درخواست مسعود بارزانی، رییس اقلیم کردستان عراق از نمایندگان پارلمان این منطقه برای تهیه مقدمات برگزاری همه پرسی درباره اعلام استقلال کردستان عراق در هفته گذشته در کانون توجه رسانه‌های جهان و ایران جای گرفت.
خبرگزاری فرانسه روز چهارشنبه از مسعود بارزانی نقل کرد که همه پرسی موقعیت اقلیم کردستان عراق را تقویت می‌کند اما نوری المالکی نخست وزیر عراق هم به این گفته‌ها روی خوش نشان نداده و هم با ادامه تسلط پیشمرگه‌های کرد مسلح بر شهر نفت خیز کرکوک مخالفت کرده است.
پیشمرگه‌ها زمانی اداره کرکوک را در دست گرفتند که با عقب‌نشینی ارتش عراق، تشکل شبه نظامی دولت اسلامی عراق و شام معروف به داعش، موصل، دومین شهر بزرگ عراق را تسخیر کردند.
یک روز بعد از درخواست مسعود بارزانی از نمایندگان پارلمان اقلیم کردستان عراق، آمریکا اعلام کرد با برگزاری همه پرسی اعلام استقلال این منطقه مخالف است. خبرگزاری فرانسه از جاش ارنست سخنگوی کاخ سفید نقل و قول کرد که به اعتقاد آمریکا، عراق متحد و یکپارچه عراقی قوی‌تر است و آمریکا از همه گروه‌ها می‌خواهد به این سمت حرکت کنند.
از سوی دیگر حتی پیش از مطرح شدن درخواست رئیس اقلیم کردستان عراق از پارلمان این منطقه، حسین امیرعبداللهیان معاون وزارت خارجه ایران گفت ایران اطمینان دارد که به توصیف او «افراد عاقلی در میان سران کردهای عراق هستند که حاضر به تجزیه این کشور نمی‌شوند».
پیامدهای گفته‌های رئیس اقلیم کردستان عراق و واکنش‌های ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران به این گفته‌ها چیست؟
این پرسش اصلی برنامه دیدگاه‌ها است از سه مهمان این هفته: همن سیدی، تحلیل‌گر امور سیاسی خاورمیانه و مناطق کردنشین در لندن، علیرضا حقیقی تحلیل‌گر سیاسی و مدرس تاریخ و مطالعات خاورمیانه در دانشگاه تورنتو و محسن میلانی، استاد روابط بین‌الملل و مدیر اجرایی مرکز تحقیقات استراتژیک و دیپلماتیک دانشگاه جنوب فلوریدا در تمپا.
آقای سیدی، درخواست مسعود بارزانی رییس اقلیم کردستان عراق از نمایندگان پارلمان اقلیم برای تهیه مقدمات همه پرسی درباره اعلام استقلال کردستان، تشویق به رای دادن به استقلال است یا راهی است برای چانه زنی بیشتر با دولت عراق؟
همن سیدی: فکر می‌کنم می‌تواند هر دو باشد. اگر احیانا‌ً شرایط در عراق همین جور باقی بماند در مناطق مرکزی و جنوبی، این نزاعی که بین عرب و شیعه و سنی هست طبعا‌ً انتخاب پارلمان برای استقلال خواهد بود و اگر هم مشکلات سیاسی این بن بستی که... بحرانی که الان در عراق هست حل شود، طبعا کرد‌ها با وزن بیشتر و قدرت و اقتدار و وسعت جغرافیایی بیشتری وارد معادلات سیاسی عراق خواهند شد. کردستان دارد برای هر دو مورد خودش را آماده می‌کند.
