى نيروهاى موشكى و اتمى آن است.
آمريكا تا کنون با تاخير در امضاء پيمان تازه اى كه قرار است جانشين «استارت» شده و در نتيجه به روسيه فرصت بدهد كه همراه با آمريكا از تعداد موشك ها و كلاهك هاى اتمى خود بكاهد خوددارى ورزيده است. روسيه در امضاء پيمان جانشين استارت كه مهلت قانونى آن دسامبر سال قبل به سر آمد، مشتاق تر از آمريكا است زيرا از راه كاهش ابزارهاى زائد موشكى و اتمى قادر خواهد شد هزينه هاى نظامى خود را صرفه جويى و در بخش ديگرى از ارتش به كار گيرد.
در عرصه سياسى، آمريكا قادر است اهميت نقش روسيه را در جريان صلح خاورميانه كاهش و يا افزايش دهد. توسعه همكارى هاى روسيه با جامعه اروپا نيز در گرو هماهنگى بيشتر مسكو با غرب و جلب رضايت نسبى آمريكا است.
به اين ترتيب، در صورت دريافت امتيازى ديگر از آمريكا، با و جود تمامى استدلال هاى جارى، روسيه همچنان قادر خواهد بود با توسل به بهانه هاى فنى بار ديگر راه اندازى راكتور بوشهر را به تاخير بياندازد.
با توجه به همين احتمال و امكان بروز تاخير تازه، على اكبر صالحى، رييس سازمان انرژى اتمى ايران، تا كنون از انتشار جدول زمان بندى شده اى كه در رابطه با پيشرفت كار در راكتور بوشهر تهيه شده است، و اعلام تاريخ دقيق راه اندازى بوشهر، خوددارى ورزيده است.
ولادیمیر پوتين نيز كه روز پنج شنبه از «امكان راه اندازى فاز اول راكتور بوشهر در تابستان» خبر داده بود، از اعلام تاريخ دقيق راه اندازى خود دارى ورزيد.
به اين ترتيب، گذشته از خطر تهديد حمله نظامى اسرائيل به نیروگاه بوشهر پيش از آغاز به كار، و تكرار تجربه سال ۱۹۸۱ در انهدام راكتور اوسيراك عراق، راه اندازى راكتور اتمى بوشهر همچنان در گروه چانه زنى هاى مسكو و واشنگتن باقى خواهد ماند.
اوباما مايل است، در صورت امكان، اشتباه جورج بوش و موافقت او با ارسال سوخت اتمى به ايران را از راه جلب رضايت روسيه به ادامه تاخير در راه اندازى راكتور بوشهر جبران كند.
آمريكا معتقد است كه راه اندازى بوشهر موضع تهران را در مقابل نظام جهانى تقويت و جمهورى اسلامى را به ادامه برنامه هاى اتمى اش تشويق خواهد كرد. از اين لحاظ واشنگتن علاقمند است كه روسيه تا قبل از روشن شدن تكليف برنامه اتمى ايران از راه اندازى راكتور بوشهر خود دارى کند.
بیشتر بخوانید:
روز پنجشنبه، ولاديمير پوتين، نخست وزير قدرتمند روسيه، اظهار داشت كه فاز اول راكتور بوشهر مي تواند تابستان امسال راه اندازى شود.
پس از او، رامین مهمان پرست، سخنگوى وزارت امور خارجه جمهورى اسلامى، از احتمال راه اندازى نیروگاه بوشهر در بهار خبر داده بود.
طى آخرين اظهار نظر در مورد راه اندازى نهايى نیروگاه بوشهر، روز سه شنبه، سوم فروردین ماه، خبرگزارى ريا نووستى از قول «تيمور باولاكوف»، معاون رييس شرکت «اتم استروى اكسپورت» پيمانكار روسى نيروگاه اعلام كرد كه راه اندازى نيروگاه بوشهر براى ماه اوت سال ۲۰۱۰ در نظر گرفته شده است.
خبر تازه از قول پايگاه اينترنتى «ار ب كا» و در حاشيه همايش «АТОМЕКС- شمال غرب» كه در سنت پترزبورگ برگزار گرديد منتشر شد.
