مسئول امور سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز دوشنبه ۲۴ تیر در پایان نشست وزیران خارجه این اتحادیه گفت هیچ یک از طرفین اعتقاد ندارند که اقدامات اخیر ایران نقض فاحش برجام است.
اشاره فدریکا موگرینی می‌تواند به افزایش میزان ذخایر اورانیوم با غنای ۳.۶۷ درصد و بالا بردن سطح غنی‌سازی از سوی جمهوری اسلامی ایران باشد.
وی افزود که به همین دلیل طرف‌های اروپایی قصد ندارند تا بند مکانیسم حل اختلاف در برجام را فعال کنند.
خانم موگرینی در یک نشست خبری اظهار داشت: «در حال حاضر، هیچ یک از طرف‌های برجام قصدی مبنی بر فعال کردن این بند ندارند، که معنی‌اش این است، بر اساس اطلاعات موجود که ما بویژه از آزانس بین‌المللی انرژی اتمی دریافت کرده‌ایم، نقض فاحشی مبنی بر عدم همراهی صورت نگرفته است».
بر اساس بند ۳۷ برجام، سازوکار حل اختلاف که «مکانیسم ماشه» نیز خوانده می‌شود به طور خودکار می‌تواند در نهایت تمام تحریم‌های بین‌المللی گذشته ایران را بار دیگر فعال کند.
اگر هر یک از سه کشور اروپایی امضاءکننده توافق اتمی (بریتانیا، آلمان و فرانسه) به این نتیجه برسند که ایران این توافق را نقض کرده است می‌توانند روند بررسی اختلاف را به جریان بیندازند که ظرف مدتی کمتر از ۶۵ روز این مسئله به شورای امنیت ارجاع داده خواهد شد و این نهاد ممکن است از سرگیری سریع تحریم‌ها علیه ایران را تصویب کند.
مسئول امور سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بخش دیگری از اظهاراتش گفت: توافق اتمی شش قدرت جهانی با ایران «در وضعیت خوبی نیست» ولی «هنوز زنده است» گرچه نمی‌تواند بگوید که در «حال احتضار است».
وی به سازوکار مالی ویژه اتحادیه اروپا برای تجارت با ایران موسوم به «اینس‌تکس» نیز اشاره کرد و گفت سهامداران این سازوکار در حال بحث پیرامون این هستند که آیا نفت ایران را نیز در آن بگنجانند یا نه.
خبر تشکیل اینس‌تکس اواخر پارسال اعلام شد گرچه هنوز راه‌ا‌ندازی نشده است، با این حال خانم موگرینی پیشتر گفته بود که اولین مبادلات تجاری آن در جریان است.
بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران، اواسط تیرماه به خبرگزاری بلومبرگ گفته بود: «واضح است که بدون معاملات نفتی، اینس‌تکس کارآیی نخواهد داشت».
«در خطر بودن برجام»
پیش از شروع نشست وزیران خارجه اروپا در بروکسل، شماری از آنها در برابر خبرنگاران قرار گرفتند و نسبت به «در خطر بودن برجام» هشدار دادند.
فدریکا موگرینی پیش از این نشست به خبرنگاران گفته بود در هفته‌ای اخیر دو دور رایزنی با تمامی کشورهای عرب خلیج فارس داشته و «همه این کشورها به این موضوع واقفند که خطر اشتباه محاسباتی وجود دارد و تشدید اوضاع برای همه خطرآفرین است».
خانم موگرینی در روزهای اخیر سفری نیز به عراق داشت و در آنجا از ابتکار بغداد برای برگزاری یک کنفرانس منطقه‌ای با هدف جلوگیری از بروز جنگ بین ایران و آمریکا حمایت کامل کرده بود.
صبح دوشنبه پیش از آغاز نشست اتحادیه اروپا، جرمی هانت، وزیر خارجه بریتانیا، نیز به خبرنگاران گفت که هنوز روزنه کوچکی برای حفظ برجام باقی مانده است.
آقای هانت با اشاره به اینکه هدفش از شرکت در این نشست ابراز نگرانی از اقدامات اخیر ایران در کاهش تعهداتش ذیل برجام و نیز کاستن از تنش‌ها در منطقه است گفت: «ایران همچنان یک سال با ساخت سلاح اتمی فاصله دارد. در به روی حفظ برجام در حال بسته شدن است اما هنوز روزنه‌ای کوچک برای زنده نگه داشتن این توافق باز است».
نشست وزیران خارجه اتحادیه اروپا یک روز پس از آن برگزار شد که رهبران سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان در بیانیه‌ای مشترک خواستار گفت‌وگو و پایان دادن به تنش بر سر برنامه هسته‌ای ایران شدند.
در بیانیه این رهبران آمده بود: «به باور ما، زمان مسئولانه عمل کردن و جست‌وجوی راهی برای توقف تشدید تنش‌ها و همچنین از سرگیری گفت‌وگوها فرا رسیده است».
این بیانیه با واکنش عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، روبه‌رو شد که روز دوشنبه گفت: ایران بیانیه‌های طرف‌های اروپایی برجام را «به لحاظ میزان انطباق با تعهدات این دولت‌ها» بررسی می‌کند.
به گفته عباس موسوی، «تداوم اقدامات داوطلبانه» جمهوری اسلامی ریشه در «متقابل بودن حقوق و تکالیف» پیش‌بینی شده در برجام دارد و «چنین مسیری نبایستی به عنوان یک جاده یک‌طرفه تلقی شود».
تهران در ۱۸ اردیبهشت امسال با اعلام اینکه روند کاهش تعهداتش ذیل برجام را آغاز کرده است به کشورهای اروپایی ۶۰روز ضرب‌الاجل داد تا «امکان بهره‌مند شدن ایران از منافع برجام» را فراهم کنند؛ اتحادیه اروپا هرگونه ضرب‌الاجلی را رد کرده و بر ادامه تلاش‌هایش برای اجرایی شدن اینس‌تکس تأکید کرده است.
در ماه‌های اخیر کاهش تعهدات هسته‌ای ایران در دو گام، شامل عبور از سقف ۳۰۰ کیلوگرم برای اورانیوم غنی‌شده و افزایش غنای اورانیوم از مرز ۳.۶۷ درصد، بوده است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تایید کرده است که جمهوری اسلامی هر دو تهدید خود را عملی کرده است.
سخنگوی وزارت خارجه ایران روز دوشنبه همچنین با اشاره به اقدامات ماه‌های اخیر گفت: «هرگونه انتظار از ایران برای بازگشت به شرایط قبل از ۸می» باید همراه با «اثبات اراده سیاسی جدی و توانایی عملی طرف‌های اروپایی» باشد.
آمریکا ۱۸ اردیبهشت سال گذشته از برجام خارج شد و تحریم‌های سنگینی را علیه ایران وضع کرد.