به نظر من اگر چنین پیش برود احتمال اول قوی‌تر است. انگار تمامی راه‌ها پیموده شده و هیچ امیدی برای حفظ این مرزهایی که الان به اسم عراق شناخته شده، نیست. من فکر می‌کنم کرد‌ها هم به بخش زیادی از آنچه که در ذهن داشتند رسیدند و شرایط را برای اعلام استقلال مساعد می‌بینند. ضمن اینکه حداقل توانسته‌اند به صورت ضمنی موافقت‌هایی از تعدادی از کشورهای منطقه‌ای بگیرند و فکر می‌کنم جامعه جهانی هم در نهایت اگر کردستان همچو تصمیمی بگیرد این را به عنوان یک واقعیت می‌پذیرند.
آقای حقیقی، آیا شواهدی در دست هست که مخالفت حسین امیرعبداللهیان معاون وزارت خارجه ایران با برگزاری رفراندوم درباره اعلام استقلال اقلیم کردستان عراق تاثیری بر روی تصمیم مسعود بارزانی یا پارلمان اقلیم کردستان دارد؟
علیرضا حقیقی: طبعا‌ً به خاطر اینکه ایران بازیگر مهمی در منطقه است و روابط ویژه‌ای از زمان شاه با کرد‌ها داشته، روی تصمیم کرد‌ها تاثیر خواهد گذاشت. به هر حال ایران چون مخالف این نوع حرکت است به خاطر اینکه معتقد است این نوع اعلام استقلال‌ها حتما‌ً بازیگرانی که این کار را انجام می‌دهند که کرد‌ها هستند حتما‌ً با یاری قدرت‌های بزرگ این کار را انجام بدهد و عملا‌ً پای قدرت‌های بزرگ را بیشتر در منطقه باز می‌کند که این مخالف سیاست کلی ایران است.
نکته دوم هم مسئله پیوندی است که کردستان عراق با کردستان ایران دارد و خب می‌تواند تاثیرات امنیتی روی مسائل کردهای ایران داشته باشد و نکته سوم هم این است که این می‌تواند کلا‌ً به تجزیه عراق منجر شود و مشکلات امنیتی جدی برای ایران داشته باشد. مسئله امنیتی و آینده منطقه همه این‌ها به گونه‌ای است که یک سطحی از ناامنی را در منطقه دامن خواهد زد که به نظر من برای کردستان عراق هم تبعات خیلی جدی خواهد داشت. مشکلاتشان خیلی بیشتر خواهد شد تا موقعیتی که الان دارند.
در چنین وضعیتی خب ایران به جد مخالف خواهد بود و سعی خواهد کرد که جلوی این کار را بگیرد. کردستان عراق هم به تنهایی نمی‌تواند این کار را بکند جز اینکه موافقت قدرت‌های بزرگ را داشته باشد و بتواند این کار را طبق یک برنامه پیش ببرد که همه بازیگران منطقه عمدتا‌ً با این کار موافق باشند که به نظر نمی‌رسد چنین شرایطی فراهم باشد.
آقای میلانی، این گفته جاش ارنست سخنگوی کاخ سفید آمریکا که عراق متحد و یکپارچه، قوی‌تر است و آمریکا از همه گروه‌های ذینفع می‌خواهد به این سو حرکت کنند، چه تاثیری بر روی تصمیم مسعود بارزانی و پارلمان اقلیم کردستان عراق در زمینه تهیه مقدمات برگزاری همه پرسی برای اعلام استقلال می‌تواند داشته باشد.
محسن میلانی: به نظر می‌رسد که اگر آمریکا با مسئله‌ای که آقای بارزانی مطرح کردند مخالفت کند، کرد‌ها نمی‌توانند استقلال داشته باشند. یعنی همان طور که آقای حقیقی هم گفتند بدون موافقت نیروهای مهم منطقه و جهانی امکان ندارد که کردستان بتواند استقلال داشته باشد. اما متاسفانه با اینکه سیاست رسمی آمریکا این است که تمامیت ارضی عراق باید محافظت شود سیاست‌هایی که آمریکا در این سی سال اخیر انجام داده باعث این شده که کردستان به طرف استقلال یا به طرف خودمختاری برود.
