این روزها کلیسای کاتولیک روزهای خوشی ندارد و در زمینه موضوع سوءاستفاده جنسی کشیشان از کودکان دچار بحرانی عمیق است.
در فرانسه عالی‌ترین مقام کلیسا به اتهام سکوت در برابر سوءاستفاده جنسی یک کشیش زیردست خود از کودکان به شش ماه زندان تعلیقی محکوم شد. در استرالیا حکم شش سال زندان برای کاردینال جرج پل، خزانه‌دار یا مرد سوم سابق واتیکان به اتهام سوءاستفاده جنسی از دو کودک صادر گردید، و در آلمان کلیسای کاتولیک شش ماه پس از عذرخواهی رسمی بابت سوءاستفاده جنسی کشیشان از هزاران کودک در دهه‌های پس از جنگ جهانی دوم، بالاخره قول داد به راهکاری برای مقابله با این پدیده دست یابد.
در برخی دیگر از کشورها مثل آمریکا، ایرلند و شیلی نیز طی ماه‌های اخیر خبرهای مشابهی منتشر شده است.
جنجال کاردینال باربارن، یک دادگاه تاریخی
اما در میان پرونده‌های مختلف در سراسر جهان، محکومیت کاردینال فیلیپ باربارن، اسقف اعظم شهر لیون فرانسه اهمیت خاص و ابعاد مختلف دارد.
اسقف اعظم شهر لیون از سال ۱۰۷۹ دارای عنوان مهم اسقف اعظم سرزمین گل (شامل فرانسه کنونی، و بخش مهمی از بلژیک و سوئیس کنونی و به پایتختی لیون) است و به همین دلیل عالی‌ترین مقام کلیسای کاتولیک فرانسه محسوب می‌شود.
فیلیپ باربارن ۶۸ ساله نیز که در سال ۲۰۰۲ اسقف اعظم لیون شد، یک سال بعد، در ۲۰۰۳ از سوی پاپ به عنوان کاردینال انتخاب گردید که پس از پاپ بالاترین مقام کلیسا به شمار می‌رود. او همچنین شخصا یک چهره بسیار محافظه‌کار است.
با وجود این که وکلای کاردینال باربارن بلافاصله پس از محکومیت موکلشان در دادگاه در روز پنج‌شنبه هفتم مارس، از درخواست تجدیدنظر در حکم صادر شده از سوی دادگاه کیفری لیون خبر دادند، اما کاردینال باربارن همان موقع گفت که از سمت خود کناره‌گیری می‌کند، اما پیش از ارائه رسمی استعفا، منتظر تصمیم پاپ خواهد ماند.
قرار است کاردینال باربارن روز دوشنبه ۲۷ اسفند در جلسه‌ای خصوصی با پاپ در واتیکان دیدار و گفت‌وگو کند.
اما استعفای کاردینال باربارن به این سادگی‌ها نیست.
معمولا وقتی یک اسقف به دلیل کهولت سن، بیماری یا انگیزه شخصی قصد کناره‌گیری از مسئولیت خود را دارد، در ابتدا باید این تصمیم را به اطلاع سفیر پاپ و مجمع اسقف‌ها برساند، سپس این تصمیم در واتیکان مطرح خواهد شد. اما کاردینال باربارن، از آنجا که یک اسقف معمولی نیست، تصمیم گرفته که خود به واتیکان برود و در یک دیدار دو نفره با پاپ این تصمیم را با مرکز کلیسای کاتولیک در میان بگذارد.
واتیکان مختار است که همان موقع فورا استعفای کاردینال را بپذیرد، یا اینکه تصمیم خود را به آینده موکول کند.
در مه ۲۰۱۶، وقتی امانوئل والس، نخست‌وزیر وقت فرانسه از کاردینال باربارن خواست تا مسئولیت خود را در پرونده مطرح شده علیه او بپذیرد، پاپ فرانسیس از این کاردینال حمایت کرد. در آن زمان، پاپ گفت که استعفای کاردینال باربارن «خلاف جهت و بی‌احتیاطی» است.
اکنون شرایط بسیار متفاوت است. چند هفته پیش، یک نشست تاریخی به مدت چهار روز در واتیکان با شرکت اسقف‌های جهان علیه آزار جنسی کودکان برگزار شد که در آن پاپ فرانسیس از «مبارزه‌ای در همه سطوح» سخن گفت. به همین دلیل، غیرمحتمل است که پاپ فرانسیس با موضع‌گیری‌های اخیر خود، درخواست کناره‌گیری کاردینال باربارن را نپذیرد.
اما صرف‌نظر از تصمیم پاپ، محکومیت کاردینال باربارن تا همین مرحله نیز تأثیر بی‌سابقه خود را گذاشته است.
پیش از این، دو اسقف فرانسوی در سال‌های ۲۰۰۱ و ۲۰۱۸ به اتهام‌هایی مشابه محکوم شدند، اما از سه سال پیش به این سو، جنجال اسقف اعظم لیون به نماد بحران فساد جنسی کلیسا در فرانسه تبدیل شده است. به همین دلیل، محکومیت عالی‌ترین مقام کلیسای فرانسه، آن هم در زمانی که موضوع آزار جنسی کودکان از سوی کلیسا در بسیاری از کشورهای جهان مطرح است، «شکست فرهنگ سکوت کلیسا» تعبیر می‌شود.
