وزيران امور خارجه اتحاديه اروپا هفته آينده در بروكسل گردهم مى‌آيند تا تشديد تحريم‌ها عليه جمهورى اسلامى ايران را تصويب كنند. تحريم‌هاى جديد بر حوزه‌هاى تجارت، امور بانكى و بيمه‌اى، حمل و نقل بويژه دريایی و هوایی و همچنين بخش‌هاى مهم صنعت نفت و گاز ايران متمركز شده است.
اقدام‌هاى جديد اتحاديه اروپا پس از آن صورت مى‌گيرد كه پيشتر و پس از قعطنامه ۱۲۲۹ شوراى امنيت سازمان ملل ، ايالات متحده آمريكا تحريم‌هاى يكجانبه‌اى را عليه جمهورى اسلامى ايران اعمال كرده است.
همچنين خانم كاترين اشتون مسئول امور سياست خارجى اتحاديه اروپا خواهان گفت و گو با ايران شده است.
از يك سو تحريم هاى تازه و از سوى ديگر پيشنهاد گفت و گو؛ اين پرسشى است كه رادیو فردا در گفت و گو با دكتر شاهين فاطمى، استاد اقتصاد در مركز مطالعات بين المللى پاريس، مطرح کرده است.
شاهين فاطمى: كلاً اين سياستى است كه هم آمريكايى ها و بيشتر اروپايى ها انتخاب كرده اند كه مى خواهند باب مذاكره با جمهورى اسلامى باز باشد. بعيد به نظر مى رسد كه در مورد مذاكره جدى باشند. چون اين نوع رفتار به نظر من تاكنون موثر نبوده. ولى اين ها بايد در مذاكره را باز بگذارند.
تحريم هاى اروپا البته از تحريم هايى كه شوراى امنيت گذرانده يك كمى فراتر رفته اند، ولى هنوز با آن تحريم هاى آمريكا متفاوت اند. تحريم هاى آمريكا در درجه اول تاثيرى ندارد چون ايران سالهاست که ارتباط مستقيم تجارى با آمريكا نداشته. اما آنچه در مورد تحريم هاى آمريكا مهم است و در تحريم هاى اروپا نمى بينيم، تحريم هاى غير مستقيم يا مع الواسطه است.
يعنى آمريكايى ها تعيين مجازارت براى شركت هاى غير آمريكايى كه در خارج آمريكا هستند، معين كرده اند، بنابراين تحريم هاى اروپا بيشتر به نظر من جنبه سمبليک دارد ولى از نظر ماهوى هم مى تواند مهم باشد چون طرف اصلى معاملات ايران غير از چين و ژاپن، هميشه كشورهاى اروپايى مخصوصاً ايتاليا، آلمان و فرانسه بوده اند.
آقاى فاطمى، در حالى كه شوراى امنيت سازمان ملل متحد به تازگى قطعنامه اى را عليه برنامه هسته اى ايران به تصويب رسانده، مى بينيم كه نخست آمريكا و هفته بعد هم اتحاديه اروپا تصميم به تشديد تحريم ها خارج از قطعنامه هاى شوراى امنيت مى گيرند. اين دست اقدامات در روابط و حقوق بين الملل چگونه تحليل مى شوند؟
دليلش اين است كه كشورهاى غربى خيلى مايل بودند كه قطعنامه چهارمى هم از شوراى امنيت بگيرند. ولى براى اينكه روسيه و چين آن را وتو نكنند و حتى راى ممتنع ندهند، اينها مجبور شدند كه تقليل بدهند شرايط قطعنامه چهارم را، تا جايى كه تقريباً بى معنى و بى اثر شده بود. سواى آن بخشى كه مربوط به پاسداران مى شود، كه الان مى بينيم مسئله جدى ايجاد كرده براى پاسداران. چون اينها تمام صنايع مهم كشور را چه در امور مخابرات و چه در بخش هاى انرژى در دست گرفتند و چون آنها مشمول تحريم شده اند، از آن نظر اشكال پيدا مى كنند.