یعنی اول بعد از اینکه صدام حسین حمله می‌کند به کویت، آمریکا اولین کاری که می‌کند یک منطقه‌ای را در شمال عراق منطقه پرواز ممنوع می‌کند که این اجازه می‌دهد به دولت کردستان به طرف استقلال برود و بعد هم زمانی که صدام حسین می‌افتد سیاست‌های آمریکا باعث آن شد که از لحاظ اقتصادی و سیاسی کردستان به طرف استقلال برود.
یعنی زمانی که کردستان اجازه پیدا می‌کند که بتواند نفت خودش را بدون مخالفت دولت مرکزی به ترکیه بفروشد این در حقیقت سیاست مستقل یک کردستان است. بنابراین صحبت‌هایی که آمریکا می‌کند متاسفانه با عواقب سیاست‌هایش جور نیست.
آقای سیدی، شما گفتید کشورهایی هستند که با اعلام استقلال اقلیم کردستان عراق مشکل ندارند. به جز اسرائیل، چه کشورهای دیگری مدنظر شما است؟
اصلا‌ً اسرائیل مد نظر من نیست، چون اسرائیل در این معادلات نمی‌تواند نقش مهمی ایفا کند. فکر می‌کنم در بین کشورهای منطقه احتمالا‌ً ترکیه شواهد نشان می‌دهد که آمادگی پذیرش این واقعیت را دارد. در بین کشورهای دمکرات اروپایی فکر می‌کنم آن‌ها که زیاد در مورد مسائل حقوق بشر و اقلیت‌ها و این‌ها حساسیت دارند و احتمالا‌ً از کشورهای اسکاندیناوی یا آلمان شاید از این کشور‌ها باشند.
همچنین یکی از اعضای شورای امنیت سازمان ملل برای این منظور کافی است. لازم هم نیست آمریکا باشد. ولی من باید این نکته را در مورد فرمایشات دوستان عرض کنم، اینکه آقای علیرضا حقیقی فرمودند مشکلات کردستان عراق بعد از استقلال بیشتر خواهد شد خب اولا‌ً شواهد قوی در دست نیست. دوما‌ً کرد‌ها هم تا حالا نشان داده‌اند که بازیگران قوی هستند. تصمیم‌گیرندگان خوبی هستند. پختگی سیاسی و بلوغ سیاسی از خودشان نشان داده‌اند. من فکر می‌کنم در نهایت تصمیمی که آن‌ها می‌گیرند از تشخیص آقای نامور حقیقی به نظر من دقیق‌تر خواهد بود. هر تصمیمی که بگیرند. حالا چه ماندن در چارچوب عراقی قوی با قدرت بیشتر یا استقلال.
اما نکته‌ای را هم آقای محسن میلانی اشاره کردند که گویا آمریکا پرواز ممنوع را برای کرد‌ها اعلام کرد. که اولا‌ً اعلام تاسف کردن از این به نظر من زیاد جالب نیست. مردمی که چندین بار بمباران شیمیایی شدند، مردمی که عملیات انفال در حقشان اجرا شده بود، صد‌ها هزار نفرشان کشته شده بودند. بعد به صورت میلیونی مجبور شدند وارد خاک ایران شوند. خانه و کاشانه‌شان را ول کنند. این منطقه پرواز ممنوع را که سازمان ملل اعلام کرد این یک اقدام بشردوستانه بود.
دوما‌ً آمریکا آخرین نقش را داشت در این بازی. چون پیشنهاد اول این کار اصلا‌ً از طرف تورگوت اوزال رییس جمهوری وقت ترکیه صورت گرفت. در کمال تعجب آقای تورگوت اوزال این پیشنهاد را مطرح کرد. این پیشنهاد ایشان توسط آقای فرانسوا میتران حمایت شد. در وهله سوم آقای جان میجر نخست وزیر وقت بریتانیا این را مطرح کردند و بعد که روسیه و چین هم در سازمان ملل مخالفتی نکردند، می‌شود گفت آمریکا آخرین کشوری بود که به این طرح پیوست به دلیل مشخص چون می‌ترسید عین این مسئله برای شیعه‌ها هم تکرار شود. آمریکا نقش آخر را در این مسئله داشت.