همچنین پرونده کاردینال باربارن، بحثی را در جامعه فرانسه درباره سوءاستفاده جنسی کشیشان از کودکان گشوده است. شبیه همان چیزی که سال ۱۹۷۲ در «دادگاه بوبینی» روی داد و منجر به تصویب قانون حق سقط جنین شد، یا آن بحثی که درباره آزادی بیان پس از انتشار کاریکاتورهای پیامبر اسلام در نشریه «شارلی ابدو» در سال ۲۰۰۷ درگرفت.
ماجرای پرونده کاردینال باربارن
اما ماجرای جنجال کاردینال باربارن چیست و از کجا آغاز شد؟
روز ۲۳ اکتبر سال ۲۰۱۵، کلیسای لیون از طرح شکایات علیه یک کشیش به نام «برنار پرنا» به اتهام «تجاوز جنسی به کودکان» خبر داد. این شکایات چند ماه پیش از آن، یعنی در مه ۲۰۱۵ به دادگاه ارائه شده و مربوط به ۲۵ سال قبل از آن بود.
در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۶، چندین قربانی برنار پرنا که پیشاهنگان سابق گروه سن لوک بودند انجمنی با عنوان «صدای آزادشده» با هدف «شکستن قانون سکوت کلیسا» تشکیل دادند.
در ۲۷ ژانویه همان سال، برنار پرنا به اتهام تجاوز جنسی علیه چهار نوجوان پیشاهنگ در سال‌های ۱۹۸۶ تا ۱۹۹۱ بازجویی شد.
چند روز بعد، کاردینال باربارن که برنار پرنا زیر دست او کار می‌کرد، در گفت‌وگو با روزنامه «لاکروا»، ارگان کلیسای کاتولیک فرانسه، گفت که از اعمال این کشیش در حوالی سال‌های ۲۰۰۷-۲۰۰۸ مطلع شده است.
به نظر می‌رسد روز به روز هزینه سخن گفتن از سوءاستفاده جنسی کشیشان کمتر می‌شود، شاید این موضوع بی‌ارتباط نباشد به جسارت فزاینده زنان در افشاگری آزارهای جنسی علیه خودشان. «فرهنگ یا قانون سکوت» اگر کاملا شکسته نشده باشد، مطمئنا ترک عمیق برداشته است.
او اضافه کرد که یکی از قربانیان را نیز در سال ۲۰۱۴ ملاقات کرده است. این در حالی است که برنار پرنا در آن زمان همچنان در سمت خود مشغول فعالیت بود.
این اظهارات کاردینال باربارن موجب شد که به سکوت در زمینه سوءاستفاده جنسی یک کشیش از کودکان و خودداری از مطلع کردن دادگستری فرانسه متهم شود.
چندی بعد، در مارس ۲۰۱۶، دادستانی لیون پرونده‌ای مقدماتی علیه چند مقام کلیسای این شهر از جمله کاردینال باربارن به اتهام «محکوم نکردن جنایت» و «در معرض خطر قرار دادن جان دیگران» گشود.
این اقدام دستگاه قضائی فرانسه موجب شد که کاردینال باربارن موضعی دفاعی بگیرد: «هرگز، هرگز، هرگز کوچکترین سوءاستفاده جنسی از کودکان را مخفی نکرده‌ام».
در همین شرایط، یک شکایت دیگر از سوی یکی از مقامات بلندپایه وزارت کشور فرانسه علیه باربارن مطرح شد، به اتهام برکنار نکردن کشیشی که در دهه ۱۹۹۰ مرتکب سوءاستفاده جنسی از کودکان شده بود از مسئولیتش.
بالاخره در ۲۰۱۶، کاردینال باربارن در نشستی با حضور بیش از دویست کشیش فرانسوی، اعتراف کرد که «اشتباهاتی در مدیریت انتصاب برخی از کشیشان» رخ داده است. اما در آن زمان، کاردینال باربارن همچنان مورد حمایت واتیکان بود.
در اول اوت ۲۰۱۶، دادستانی لیون تصمیم گرفت که تحقیقات در پرونده سکوت درباره رفتارهای کشیش برنار پرنا را متوقف کند. چند ماه بعد نیز تصمیم مشابهی در پرونده شکایت مقام وزارت کشور علیه باربارن گرفته شد.
با وجود توقف این تحقیقات، کاردینال باربارن اعتراف کرد که هوشیاری او در زمینه سوءاستفاده کشیشان از کودکان دیرهنگام بوده است.
در سال ۲۰۱۷، کاردینال باربارن بار دیگر برای ارائه توضیحات در پرونده سکوت درباره رفتار برنار پرنا به دادگاه فراخوانده شد. در میان شش متهم دیگر این پرونده، یک مقام عالی واتیکان نیز وجود داشت که از حضور در دادگاه خودداری کرد.در واقع، پاپ فرانسیس به او که یک کاردینال اسپانیایی بود، اجازه داد تا از مصونیت دیپلماتیک خود استفاده کند. امری که موجب شد پاپ به صادق نبودن در زمینه مبارزه با سوءاستفاده جنسی از کودکان در کلیساها متهم شود.