اما بعد از اينكه اين قطعنامه تصويب شد، خيلى واضح بود كه هم آمريكا تحريم ها را تشدید خواهد كرد با فشارى كه در سنا و كنگره آمريكا وجود دارد و اروپايى ها هم تلويحاً آن كار را دنبال كردند. اين را هم چين و هم روسيه مى دانست و اينكه امروز اعتراض مى كنند، بيشتر جنبه تشريفاتى دارد تا صورت جدى.
ايران پيشتر اعلام كرده بود كه براى مذاكرات تازه پيش شرط هايى دارد. از جمله اينكه موضع اروپايى ها در قبال برنامه هسته اى اسرائيل مشخص شود و بعد اين كه حسن نيت در گفت و گو ها هم جارى باشد. يعنى اين كه اول تحريم صورت نگيرد و بعد صحبت از مذاكرات شود. اين اقدام اتحاديه اروپا دقيقاً عكس آن پيش شرط هايى است كه جمهورى اسلامى ايران اعلام كرده است. به نظر شما آينده مذاكرات ايران و اروپا به كجا خواهد رفت؟
خانم اشتون مايل است كه مسلماً با وساطت تركيه احتمالاً در چند ماه آينده يك نوع مذاكراتى انجام دهد. با وجود پيش شرط هاى جمهورى اسلامى، اصلاً اسرائيل مطرح نيست آنها درباره مسائل ايران نگران هستند. آنها كه نمى آيند به خاطر ايران در باره اسرائيل اعلام موضع کنند.
دليل دوم آن هم اين است كه جمهورى اسلامى در این مورد واقعاً گيج شده. از يك طرف مى گويند ما دو ماه شما را تنبيه مى كنيم، تا دو ماه ديگر مذاكره نمى كنيم. از آن طرف مجلس اخيراً قانون مى گذراند كه حتماً غنى سازى بايد ادامه يابد و تازه پيش شرط خانم اشتون هم خيلى روشن است. اينها مى گويند كه غنى سازى بايد متوقف شود.
در نتيجه جمهورى اسلامى اگر آن شرط را قبول نكند، احتمالاً مذاكره با اروپا هم شروع نخواهد شد. اما به نظر من همه اینها ظواهر امر است. اين كار به مراحل جدى و خطرناكى رسيده كه دير يا زود جمهورى اسلامى مجبور است تغيير موضع بدهد.
اقدام‌هاى جديد اتحاديه اروپا پس از آن صورت مى‌گيرد كه پيشتر و پس از قعطنامه ۱۲۲۹ شوراى امنيت سازمان ملل ، ايالات متحده آمريكا تحريم‌هاى يكجانبه‌اى را عليه جمهورى اسلامى ايران اعمال كرده است.
همچنين خانم كاترين اشتون مسئول امور سياست خارجى اتحاديه اروپا خواهان گفت و گو با ايران شده است.
از يك سو تحريم هاى تازه و از سوى ديگر پيشنهاد گفت و گو؛ اين پرسشى است كه رادیو فردا در گفت و گو با دكتر شاهين فاطمى، استاد اقتصاد در مركز مطالعات بين المللى پاريس، مطرح کرده است.
شاهين فاطمى: كلاً اين سياستى است كه هم آمريكايى ها و بيشتر اروپايى ها انتخاب كرده اند كه مى خواهند باب مذاكره با جمهورى اسلامى باز باشد. بعيد به نظر مى رسد كه در مورد مذاكره جدى باشند. چون اين نوع رفتار به نظر من تاكنون موثر نبوده. ولى اين ها بايد در مذاكره را باز بگذارند.