اما من مطلبی را مدتی پیش در سایت خبرگزاری جبهه ملی ایران دیدم که فکر می‌کنم نگاه واقع‌بینانه باشد به این مسئله. آن‌ها معتقد بودند که اولا‌ً تشکیل کشور کردستان به زودی اجتناب‌ناپذیر است. دوما‌ً معتقد بودند که این کشور کردستان می‌تواند متحد طبیعی ایران باشد. آن‌ها منتقد سیاست‌هایی بودند که شما اشاره کردید، مواضع رسمی وزارت خارجه، و می‌گفتند این تنها تشدید بحران است، این تنها فاصله انداختن بین دو کشور است که می‌توانند متحد هم باشند، همچنین مجال فراهم کردن برای بازیگران دیگری مثل ترکیه است که بتواند دست بالا را را در کردستان داشته باشد. من این نظر را تایید می‌کنم.
فکر می‌کنم کردستان عراق در نهایت تصمیمی که آن‌ها می‌گیرند، سیاستمداران و رای مردم تصمیم معتبری است. تصمیم دقیقی است. آن‌ها خویشتن‌داری از خودشان نشان دادند. بیش از ده سال شرایط اسفناک عراق را تحمل کردند. عوضش سعی کردند بر دمکراسی داخلی خودشان تمرکز کنند. توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی به وجود بیاورند.
یک نکته آخر هم آقای میلانی گفتند که آمریکا در پی حمله به عراق سعی کرد کرد‌ها را تقویت کند. آمریکا تا آخرین روزهای قبل از حمله به عراق هم سعی کرد که ترکیه را به عنوان متحد خودش وارد جنگ عراق کند و قرار بود شمال عراق از جمله کردستان عراق، موصل و کرکوک مدیریتش به دست ترک‌ها سپرده شود. اصلا‌ً برای آمریکا مهم نبود. این جزو برنامه‌شان نبود که یک کردستان خودمختار یا مستقل داشته باشند.
اجازه بدهید سئوال بعدی را مطرح کنم.
بله بفرمایید.
آقای حقیقی، به این موضوع چند پاره شدن و تجزیه عراق از دریچه دید منافع ملی ایران به دو صورت مختلف نگاه شده. الان هم آقای سیدی اشاره کردند. نگاه اول همین است که ایشان گفتند مورد تاییدشان است که مرزهای عراق از آغاز مصنوعی بوده و برای همین به طور تاریخی هم در داخل مشکل داشته و هم علاوه بر این همیشه مزاحم ایران بوده. البته این نکته را ایشان اضافه نکردند، این بخش‌اش را. ولی نگاه دوم این است که فارغ از آن سابقه تاریخی تجزیه شدن عراق و اعلام استقلال کردستان عراق بالقوه می‌تواند سبب خدشه دار شدن تمامیت ارضی ایران باشد. که به نظر می‌رسد شما بیشتر با این نگاه موافقید. چرا؟
خب ببینید این صحبت‌هایی که آقای سیدی کردند نگاه درازمدت نگاه نمی‌کند نگاه استراتژیک. کرد‌ها اگر توانستند این موقعیت را کسب کنند به خاطر این بود که همان طور که آقای دکتر میلانی اشاره کردند کم و بیش آمریکا حمایت همه جانبه از آن‌ها کرده. یادتان نرود که در دوره شاه با اینکه شاه حمایت کرد از پدر این آقای بارزانی، و صندوقی گذاشتند برای مبارزه با صدام، ۲۵۰ میلیون دلار... در نهایت مخالفت کیسینجر که معتقد بود ما هدفمان این است که صدام را تضعیف کنیم تا امتیاز بگیریم، نه اینکه صدام را سرنگون کنیم باعث شد که شاه، اسرائیل و آمریکا که پول گذاشته بودند در مقابله با صدام، عقب بکشند و پدر آقای بارزانی هم مجبور شد به ایران بیاید و کرد‌ها قربانی شدند. بعدا هم نزدیکی به شوروی را دنبال می‌کردند. بنابراین این جور نبود که کردستان بتواند خودش بازی مستقلی بکند و بازی را پیش ببرد. این نکته اول. این نکته را دست کم می‌گیرد آقای سیدی.
