سال ۲۰۱۰ سال پايانی اولين دهه از هزاره دوم است. در ابتدای هزاره دوم، اميد به پيوند های نزديکتر و شکوفايی و رشد بيشتر، نزد بسياری از مردم جهان پا گرفته بود. يک سال بعد، تروريسم افراطی اسلامی، که با گروه القاعده، جان تازه ای يافته بود، نيويورک را به خون و آتش کشيد و اميد به سازش مابين مذاهب، اتحاد مابين نژاد ها و رنگ پوست ها و برداشتن مرزها را از ميان برداشت.
در ابتدای اين دهه، تروريسم کور بهانه شروع دو جنگ بزرگ در افغانستان و عراق شد. بعد از جنگ نيز تروريسم به هر دو سرزمين جنگ زده بازگشت و اين بار ادامه رويارويی ها صد ها هزار کشته و زخمی در هر دو کشور برجای گذاشت. بعد از يک دهه اينک، تروريسم جهانی بی رمق و خسته مي نمايد اگر چه همچنان زنده و در عين کوری کينه جو است.
در سال ۲۰۱۰ عراق آرامتر از سال پيش بود- با امنيت بيشتر و انفجارهای کمتر. در افغانستان، بر خلاف تمامی پيش بينی ها، طالبان از دستيابی به يک پيروزی سريع و بازگشت به قدرت در کابل باز مانده است. در هر دو کشور انتخابات پارلمانی برگذار شده و عراق سرانجام به دولتی دست يافته که بيشتر به يک دولت ائتلاف ملی شبيه است تا حاکميت اکثريت شيعه.
گروه القاعده که ادامه حيات خود را در عراق مشکل می يافت در يمن لانه کرد ولی عليرغم تلاش های اين گروه و استعدادهای محلی، يمن افغانستان و عراق تازه نشده است. در پاکستان نيز، با وجود ادامه نا آرامی ها و حاکميت فقر که مادر خشونت است، اوضاع محلی به حالت انفجاری نرسيده.
نزديکی شرق و غرب
سياست نزديکی به شرق اوباما که ابتدا به ابطال طرح استقرار سپر موشکی و شبکه رادار آمريکا در جمهوری های چک و لهستان انجاميده بود زمينه امضاء پيمان کاهش کلاهکهای اتمی موسوم به «استارت جدید» را فراهم ساخت. ديدار ماه ژوئن سال جاری ميان اوباما و مدودف، روسای جمهور آمريکا و روسيه، نقطه عطف در مناسبات تازه دو کشور بود.
بر اساس پيمان تازه، کلاهک های استراتژيکی دو طرف از ۲۲۰۰ عدد به ۱۵۵۰ کاهش مي يابد و همچنين تعداد سکوهای پرتاب زمينی و دريايی به ۸۰۰ دستگاه محدود خواهد شد.
تصويب اين پيمان با ۶۷ رای در دور مقدماتی رای گيری سنای آمريکا در روز ۲۲ ماه دسامبر جاری، امضاء نهايی آن را در روز ۲۳ دسامبر با تشريفاتی کمتر و سرعت بيشتر ممکن ساخته است. انتظار مي رود که اين پيمان در روز ۲۴ دسامبر در «دوما» پارلمان روسيه نيز به تصويب برسد.
امضاء پيمان تازه کاهش کلاهک های موشکی، گامی بزرگ به سوی خلع سلاح اتمی و دور شدن دنيا از ترس تکرار فاجعه هيروشيما و يا ناگازاکی در ژاپن است.
علاوه بر امضاء پيمان موشکی استارت، آمريکا و اروپای غربی در جهت نزديکی به روسيه گام های ديگری نيز برداشته اند، از جمله روسيه مجاز به مشارکت در پاره ای از تمرين های نظامی ناتو شده است.
مشارکت فعال روسيه در جنگ افغانستان، خريد دو ناو پيشرفته ميسترال فرانسوی، خريد تکنولوژی توليد هواپيماهای بدون سرنشين از اسرائيل و احتمال مشارکت در طرح استقرار سپر موشکی آمريکا و ناتو در برابر خطر موشکی ايران، از ديگر زمينه های نزديکی فزاينده روسيه با غرب در سال جاری بشمار مي رود.
روسيه نزديکی سياسی با آمريکا را با حمايت از قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنيت عليه ايران بار ديگر به اثبات رساند. در تصويب قطعنامه ياد شده که نتيجه تلاش های گسترده ديپلماتيک آمريکا در سال جاری بود، چين نيز عليرغم مقاومت های اوليه، شرکت جست.