بیشتر بخوانید:
يعنى آمريكايى ها تعيين مجازارت براى شركت هاى غير آمريكايى كه در خارج آمريكا هستند، معين كرده اند، بنابراين تحريم هاى اروپا بيشتر به نظر من جنبه سمبليک دارد ولى از نظر ماهوى هم مى تواند مهم باشد چون طرف اصلى معاملات ايران غير از چين و ژاپن، هميشه كشورهاى اروپايى مخصوصاً ايتاليا، آلمان و فرانسه بوده اند.
آقاى فاطمى، در حالى كه شوراى امنيت سازمان ملل متحد به تازگى قطعنامه اى را عليه برنامه هسته اى ايران به تصويب رسانده، مى بينيم كه نخست آمريكا و هفته بعد هم اتحاديه اروپا تصميم به تشديد تحريم ها خارج از قطعنامه هاى شوراى امنيت مى گيرند. اين دست اقدامات در روابط و حقوق بين الملل چگونه تحليل مى شوند؟
دليلش اين است كه كشورهاى غربى خيلى مايل بودند كه قطعنامه چهارمى هم از شوراى امنيت بگيرند. ولى براى اينكه روسيه و چين آن را وتو نكنند و حتى راى ممتنع ندهند، اينها مجبور شدند كه تقليل بدهند شرايط قطعنامه چهارم را، تا جايى كه تقريباً بى معنى و بى اثر شده بود. سواى آن بخشى كه مربوط به پاسداران مى شود، كه الان مى بينيم مسئله جدى ايجاد كرده براى پاسداران. چون اينها تمام صنايع مهم كشور را چه در امور مخابرات و چه در بخش هاى انرژى در دست گرفتند و چون آنها مشمول تحريم شده اند، از آن نظر اشكال پيدا مى كنند.
اما بعد از اينكه اين قطعنامه تصويب شد، خيلى واضح بود كه هم آمريكا تحريم ها را تشدید خواهد كرد با فشارى كه در سنا و كنگره آمريكا وجود دارد و اروپايى ها هم تلويحاً آن كار را دنبال كردند. اين را هم چين و هم روسيه مى دانست و اينكه امروز اعتراض مى كنند، بيشتر جنبه تشريفاتى دارد تا صورت جدى.
ايران پيشتر اعلام كرده بود كه براى مذاكرات تازه پيش شرط هايى دارد. از جمله اينكه موضع اروپايى ها در قبال برنامه هسته اى اسرائيل مشخص شود و بعد اين كه حسن نيت در گفت و گو ها هم جارى باشد. يعنى اين كه اول تحريم صورت نگيرد و بعد صحبت از مذاكرات شود. اين اقدام اتحاديه اروپا دقيقاً عكس آن پيش شرط هايى است كه جمهورى اسلامى ايران اعلام كرده است. به نظر شما آينده مذاكرات ايران و اروپا به كجا خواهد رفت؟
خانم اشتون مايل است كه مسلماً با وساطت تركيه احتمالاً در چند ماه آينده يك نوع مذاكراتى انجام دهد. با وجود پيش شرط هاى جمهورى اسلامى، اصلاً اسرائيل مطرح نيست آنها درباره مسائل ايران نگران هستند. آنها كه نمى آيند به خاطر ايران در باره اسرائيل اعلام موضع کنند.
دليل دوم آن هم اين است كه جمهورى اسلامى در این مورد واقعاً گيج شده. از يك طرف مى گويند ما دو ماه شما را تنبيه مى كنيم، تا دو ماه ديگر مذاكره نمى كنيم. از آن طرف مجلس اخيراً قانون مى گذراند كه حتماً غنى سازى بايد ادامه يابد و تازه پيش شرط خانم اشتون هم خيلى روشن است. اينها مى گويند كه غنى سازى بايد متوقف شود.
در نتيجه جمهورى اسلامى اگر آن شرط را قبول نكند، احتمالاً مذاكره با اروپا هم شروع نخواهد شد. اما به نظر من همه اینها ظواهر امر است. اين كار به مراحل جدى و خطرناكى رسيده كه دير يا زود جمهورى اسلامى مجبور است تغيير موضع بدهد.