نکته دوم هم اینکه ببینید الان بخش زیادی از اقتصاد کردستان جدا از فروش نفت در ارتباط با صادرات و واردات کالا به ایران است که مربوط به تحریم است. به خاطر اینکه بخشی از کالاهایی که تحریم می‌شود ایران یک جور دور زدن تحریم از طرف کردستان است. حجم وسیعی بین دو تا شش میلیارد دلار سالیانه نصیب کردستان عراق می‌شود. و خب طبیعی است اگر در چنین وضعیتی ایران نزدیک شود به آمریکا و بخشی از آن مسائل تحریم حل شود، چون به هرحال مسئله امنیتی جدی برای ایران خواهد بود، از این بابت هم از لحاظ اقتصادی، کردستان با مشکلاتی مواجه خواهد بود.
نکته سوم هم اینکه آقای سیدی یک بهشت برین از کردستان عراق تصور کرده از دروازه توسعه سیاسی. الان میان جناح‌های مختلف کردهای عراق نقدهای زیادی در مورد توسعه سیاسی در عراق وجود دارد که این جوری نیست یک دولت اسکاندیناوی در کردستان هست. مشکلات این‌ها بعد از اعلام استقلال بسیار زیاد خواهد شد. تضاد درونی‌شان زیاد خواهد بود. همین الان هم بین جناح آقای طالبانی و آقای بارزانی تضاد‌ها وجود خواهد دارد. آن موقع تضاد‌ها خیلی تشدید خواهد شد.
نکته بعدی هم که باید توجه کرد سیاست ترکیه معلوم نیست که ثابت بماند. مثلا‌ً جناح‌های مخالف آقای اردوغان دیدگاه‌های تندتری به کرد‌ها دارند و معلوم نیست ترکیه بتواند این سیاست را تداوم بدهد. به هر حال هر نوع تهدید امنیتی علیه ایران به گونه‌ای که استقلال کردستان را برای ایران ایجاد کند خب ایران واکنش نشان خواهد داد. سوریه هم واکنش نشان خواهد داد. بنابراین کشوری که بخواهد اعلام استقلال کند و همسایگانش به شدت مخالفش خواهند بود یک نوع جنگ و تنش خواهد بود و کردستان موفقیتش ناشی از این بوده که دور از این تنش‌ها و جنگ‌ها بوده. بنابراین وقتی بودجه‌ها و هزینه‌هایش را متوجه آن جنگ‌ها کند دیگر از این موفقیت فعلی نصیبی نخواهد برد.
و نکته آخر هم که باید توجه کرد صحبت دکتر میلانی بسیار درست است. اگر آن کاری که آمریکایی‌ها در آن دوره تنش در مورد منطقه پرواز ممنوع ایجاد کردند نبود، کردستان نمی‌توانست به این موقعیت دست پیدا کند و آقای سیدی می‌خواهد این را نادیده بگیرد.
اجازه بدهید من سئوال بعدی را مطرح کنم از آقای میلانی. آقای میلانی، نگاه دیگر کشور‌ها و جامعه جهانی به نوع مطرح کردن تهیه مقدمات برای برگزاری اعلام استقلال چگونه است؟ سابقه برخورد‌ها با اعلام استقلال یکجانبه چه چیزی را نشان می‌دهد؟ آقای سیدی گفتند که یک عضو شورای امنیت می‌تواند در این موارد تصمیمش موثر باشد.