همگرايی شمال و جنوب
تشکيل جلسات سران گروه ۲۰ و رهبران گروه ۸ در سال جاری همگرايی ميان قدرت های بزرگ را بيش از پيش امکان پذير ساخت. با وجود رقابت های اقتصادی و تفاوت نظر در امور پولی بين صادرکنندگان آسيايی و کشورهای صنعتی بزرگ به خصوص آمريکا، سال جاری نه تنها بحران خاصی بين قدرتهای بزرگ فروشنده و خريدار کالا و خدمات را شاهد نبود که در شرايطی نشانه های سازش در اين زمينه نيز ديده شد.
موافقت چين در ماه ژوئن سال جاری با تجديد نظر در روش ارزيابی نرخ مبادله «يوان» پول ملی آن کشور از جمله اين توافق ها است.
در همين راستا، کشورهای تازه قدرت يافته نيز که در قالب گروه ۲۰ هم شانه قدرت های بزرگتر شده اند، فرصت يافتند که سهم بيشتری در مديريت اقتصادی و سياسی جهان عهده دار شوند. ايستادگی های گذاری ترکيه و برزيل به بهانه حمايت محدود از طرح مبادله سوخت اتمی با ايران هرگز مانع از توسعه همکاری های دو کشور ياد شده در ساير زمينه های با کشور های بزرگتر شرق و غرب نشد.
حفظ جامعه اروپا
جامعه رو به گسترش اروپا که فشارها و تهديد های روسيه را به دليل پذيرفتن کشورهای اروپای شرقی و جمهوری های سابق اتحاد شوروی تا حدودی پشت سر گذاشته بود در سال ۲۰۱۰ با خطر فروپاشی تازه ای روبرو شد.
اعلام ورشکستی اقتصادی يونان در ماه آوريل، جامعه اروپا را به تدارک اعتبار مالی يک تريليون دلاری برای کمک اضطراری به اقتصادهای ضعيف تر جامعه وادار ساخت. دولت ايرلند جنوبی شش ماه بعد از يونان، دومين عضو حوزه پول اروپايی بود که عدم توانايی مالی برای اداره کشور و تقاضای قرض از جامعه اروپا را مطرح ساخت.
کشورهای بزرگتر جامعه به خصوص آلمان که با سرعت در شرايط پشت سر نهادن بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ قرار گرفته اند، کمک به دو کشور ياد شده را اقدامی در جهت حفظ واحد پول اروپايی و انسجام جامعه اروپا تلقی مي کنند.
رويداد های متنوع
سال ۲۰۱۰ شاهد رويدادهای متنوعی بود که در مجموع به نتايجی بهتر از شرايطی پيشتر برقرار بود انجاميد. در ماه آوريل در نتيجه چند روز شورش خود جوش و همچنين مداخلات سازمان يافته کشورهای بزرگتر منطقه، دولت باقی اف در قرقيزستان سقوط کرد. دولت تازه شکل گرفته روزا اوتان بايف درهر حال به الگوهای شناخته شده دمکراتيک وفادار تر از دولت ساقط شده قربان بيک باقی اف به نظر مي رسد، اگر چه استقرار دمکراسی در آسيای مرکزی همچنان يک رويای دور از دسترس باقی مانده است.
در همين ماه آمريکا با دعوت از رهبران ۴۷ کشور جهان ميزبان کنفرانس امنيت اتمی شد. برگزاری کنفرانس ياد شده گامی بود در جهت تاکيد بيشتر بر ضرورت امنيت اتمی و پيشبرد هدف های کاهش سلاح های هسته ای در جهان.
خاورميانه
برخورد نيروهای نظامی اسرائيل با امداد گران عازم غزه در ماه مه، که بيشتر از سوی ترکيه سازمان يافته بودند، به کشته شدن ۱۱ تن و تيره تر شدن مناسبات آنکارا و تل آویو انجاميد.
با وجود برخورد با امدادگران عازم غزه و افزايش تنش میان اعراب و اسرائيل، آمريکا چند ماه بعد تلاش تازه ای برای برگزاری مذاکرات صلح مابين فلسطينيان و اسرائيل را آغاز کرد.
انجام دور تازه مذاکرات بين دولت خود گردان محمود عباس و دولت اسرائيل اگرچه به دليل از سر گيری ساخت و ساز در مناطق اشغالی ساحل غربی توسط دولت اسرائيل به نتيجه مطلوبی نرسيده، در هر حال وضعيت را از حالت انجماد سابق تا حدودی خارج ساخت.