اين تاريخ اگرچه حدود شش ماه عقب تر از ارزيابى هاى گذشته در مورد زمان آماده شدن راكتور براى وارد كردن ميله هاى سوختى به كوره اتمى است، در هر حال از نزديك شدن زمان آغاز به كار طرح ياد شده حكايت دارد.
بى ترديد راه اندازى راكتور بوشهر حساسيت هاى سياسى و نگرانى هاى امنيتى تازه اى را در منطقه و نزد كشور هاى غربى بوجود خواهد آورد. اين نگرانى ها اگرچه در زمان اعلام موافقت جورج بوش با ارسال سوخت اتمى راكتور بوشهر به ايران نيز وجود داشت، ولى روسيه در آن زمان استدلال مي كرد كه در صورت تحويل سوخت اتمى به جمهورى اسلامى، بهانه پيگيرى غنى سازى اورانيوم در ايران از ميان خواهد رفت.
در سال ۲۰۰۷ و در شرايطى كه اوضاع امنيتى در عراق بحرانى تر از هر زمان ديگر به نظر مي رسيد، روسيه، امريكا را قانع ساخت كه از راه ارسال سوخت راكتور ۱۰۰۰ مگاواتى بوشهر قادر خواهد شد نفوذ سياسى خود را در تهران به كار گرفته و جمهورى اسلامى را به توقف غنى سازى اورانيوم قانع سازد. متعاقب اين توافق، روسيه طرح غنى سازى مشترك با ايران را به تهران ارائه داد.
پس از آغاز ارسال سوخت هسته اى از جانب شركت روسى «اتم استروى اكسپورت»، جورج بوش طى مصاحبه اى اظهار داشت: «ايران ديگر نيازى به غنى سازى اورانيوم ندارد.»
با اين انتظار، ارسال سوخت اتمى به ايران در چهار مرحله انجام و در ژانويه سال ۲۰۰۹ با تحويل ۹۰ تن ميله هاى سوختى و انبار شدن آن در نیروگاه بوشهر تكميل گرديد. ارسال سوخت و تحويل آن به ايران مطابق توافق هاى قبلى مي بايست شش ماه پيش از راه اندازى كوره اصلى راكتور صورت مي گرفت.
در ماه ژوئن سال گذشته، ايران از قرار دادن ميله هاى مجازى سوخت در راكتور بوشهر خبر داد و در تهران اعلام شد كه كوره اصلى پس از انجام چند آزمايش ديگر به زودى به كار خواهد افتاد. با وجود این، آغاز به كار راكتور اتمى بوشهر همچنان تاخير هاى تازه اى را تجربه كرد.
اينك نیروگاه بوشهر تقريبا تمامى مراحل اصلى تكميل فنى و آزمايش هاى حفاظتى مورد لزوم را پشت سر نهاده و بعد از مرحله آب بندى كه قرار است در ماه آينده انجام شود كم و بيش آماده راه اندازى نهايى خواهد شد.
به نظر می رسد روسيه كه پيشتر پشتيبانى خود را از اعمال تنبيهات تازه عليه ايران در شوراى امنيت اعلام کرده است، مايل به راه اندازى نیروگاه اتمى بوشهر و يا دست كم چانه زنى هاى تازه اى پيرامون آن، با هدف به دست آوردن امتيازات تازه است.
پشیمانی آمریکا؟
آمريكا كه در زمان بوش با ارسال سوخت اتمى به ايران موافقت کرده بود، اينك به دليل نا موفق ماندن تلاش هاى روسيه و جامعه جهانى در راه متوقف ساختن برنامه اتمى ايران از تصميم آن زمان پشيمان به نظر مي رسد.
روسيه عليرغم اينكه از ميانجي گرى و تلاش هاى خود براى متوقف ساختن برنامه اتمى تهران نتيجه اى نگرفته، همچنان علاقمند به تكميل و راه اندازى راكتور بوشهر است.
روسيه استدلال مي كند كه راه اندازى بوشهر حضور آژانس بين المللى انرژى اتمى در ايران را ، به بهانه اعمال نظارت بر آن، تثبيت خواهد كرد.