اگر اجازه بدهید من فقط یک نکته مهم در رابطه با مسئله آمریکا بگویم در رابطه با صحبت جناب آقای سیدی و آن این است که اگر آمریکا در سال ۱۹۹۱ مسئله پرواز ممنوع را مطرح کرد و این کار انجام شد، به نظر من کار درستی بود. برای اینکه حقوق کرد‌ها را صدام حسین و دولت‌های عراق پایمال کرده بودند. خطر این بود که ارتش عراق به کردستان حمله کند. این درست است. اما جامعه بین‌المللی می‌توانست این مسئله پرواز ممنوع را طوری انجام دهد که اجازه داده نشود کردستان به طرف استقلال سیاسی برود. خودمختاری بله. ولی استقلال سیاسی مسئله دیگری است.
اما در رابطه با سئوالی که پرسیدید. مسئله رفراندوم از لحاظ تاریخی در خیلی از جاهایی که این رفراندوم انجام شده با موفقیت انجام شده. مهم‌ترین این البته همین سپتامبر امسال انجام خواهد شد که مردم اسکاتلند رای خواهند داد که آیا می‌خواهند قسمتی از انگلستان باشند یا می‌خواهند کشور مستقلی باشند.
در کشورهای اسلامی هم اولین و مهم‌ترین رفراندوم در رابطه با الجزایر بود. در سال ۱۹۶۲ که الجزایر استقلال پیدا کرد. بحرین هم در سال ۱۹۷۰ این کار را انجام داد. اما مسئله کرد‌ها اگر بخواهند این کار را انجام دهند فقط این کافی نخواهد بود که فقط یک عضو سازمان ملل بیاید و موافقت کند. مسئله این است که آیا کشورهای منطقه هم با این موافقت خواهند کرد؟ آیا کشورهای عربی با این موافقت خواهند کرد و آیا دولت بغداد با این کار موافقت خواهد کرد؟
درست است الان سنی‌هایی که آمده‌اند با کمک داعش منطقه‌ای را از جنوب عراق گرفته‌اند و شاید در شرایط امروز مخالفتی با استقلال کردستان نکنند. ولی موقعی که دولت عراق قدرتمند شود آن‌ها با این استقلال مخالفت خواهند کرد. به نظر من در درازمدت ترکیه مخالفت خواهد کرد. امروز ترک‌ها دارند پول هنگفتی از نفت کردستان می‌سازند. دلایل خودشان را دارد که فعلا‌ً سکوت کرده‌اند در رابطه با مسئله استقلال. آن‌ها هم مخالفت خواهند کرد. جمهوری اسلامی مخالفت خواهد کرد. من مطمئن نیستم که کشورهای غربی هم با این موافقت کنند. چون اگر این کار را بکنند نقشه جغرافیای خاورمیانه تغییر پیدا خواهد کرد.
شاید برنامه آن‌ها این باشد که این تغییر پیدا کند. ولی من تا امروز ندیدم دلایلی که این خواست کشورهای غربی باشد. بنابراین حتی اگر بین گروه‌های مختلف کردستان موافقت شود که به نظر من موافقتی وجود ندارد. اتحادیه میهنی کردستان من فکر نمی‌کنم به این سادگی موافقت کند که این رفراندوم انجام شود. ولی حتی اگر هم کرد‌ها با هم موافقت کنند، چهار پنج میلیونی که در کردستان عراق هستند با هم موافقت کنند، من به نظرم به این سادگی نخواهد بود و این اول اشکال‌های جدی و جدی‌تر برای کردستان و منطقه خواهد بود.
آقای سیدی، نوبت رسیده به جمع بندی هر یک از مهمانان. لطفا ً اشاره کنید که آیا با مواضع آمریکا و ایران و احتمالا‌ً تفاوت نظرهایی که در میان کشورهای همسایه وجود دارد، همچنین نظرهایی که در داخل کردستان عراق وجود دارد، یک چنین اعلام استقلالی ممکن است یا نه؟
به نظر من ضمن اینکه کار آسانی نیست ولی هم ممکن است و هم کرد‌ها این آمادگی را دارند. هر تحول جدیدی طبعا‌ً عواقبی خواهد داشت. معادلاتی را به هم خواهد زد و معادلات جدیدی به وجود می‌آید. در مورد صحبت‌های آقای حقیقی من باید به این نکته اشاره کنم که ایشان به روابط ایران و کردستان اشاره کردند که تا اندازه‌ای درست است. ولی ایران شریک اول کردستان عراق نیست. تجارت کردستان عراق با ترکیه قبل از صدور نفت به هشت میلیارد دلار رسیده بود و الان هم بابت هر بشکه نفتی که صادر می‌کند یک دلار که مبلغ زیادی نیست به ترکیه داده می‌شود.