حملات سايبری
سال جاری همچنين شاهد اهميت يافتن قابليت های سايبری در معادلات امنيتی و افزايش توجه قدرت های کوچک و بزرگ به افزايش ظرفيت های ملی در اين حيطه تازه بود. ارسال کرم رايانه ای موسوم به «استاکس نت» که گفته شد فعاليت پاره ای از تاسيسات اتمی ايران را مختل ساخته از نمونه های خبر ساز در جريان حملات سال جاری در دنيای مجازی بود.
در همين سال دولت تازه تشکيل شده ديويد کمرون در بريتانيا، ضمن اعلام کاستن از تعداد نيروهای مسلح و باز نشسته ساختن هواپيماها و ناوهای قديمی و يکپارچه ساختن بعضی از واحدهای نيروی دريايی خود با نيروی دريايی فرانسه، اعلام داشت که دفاع سايبری را با اولويت طراز اول، در متن ملاحظات امنيت ملی خود قرار داده است.
انتخاب مارک زوکربرگ، بنيانگذار جوان سايت اينترنتی «فيس بوک» از سوی مجله معروف «تايم» به عنوان مرد سال ۲۰۱۰ ، نشان داد که دنيای مجازی، در پايان اولين دهه هزاره دوم، عامل بزرگ ارتباطی و بخش بسيار با اهميت از زندگی روزمره مردم در سراسر جهان شده است.
افزايش افشاگری های سايت ويکی ليکس به خصوص در ماه نوامبر و دسامبر سال جاری، سياست بين المللی و مناسبات ديپلماتيک را برای هميشه به دوران تازه ای انتقال داد.
تلاش برای ساکت کردن ويکی ليکس و دستگيری جوليان آسانژ، به اتهامی متفاوت با فاش سازی اسناد مکاتبات و مکالمات محرمانه سرويس های سياسی آمريکا، که خبر شماره يک جهان شد، نشان داد حاکميت و قدرت در دنيای مجازی، با وجود سرمايه گذاری های بزرگ دولتی تنها در انحصار دولتها نيست.
سال ۲۰۱۰ با وجود فراز و فرودهای قابل ملاحظه، در مجموع بهتر از سال پيش از آن بوده. کاهش تخريب و کشتار های تروريستی در جهان، هماهنگی ميان شمال و جنوب، تفاهم بيشتر بين غرب و شرق، تلاش هند و چين برای سازش به جای جنگ، قرار گرفتن روسيه در کنار آمريکا، دفاع اروپا از همبستگی جامعه، و رو به پايان رفتن بحران اقتصادی دو سال پيش شواهدی در حمايت از اين داوری است.
دهه دوم هزاره سوم، می تواند با اميدهای بيشتری برای در پيش داشتن روزهای بهتر آغاز شود.
در ابتدای اين دهه، تروريسم کور بهانه شروع دو جنگ بزرگ در افغانستان و عراق شد. بعد از جنگ نيز تروريسم به هر دو سرزمين جنگ زده بازگشت و اين بار ادامه رويارويی ها صد ها هزار کشته و زخمی در هر دو کشور برجای گذاشت. بعد از يک دهه اينک، تروريسم جهانی بی رمق و خسته مي نمايد اگر چه همچنان زنده و در عين کوری کينه جو است.
در سال ۲۰۱۰ عراق آرامتر از سال پيش بود- با امنيت بيشتر و انفجارهای کمتر. در افغانستان، بر خلاف تمامی پيش بينی ها، طالبان از دستيابی به يک پيروزی سريع و بازگشت به قدرت در کابل باز مانده است. در هر دو کشور انتخابات پارلمانی برگذار شده و عراق سرانجام به دولتی دست يافته که بيشتر به يک دولت ائتلاف ملی شبيه است تا حاکميت اکثريت شيعه.
گروه القاعده که ادامه حيات خود را در عراق مشکل می يافت در يمن لانه کرد ولی عليرغم تلاش های اين گروه و استعدادهای محلی، يمن افغانستان و عراق تازه نشده است. در پاکستان نيز، با وجود ادامه نا آرامی ها و حاکميت فقر که مادر خشونت است، اوضاع محلی به حالت انفجاری نرسيده.
نزديکی شرق و غرب
سياست نزديکی به شرق اوباما که ابتدا به ابطال طرح استقرار سپر موشکی و شبکه رادار آمريکا در جمهوری های چک و لهستان انجاميده بود زمينه امضاء پيمان کاهش کلاهکهای اتمی موسوم به «استارت جدید» را فراهم ساخت. ديدار ماه ژوئن سال جاری ميان اوباما و مدودف، روسای جمهور آمريکا و روسيه، نقطه عطف در مناسبات تازه دو کشور بود.