ولى در باطن، بيشتر مايل به جلب رضايت نسبى تهران از يك سو و از سوى ديگر حفظ بازارهاى منطقه اى براى توسعه صادرات در زمينه تكنولوژى اتمى است.
با وجود این، روسيه مايل نيست كه تكميل و راه اندازى راكتور بوشهر را على رغم نارضايتى جامعه جهانى و با هر قيمتى انجام دهد. در حقيقت، روسيه آماده است كه در صورت دريافت پاداشى قابل اعتناء، تاخير در اين كار را، مانند ۱۰ سال گذشته، همچنان ادامه دهد.
از طرفى روسيه اميدوار است كه تحولات چند ماه آينده، شرايط را براى اتخاذ تصميم نهايي در اين زمينه آماده تر سازد.
بعد از اعلام يك جانبه لغو طرح استقرار سپر موشكى و شبكه رادار در لهستان و جمهورى چك توسط آمريكا در ماه ژوئيه سال ۲۰۰۹، كه موجب خشنودى خاطر رهبران كرملين شد، اينك صحبت از استقرار سيستم دفاع موشكى تازه اى توسط آمريكا در رومانى به ميان آمده است. روسيه با اين طرح مخالف است.
به علاوه آمريكا اعلام کرده كه سلاح هاى تازه اى را در اختيار گرجستان، همسايه جنوبى روسيه قرار خواهد داد. روسيه با اين اقدام نيز مخالف است.
دمیتری مدودف، رييس جمهور روسيه، مايل به باز سازى نيروهاى مسلح این كشور و در عين حال كوچك كردن و نوسازى نيروهاى موشكى و اتمى آن است.
آمريكا تا کنون با تاخير در امضاء پيمان تازه اى كه قرار است جانشين «استارت» شده و در نتيجه به روسيه فرصت بدهد كه همراه با آمريكا از تعداد موشك ها و كلاهك هاى اتمى خود بكاهد خوددارى ورزيده است. روسيه در امضاء پيمان جانشين استارت كه مهلت قانونى آن دسامبر سال قبل به سر آمد، مشتاق تر از آمريكا است زيرا از راه كاهش ابزارهاى زائد موشكى و اتمى قادر خواهد شد هزينه هاى نظامى خود را صرفه جويى و در بخش ديگرى از ارتش به كار گيرد.
در عرصه سياسى، آمريكا قادر است اهميت نقش روسيه را در جريان صلح خاورميانه كاهش و يا افزايش دهد. توسعه همكارى هاى روسيه با جامعه اروپا نيز در گرو هماهنگى بيشتر مسكو با غرب و جلب رضايت نسبى آمريكا است.
به اين ترتيب، در صورت دريافت امتيازى ديگر از آمريكا، با و جود تمامى استدلال هاى جارى، روسيه همچنان قادر خواهد بود با توسل به بهانه هاى فنى بار ديگر راه اندازى راكتور بوشهر را به تاخير بياندازد.
با توجه به همين احتمال و امكان بروز تاخير تازه، على اكبر صالحى، رييس سازمان انرژى اتمى ايران، تا كنون از انتشار جدول زمان بندى شده اى كه در رابطه با پيشرفت كار در راكتور بوشهر تهيه شده است، و اعلام تاريخ دقيق راه اندازى بوشهر، خوددارى ورزيده است.
ولادیمیر پوتين نيز كه روز پنج شنبه از «امكان راه اندازى فاز اول راكتور بوشهر در تابستان» خبر داده بود، از اعلام تاريخ دقيق راه اندازى خود دارى ورزيد.
به اين ترتيب، گذشته از خطر تهديد حمله نظامى اسرائيل به نیروگاه بوشهر پيش از آغاز به كار، و تكرار تجربه سال ۱۹۸۱ در انهدام راكتور اوسيراك عراق، راه اندازى راكتور اتمى بوشهر همچنان در گروه چانه زنى هاى مسكو و واشنگتن باقى خواهد ماند.
اوباما مايل است، در صورت امكان، اشتباه جورج بوش و موافقت او با ارسال سوخت اتمى به ايران را از راه جلب رضايت روسيه به ادامه تاخير در راه اندازى راكتور بوشهر جبران كند.