ایشان به این اشاره کردند که توسعه سیاسی در کردستان صورت نگرفته و خب من هم تصویری مثل تصویر اندونزی از کردستان ندارم ولی در مقیاس خاورمیانه، توسعه سیاسی در کردستان صورت گرفته. در حال حاضر تنها منطقه‌ای است که می‌شود گفت پنج حزب سیاسی با هم در کابینه حکومت کردستان حضور دارند. اپوزیسیون حضور رسمی دیگر ندارد و همه تقریبا‌ً وارد دولت شده‌اند. آزادی سیاسی هست. رهبران مخالفان در زندان و در حصر نیستند. مخالفان در تبعید نیستند. شرایط سیاسی کردستان در مقایسه با کشورهای منطقه قابل دفاع است.
اینکه آقای میلانی فرمودند شرایط کردستان می‌بایست برای خودمختاری آماده شود نه برای استقلال، ببینید کرد‌ها سر مقوله خودمختاری و استقلال زیاد چانه زنی نمی‌کنند. سر حقوق خودشان چانه زنی میکنند. با حضور امثال صدام تا سال ۲۰۰۳ و با حضور امثال نوری مالکی تا سال ۲۰۱۴ امکان یک خودمختاری دموکراتیک در عراق فراهم نشده. احتمالش هم در آینده ضعیف است. اینکه احیانا اتحادیه میهنی، حزب آقای طالبانی با رفراندوم مخالفت کند من این را زیاد پر رنگ نمی‌بینم. چون در طول دو دهه گذشته هیچ وقت جریان‌های سیاسی کردستان به این اندازه با هم بر سر مسائل کلیدی اتفاق نداشتند. اتفاقا اتحادیه میهنی کردستان به نظر من نقش خیلی مهمی ایفا خواهد کرد. این نوع سیاست‌گذاری‌ها، سرمایه‌گذاری کردن بر سر اختلاف رهبران کرد‌ها به نظر من هم دوره‌اش تمام شده و هم ضرر می‌زند به منافع ایران. چون باعث می‌شود که نگاه واقع‌بینانه به سیاست آینده خودشان نسبت به کردستان نداشته باشند.
آقای حقیقی، آقای سیدی گفتند که کرد‌ها برایشان مهم‌ترین چیز احقاق حقوق خودشان است نه خودمختاری یا استقلال. راه حلی به جز اعلام استقلال کردستان عراق هست برای احقاق حقوق کرد‌ها که به نظر شما برسد؟
آن‌ها می‌توانند احقاق حقوق کنند اگر دیپلماسی موازنه منافع را در ارتباط با همسایگان و بازیگران اصلی منطقه به کار بگیرند. سیاستی که کم و بیش در طول این سال‌ها بعد از سقوط صدام به کار گرفتند.
ولی اگر سیاستی که واگرایی ایجاد کند با کشورهای منطقه، هم مشکلات اقتصادی‌شان را افزایش خواهد داد هم مشکلات امنیتی و تدافعی و هم اینکه از جنبه روابط روابط دوستانه آن‌ها با همسایگان می‌تواند روابط به رفتار خصومت‌آمیز تبدیل شود که برای منافع کردستان عراق چندان مثبت نخواهد بود.