بر اساس پيمان تازه، کلاهک های استراتژيکی دو طرف از ۲۲۰۰ عدد به ۱۵۵۰ کاهش مي يابد و همچنين تعداد سکوهای پرتاب زمينی و دريايی به ۸۰۰ دستگاه محدود خواهد شد.
تصويب اين پيمان با ۶۷ رای در دور مقدماتی رای گيری سنای آمريکا در روز ۲۲ ماه دسامبر جاری، امضاء نهايی آن را در روز ۲۳ دسامبر با تشريفاتی کمتر و سرعت بيشتر ممکن ساخته است. انتظار مي رود که اين پيمان در روز ۲۴ دسامبر در «دوما» پارلمان روسيه نيز به تصويب برسد.
امضاء پيمان تازه کاهش کلاهک های موشکی، گامی بزرگ به سوی خلع سلاح اتمی و دور شدن دنيا از ترس تکرار فاجعه هيروشيما و يا ناگازاکی در ژاپن است.
علاوه بر امضاء پيمان موشکی استارت، آمريکا و اروپای غربی در جهت نزديکی به روسيه گام های ديگری نيز برداشته اند، از جمله روسيه مجاز به مشارکت در پاره ای از تمرين های نظامی ناتو شده است.
مشارکت فعال روسيه در جنگ افغانستان، خريد دو ناو پيشرفته ميسترال فرانسوی، خريد تکنولوژی توليد هواپيماهای بدون سرنشين از اسرائيل و احتمال مشارکت در طرح استقرار سپر موشکی آمريکا و ناتو در برابر خطر موشکی ايران، از ديگر زمينه های نزديکی فزاينده روسيه با غرب در سال جاری بشمار مي رود.
روسيه نزديکی سياسی با آمريکا را با حمايت از قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنيت عليه ايران بار ديگر به اثبات رساند. در تصويب قطعنامه ياد شده که نتيجه تلاش های گسترده ديپلماتيک آمريکا در سال جاری بود، چين نيز عليرغم مقاومت های اوليه، شرکت جست.
همگرايی شمال و جنوب
تشکيل جلسات سران گروه ۲۰ و رهبران گروه ۸ در سال جاری همگرايی ميان قدرت های بزرگ را بيش از پيش امکان پذير ساخت. با وجود رقابت های اقتصادی و تفاوت نظر در امور پولی بين صادرکنندگان آسيايی و کشورهای صنعتی بزرگ به خصوص آمريکا، سال جاری نه تنها بحران خاصی بين قدرتهای بزرگ فروشنده و خريدار کالا و خدمات را شاهد نبود که در شرايطی نشانه های سازش در اين زمينه نيز ديده شد.
موافقت چين در ماه ژوئن سال جاری با تجديد نظر در روش ارزيابی نرخ مبادله «يوان» پول ملی آن کشور از جمله اين توافق ها است.
در همين راستا، کشورهای تازه قدرت يافته نيز که در قالب گروه ۲۰ هم شانه قدرت های بزرگتر شده اند، فرصت يافتند که سهم بيشتری در مديريت اقتصادی و سياسی جهان عهده دار شوند. ايستادگی های گذاری ترکيه و برزيل به بهانه حمايت محدود از طرح مبادله سوخت اتمی با ايران هرگز مانع از توسعه همکاری های دو کشور ياد شده در ساير زمينه های با کشور های بزرگتر شرق و غرب نشد.
حفظ جامعه اروپا
جامعه رو به گسترش اروپا که فشارها و تهديد های روسيه را به دليل پذيرفتن کشورهای اروپای شرقی و جمهوری های سابق اتحاد شوروی تا حدودی پشت سر گذاشته بود در سال ۲۰۱۰ با خطر فروپاشی تازه ای روبرو شد.
اعلام ورشکستی اقتصادی يونان در ماه آوريل، جامعه اروپا را به تدارک اعتبار مالی يک تريليون دلاری برای کمک اضطراری به اقتصادهای ضعيف تر جامعه وادار ساخت. دولت ايرلند جنوبی شش ماه بعد از يونان، دومين عضو حوزه پول اروپايی بود که عدم توانايی مالی برای اداره کشور و تقاضای قرض از جامعه اروپا را مطرح ساخت.
کشورهای بزرگتر جامعه به خصوص آلمان که با سرعت در شرايط پشت سر نهادن بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ قرار گرفته اند، کمک به دو کشور ياد شده را اقدامی در جهت حفظ واحد پول اروپايی و انسجام جامعه اروپا تلقی مي کنند.
