در حالی که مذاکرات هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی وارد دهمین سال خود می‌شود، آلماتی قزاقستان، میزبان دور تازه‌ای از گفت‌وگوها بین ایران و گروه پنج به علاوه یک است. آن هم پس از ماه‌ها وقفه در انجام مذاکرات.
گفت‌وگوها بر سر برنامه هسته‌ای ایران، در سال ۲۰۰۳ میلادی و با مشارکت سه قدرت اروپایی، یعنی بریتانیا، فرانسه، و آلمان آغاز شد و ارجاع پرونده اتمی ایران، سه عضو دیگر شورای امنیت یعنی، چین، روسیه و ایالات متحده زیر نام ۵+۱ (پنج عضو دائم شورا امنیت و آلمان) به این گفت‌وگوها پیوستند.
از زمان شکل‌گیری گروه ۵+۱، خاویر سولانا، رئیس وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا، نمایندگی شش قدرت جهانی را در این مذاکرات بر عهده داشت و پس از انتخاب کاترین اشتون به عنوان جانشین خاویر سولانا، نیز مسئولیت هدایت گفت‌وگوها به او سپرده شد.
در سوی ایران نیز تغییرات متعددی در گروه مذاکره‌کننده انجام شد و اگر در دولت محمد خاتمی، حسن روحانی دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران بود، این مهم با آغاز به کار دولت محمود احمدی‌نژاد، به علی لاریجانی سپرده شد و آقای لاریجانی نیز نهایتاً پرونده هسته‌ای ایران را به دست جانشین خود در شورای عالی امنیت ملی یعنی سعید جلیلی سپرد.
اکنون پس از قریب به ۱۰ سال مذاکره هسته‌ای و در آستانه گفت‌وگوهای آلماتی، مایکل مان، سخنگوی کاترین اشتون، در گفت‌وگو با رادیو فردا به انتظارات کشورهای مذاکره‌کننده با ایران پرداخته است.
آقای مان، شاید چندان راحت نباشد که درباره انتظارات صحبت کرد. اما شاید شما بتوانید به انتظارات شش کشور از مذاکرات پیش رو اشاره‌ای بکنید.
ما از ماه ژانویه سال پیش در حال گفت‌وگو با ایران هستیم، و راستش کمی ناراضی هستیم از اینکه ایرانی‌ها آنچنان که ما می‌خواهیم، به پیشنهادهایمان پاسخ نداده‌اند. ما امیدواریم که آنها بیایند، و انعطاف نشان دهند و به پیشنهادها واکنش نشان دهند و شاید قدم‌هایی در راستای اعتماد‌سازی بردارند. چون در نهایت دلیل برگزاری این مذاکرات، رعایت کردن تعهدات بین‌المللی توسط ایران است و اینکه به جامعه جهانی نشان دهند که برنامه هسته‌ای شان صلح‌آمیز است. در نتیجه ما می‌خواهیم آنها وارد گفت‌وگو شوند، انعطاف نشان دهند و به پیشنهادهای ما پاسخ دهند.
هفته گذشته گزارش‌ها حاکی از آن بود که گروه پنج به علاوه یک پیشنهاد توقف تحریم تجارت طلا را در ازای متوقف کردن فعالیت سایت فردو به ایران خواهد داد. پیشنهادی که ایران به طور تلویحی آن را رد کرده است. آیا شما این گزارش‌ها را تأیید می‌کنید؟
خب من نمی‌خواهم به حدس و گمانه‌زنی خبرگزاری‌ها پاسخ دهم. ما به هر حال درباره جزییات پیشنهادهایمان به صورت عمومی صحبت نمی‌کنیم. پیشنهادها برای مذاکرات است و برای مذاکره‌کنندگان ایرانی در نتیجه من نمی‌توانم چنین گزارشی را تأیید کنم. بهتر است بگویم که ما پیشنهاد معتبری به ایران داده‌ایم و الان نوبت ایران است که پاسخی معتبر به این پیشنهاد بدهد.
یعنی شما به نوعی بر موضع «توپ هم اکنون در زمین ایران است» تأکید می‌کنید؟
مسلم است که توپ در زمین ایران است. این ایران است که با قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و آژانس بین المللی انرژی اتمی مواجه شده و آنها را نقض کرده است. در نتیجه توپ در زمین ایران است تا به طور مثبت به پیشنهادهای ما پاسخ دهد.
ما در حال مذاکره هستیم، و در مذاکره هر دو طرف باید انعطاف نشان دهند، اما این هم مشخص است که ما آن طرفی از مذاکره نیستیم که به تعهدات بین‌المللی عمل نکرده است. این روند برای اعتماد‌سازی است و ما احتیاج داریم که طرف ایرانی قدم‌هایی در این زمینه بردارد تا بتواند جامعه بین‌المللی را درباره صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای‌اش متقاعد کند، چراکه هم اکنون نگرانی‌هایی جدی در این زمینه وجود دارد.
موضوع دیگر محل برگزاری دور تازه مذاکرات است. قزاقستان کشوری است با تولید بسیار بالایی از اورانیوم، و در عین حال این کشور پیشتر پیشنهاد داده بود تا در صورت توقف غنی سازی توسط جمهوری اسلامی به ایران، اورانیوم غنی شده بفرستد. آیا دلیلی برای انتخاب این کشور به عنوان محل تازه مذاکرات وجود دارد؟
محل مذاکره، تنها مکانی برای مذاکره است و نه بیشتر. مهم ماهیت گفت‌وگوهاست و مکان مذاکره تاثیری در این روند ندارد. ما بسیار ممنون مقام های قزاقستان هستیم، که میزبان این مذاکرات هستند، همانگونه که از مقام‌های ترک و روس و عراقی هم سپاسگذار بودیم. اما هیچ ارتباطی بین مکان مذاکره و ماهیت گفت‌وگوها وجود ندارد.
محل مذاکره توافقی بین دو طرف بوده است. ما در طول ماه‌های گذشته شهرهای مختلفی را پیشنهاد دادیم، که ایرانی‌ها با آن موافقت نکرده بودند، و حال قزاقستان و شهر آلماتی انتخاب شده و برای گفت‌وگو به آنجا می‌رویم.
و سؤال آخر اینکه، برخی از تحلیلگران بر این باورند که پیش از انتخاب رئیس‌جمهور تازه در ایران، دستیابی به یک توافق هسته‌ای امکان‌پذیر نخواهد بود. با چنین رویکردی فکر نمی‌کنید برای برگزاری دور تازه مذاکره عجله می‌کنید؟
اینکه برخی تحلیلگران چه می‌گویند اینجا خیلی حائز اهمیت نیست. آنچه مهم است این است که طرفین بر سر میز بنشینند و مذاکره کنند. شما از عجله صحبت می‌کنید. ما هیچ گفت‌وگویی از ماه ژوئن (در تابستان) نداشتیم و فکر نمی‌کنم اسم این را بتوان عجله کردن گذاشت.
این یک روند است و ما امیدواریم که این دیدار تازه، روند را به پیش ببرد. هیچکس انتظار یک توافق نهایی را ندارد، اما امیدواریم که پیشرفتی در این روند حاصل شود.
