برگزاری پانزدهمين دوره نشست های وزيران يا مقام های ارشد کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در تهران، در روزهای سه شنبه و چهارشنبه در حالی که نزديک به ۶۰ نفر از وزيران امور خارجه يا مقام های ارشد کشورهای عضو در اين نشست گردهم آمده اند، اين پرسش را در ذهن پديد می آورد که جايگاه کنونی جنبش غير متعهدها در عرصه بين المللی تا چه اندازه است؟
داود هرميداس باوند، استاد حقوق و روابط بين الملل در دانشگاه تهران، درباره جايگاه امروزين جنبش عدم تعهد به راديو فردا می گويد: « بعد از فروپاشی شوروی که نظام دو قطبی از بين رفت و امکان بهره برداری از رقابت يا تضاد دو قدرت منتفی شد، جنبش عدم تعهد جايگاه اوليه خود را تا حدودی از دست داد. بنابر اين بيشتر تجمعات آنها حول مسائل اقتصادی و مشکلاتی است که جهان سوم با آن روبروست.»
اما آيا کشورهای عضو جنبش عدم تعهد توانسته اند برای حل مشکلات منطقه ای يا در عرصه بين المللی به ايران کمکی کنند؟
داود هرميداس باوند، اين گونه توضيح می دهد: « اين جا بايد به يک سابقه اشاره کنم. درجريان تجاوز عراق به ايران، در اجلاس حراره عدم تعهدها ايران تلاش کرد، در رابطه با حل تجاوز عراق از اين جنبش استفاده کند ولی قرين موفقيت نبود.»
- «اين کشورها در مورد تصميمات شورای امنيت سازمان ملل نقش اساسی نداشته اند. مسئله تحريم ها سه بار در شورای امنيت مطرح شد و اين کشورها نتوانستند مانع تصميم گيری ها شوند و حتی بعضی از اعضای آن به اين برنامه ها رأی مثبت دادند.»
وی می افزايد: « در مورد مسائل تکنولوژی هسته ای، آنها تأکيد خواهند کرد که هر کشور عضو پيمان منع گسترش سلاح های هسته ای
(NPT)، برای دسترسی به تکنولوژی هسته ای برای مقاصد صلح جويانه مجاز است. غير متعهدها تا اين حد از ايران حمايت خواهند کرد ولی فکر نمی کنم در قبال قطعنامه های شورای امنيت موضعی اتخاذ کنند.»
ايران در پيوند با پرونده اتمی اش در دو سال گذشته، با صدور سه قطعنامه تحريم از سوی شورای امنيت سازمان ملل روبرو شده است. آيا کشورهای عضو جنبش عدم تعهد می توانند برای جلوگيری از صدور قطعنامه های مشابه در آينده به جمهوری اسلامی ياری برسانند؟
محمد رضا جليلی، استاد مؤسسه مطالعات بين المللی در ژنو، در پاسخ به اين سؤال به راديو فردا می گويد: «اين کشورها در مورد تصميمات شورای امنيت سازمان ملل نقش اساسی نداشته اند. مسئله تحريم ها سه بار در شورای امنيت مطرح شد و اين کشورها نتوانستند مانع تصميم گيری ها شوند و حتی بعضی از اعضای آن به اين برنامه ها رأی مثبت دادند.»
محمدرضا جليلی بر اين باور است که برخی از کشورهای عضو جنبش غير متعهدها ممکن است در آينده بتوانند در زمينه تنش زدايی روابط ايران و جهان غرب به ويژه آمريکا، نقش ميانجی را بازی کنند .
وی در اين زمينه چنين می گويد: «بعضی کشورهای عضو می توانند در شرايط مناسب کمک کنند تا گفت وگويی بين ايران و غرب به خصوص آمريکا به وجود آيد. ولی نمی توانند در اين مذاکرات تأثير مستقيم داشته باشند.»
پانزدهمين نشست وزيران امور خارجه کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در حالی به پايان می رسد که معاون حقوقی و بين الملل وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، نشست تهران را نشانه ناکارآمدی تلاش ها برای منزوی ساختن ايران ارزيابی کرده است.