رويداد های متنوع
سال ۲۰۱۰ شاهد رويدادهای متنوعی بود که در مجموع به نتايجی بهتر از شرايطی پيشتر برقرار بود انجاميد. در ماه آوريل در نتيجه چند روز شورش خود جوش و همچنين مداخلات سازمان يافته کشورهای بزرگتر منطقه، دولت باقی اف در قرقيزستان سقوط کرد. دولت تازه شکل گرفته روزا اوتان بايف درهر حال به الگوهای شناخته شده دمکراتيک وفادار تر از دولت ساقط شده قربان بيک باقی اف به نظر مي رسد، اگر چه استقرار دمکراسی در آسيای مرکزی همچنان يک رويای دور از دسترس باقی مانده است.
در همين ماه آمريکا با دعوت از رهبران ۴۷ کشور جهان ميزبان کنفرانس امنيت اتمی شد. برگزاری کنفرانس ياد شده گامی بود در جهت تاکيد بيشتر بر ضرورت امنيت اتمی و پيشبرد هدف های کاهش سلاح های هسته ای در جهان.
خاورميانه
برخورد نيروهای نظامی اسرائيل با امداد گران عازم غزه در ماه مه، که بيشتر از سوی ترکيه سازمان يافته بودند، به کشته شدن ۱۱ تن و تيره تر شدن مناسبات آنکارا و تل آویو انجاميد.
با وجود برخورد با امدادگران عازم غزه و افزايش تنش میان اعراب و اسرائيل، آمريکا چند ماه بعد تلاش تازه ای برای برگزاری مذاکرات صلح مابين فلسطينيان و اسرائيل را آغاز کرد.
انجام دور تازه مذاکرات بين دولت خود گردان محمود عباس و دولت اسرائيل اگرچه به دليل از سر گيری ساخت و ساز در مناطق اشغالی ساحل غربی توسط دولت اسرائيل به نتيجه مطلوبی نرسيده، در هر حال وضعيت را از حالت انجماد سابق تا حدودی خارج ساخت.
حملات سايبری
سال جاری همچنين شاهد اهميت يافتن قابليت های سايبری در معادلات امنيتی و افزايش توجه قدرت های کوچک و بزرگ به افزايش ظرفيت های ملی در اين حيطه تازه بود. ارسال کرم رايانه ای موسوم به «استاکس نت» که گفته شد فعاليت پاره ای از تاسيسات اتمی ايران را مختل ساخته از نمونه های خبر ساز در جريان حملات سال جاری در دنيای مجازی بود.
در همين سال دولت تازه تشکيل شده ديويد کمرون در بريتانيا، ضمن اعلام کاستن از تعداد نيروهای مسلح و باز نشسته ساختن هواپيماها و ناوهای قديمی و يکپارچه ساختن بعضی از واحدهای نيروی دريايی خود با نيروی دريايی فرانسه، اعلام داشت که دفاع سايبری را با اولويت طراز اول، در متن ملاحظات امنيت ملی خود قرار داده است.
انتخاب مارک زوکربرگ، بنيانگذار جوان سايت اينترنتی «فيس بوک» از سوی مجله معروف «تايم» به عنوان مرد سال ۲۰۱۰ ، نشان داد که دنيای مجازی، در پايان اولين دهه هزاره دوم، عامل بزرگ ارتباطی و بخش بسيار با اهميت از زندگی روزمره مردم در سراسر جهان شده است.
افزايش افشاگری های سايت ويکی ليکس به خصوص در ماه نوامبر و دسامبر سال جاری، سياست بين المللی و مناسبات ديپلماتيک را برای هميشه به دوران تازه ای انتقال داد.
تلاش برای ساکت کردن ويکی ليکس و دستگيری جوليان آسانژ، به اتهامی متفاوت با فاش سازی اسناد مکاتبات و مکالمات محرمانه سرويس های سياسی آمريکا، که خبر شماره يک جهان شد، نشان داد حاکميت و قدرت در دنيای مجازی، با وجود سرمايه گذاری های بزرگ دولتی تنها در انحصار دولتها نيست.
سال ۲۰۱۰ با وجود فراز و فرودهای قابل ملاحظه، در مجموع بهتر از سال پيش از آن بوده. کاهش تخريب و کشتار های تروريستی در جهان، هماهنگی ميان شمال و جنوب، تفاهم بيشتر بين غرب و شرق، تلاش هند و چين برای سازش به جای جنگ، قرار گرفتن روسيه در کنار آمريکا، دفاع اروپا از همبستگی جامعه، و رو به پايان رفتن بحران اقتصادی دو سال پيش شواهدی در حمايت از اين داوری است.
دهه دوم هزاره سوم، می تواند با اميدهای بيشتری برای در پيش داشتن روزهای بهتر آغاز شود.