بالاخره دادگاه کاردینال باربارن در ژانویه امسال آغاز شد و حکم دادگاه نیز در تاریخ هفتم مارس در حالی که کاردینال باربارن در دادگاه حضور نداشت، قرائت شد و او به خاطر سکوت درباره آزار جنسی علیه یک کودک در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ گناهکار شناخته شد. پنج متهم دیگر این دادگاه تبرئه شدند. اما قرار است که کشیش برنار پرنا اواخر سال جاری میلادی محاکمه شود.
«به لطف خدا»
در بحبوحه برگزاری دادگاه کاردینال باربارن، نمایش یک فیلم سینمایی که به موضوع آزار جنسی کشیشان علیه کودکان می‌پردازد، جنجال‌برانگیز شد.
فیلم «به لطف خدا» ساخته فرانسوا اوزون، بالاخره پس از سپری کردن یک جنجال قضایی، روز بیستم فوریه در سینماهای فرانسه به نمایش درآمد.
داستان این فیلم برگرفته از پرونده کاردینال باربارن است که مبارزه قضایی قربانیان آزار جنسی کشیش برنار پرنا را به تصویر می‌کشد. این فیلم که در همان لیون می‌گذرد، چگونگی شکل‌گیری انجمن «صدای آزادشده» را روایت می‌کند.
برنار پرنا از دستگاه قضایی فرانسه خواسته بود تا به خاطر «اصل برائت» و تا زمانی که دادگاه هنوز او را محکوم نکرده است، نمایش این فیلم به تعویق بیفتد. اما دادگاه پاریس با این درخواست موافقت نکرد. همچنین این فیلم در پرونده قضایی دیگری در دادگاه لیون به پیروزی رسید.
وکلای مدافع کاردینال باربارن نیز معتقدند که نمایش این فیلم تأثیری منفی بر روند و صدور رأی دادگاه موکلشان گذاشته است.
فیلم «به لطف خدا» همچنین توانسته است که در آخرین دوره جشنواره فیلم برلین برنده جایزه بزرگ هیأت داوران شود.
بیم‌ها و امیدها
با وجود این پیروزی بزرگ در زمینه دفاع از حقوق کودکان قربانی کلیسا در فرانسه، باید به تغییر رفتار کلیسا در این باره امیدوار بود؟
بر اساس یک گزارش در این زمینه، در استرالیا هفت درصد کشیشان به سوءاستفاده جنسی از کودکان محکوم شده‌اند، در آمریکا چهار درصد، و در فرانسه با اینکه این رقم کمتر است، اما در بیشتر موارد، کشیشان محکوم شده، همچنان در مسئولیت خود باقی می‌مانند و گاهی در معرض تماس با کودکان.
همچنین در فرانسه گویی رسم شده که برای آرام کردن جو، کشیشان متخلف را برای مأموریت به کشورهای دیگر به ویژه کشورهای آفریقایی اعزام می‌کنند.
گرچه این بحران دست‌کم ریشه در بیست سال گذشته دارد، پاپ فرانسیس در چند سخنرانی اخیر خود بارها با پرداختن به این موضوع تلاش داشته است که این بحران را دست‌کم از نظر روانی و تبلیغاتی مهار کند. او حتی سال گذشته در نامه‌ای به کاتولیک‌های شیلی از «فرهنگ زیاده‌روی و ریاکاری» در کلیسا سخن به میان آورد یا در سفر به ایرلند در دیدار با هشت نفر از قربانیان آزار جنسی کشیشان وعده داد که با این «طاعون» مبارزه کند.
اما برخی می‌گویند که گفته‌های پاپ با رفتار واتیکان در زمینه مبارزه با آزار جنسی کودکان سازگار نیست. برای نمونه، واتیکان از ارائه نسخه‌ای از گزارش ۲۳۰۰ صفحه‌ای خود درباره اسقف اعظم مالت به دستگاه قضایی شیلی خودداری کرده است.
یا نمونه دیگر، «سکوت» خود پاپ فرانسیس است. رهبر کاتولیک‌های جهان از سوی یک مقام پیشین واتیکان متهم شده که از اتهام آزار جنسی اسقف مک کاریک آمریکایی به کودکان اطلاع داشته، اما در این باره اقدامی نکرده است. اسقف مک کاریک بالاخره در سال ۲۰۱۸ از سمت خود برکنار شد.
با این حال، به نظر می‌رسد روز به روز هزینه سخن گفتن از سوءاستفاده جنسی کشیشان کمتر می‌شود، شاید این موضوع بی‌ارتباط نباشد به جسارت فزاینده زنان در افشاگری آزارهای جنسی علیه خودشان.
«فرهنگ یا قانون سکوت» اگر کاملا شکسته نشده باشد، مطمئنا ترک عمیق برداشته است.