اگر بخواهم جمع‌بندی کنم، همان طور که آقای دکتر میلانی هم اشاره کردند چون بازیگران اصلی منطقه، بازیگران اصلی بین‌المللی مثل آمریکا و روسیه و کشورهای اصلی اروپایی و همسایگان کردستان عراق مخالف این حرکت هستند بعید می‌دانم که این حرکت اصلا‌ً انجام گیرد و موفق شود. یعنی حتی اگر کردستان عراق این کار را هم انجام دهد قطعا‌ً منافع کردستان را بیشتر به خطر خواهد انداخت تا منافع‌شان را محقق کند.
و نباید فراموش کرد که عراق سنی در مورد منطقه نفتی کرکوک مدعی خواهد بود. مدعی هم هستند. و جایی نیست که از آن بگذرند و آن‌ها هم واکنش‌های خودشان را خواهند داشت. الان چون درگیری آن‌ها با دولت شیعی است فعلا‌ً مسئله را مسکوت گذاشته‌اند. ولی آن‌ها هم مدعی این منطقه خواهند بود و این لقمه‌ای نیست که به آسانی از گلوی کردستان عراق پایین برود. به هر حال این تنش‌ها و دعوا‌ها ادامه پیدا خواهد کرد. تنها راهش همان موازنه منافع است که سیاستی است که کم و بیش تا الان کرد‌ها دنبال کردند در حوزه خارجی و در ارتباط با دولت مرکزی.
آقای میلانی، جمع بندی شما. ایران در چه صورتی فارغ از خواست اقلیم کردستان عراق می‌تواند تمامیت ارضی خودش را تضمین کند؟
منظورتان این است که تمامیت ارضی ایران یا تمامیت ارضی عراق؟
تمامیت ارضی ایران.
والله ایران به نظر من با هر نوع استقلال در کردستان مخالفت خواهد کرد. همان طور که من اول گفتم دولت آمریکا دلیل عمده‌ای که امروز دارد مخالفت می‌کند با مسئله رفراندوم این است که آن‌ها فکر میکنند و درست هم فکر میکنند که در دراز مدت این یک نحوی آتش استقلال طلبی کرد‌ها در سوریه، در ایران و ترکیه را به دنبال خواهد داشت. به نظر من حرف‌شان درست است. بنابراین جمهوری اسلامی ایران یا هر حکومت دیگری که در ایران باشد با استقلال کرد‌ها در عراق مخالفت خواهد کرد. چون آن‌ها به خوبی می‌دانند که این ممکن است باعث شود کردهای ایران و بعد اقلیت‌های دیگر ایران خواهش و تقاضا کنند که خودمختار شوند و بعد استقلال پیدا کنند.
در سال ۲۰۰۵ درست در زمانی که انتخابات پارلمانی عراق داشت انجام می‌شد دولت کردستان یک رفراندوم غیر رسمی در آنجا انجام داد که از کرد‌ها خواست به این سئوال جواب بدهند که آیا می‌خواهند یک کشور مستقل داشته باشند یا می‌خواهند قسمتی از عراق باشند. از قرار معلوم ۹۸ درصد گفته بودند می‌خواهند استقلال داشته باشند.
من به اینکه حق دارند سرنوشت خودشان را تعیین کنند کاملا‌ً موافقم. ولی بعضی اوقات متاسفانه شرایط دنیا طوری است که باید یک مقدار آرام‌تر بروند جلو. چون اگر این کار را بخواهند در این چند سال آینده انجام دهند به نظر من اشکالات جدی خواهند داشت و آقای سیدی درست می‌گویند که امروز از لحاظ سیاسی احزاب مختلف کردستان دارند با هم کار میکنند. و حرف ایشان هم درست است که از لحاظ معیارهای آزادی، کردستان نسبتا‌ً آزاد است اما فراموش نکنیم که دلیل عمده اتحاد امروز این است که می‌خواهند استقلال پیدا کنند و فردا موقعی که استقلال پیدا کنند دولت‌های منطقه، کشورهای پرقدرت جهان شروع خواهند کرد از اختلافات تاریخی بین گروه‌های مختلف کردستان استفاده کردن و من فکر می‌کنم که اوضاع احوال کردستان بهتر نخواهد شد بلکه بد‌تر خواهد شد.
