به رغم رکود شدید حاکم بر اقتصاد ایران، بازار سهام تهران طی چند ماه گذشته از رونقی چشمگیر برخوردار بوده است. دلایل این تضاد در گفت‌وگوی اقتصادی روز رادیو فردا با فریدون خاوند، کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه در پاریس بررسی شده است.
بورس تهران از رکوردی به رکورد دیگر می‌رود و شاخص کل بازار سهام تهران در حال حاضر بالای ۳۱ هزار واحد نوسان می‌کند. شمس الدین حسینی، وزیر امور اقتصادی و دارایی جمهوری اسلامی این رونق را نشانه رشد اقتصادی کشور و شکست تحریم‌های خارجی می‌داند. تا چه اندازه می‌توان با او موافق بود؟
در کشورهای برخوردار از یک وضعیت اقتصادی عادی، بورس و عملکرد آن از داده‌های بنیادی اقتصادی تأثیر می‌گیرد.
در نیویورک و فرانکفورت و پاریس و شانگهای، خبرهای خوب اقتصادی مثل نرخ بالای رشد، نرخ پایین بیکاری، تراز مثبت در بازرگانی خارجی و یا تحولات امید بخش اقتصادی در کشورهای شریک، شاخص سهام را بالا می‌برند. در عوض اگر خبرها بد باشند، این شاخص سقوط می‌کند.
در ایران وضع بر عکس است. برای همه شاخص‌ها چراغ خطر چشمک می‌زند : نرخ رشد در بدترین شرایط بعد از جنگ ایران و عراق است، تورم غوغا می‌کند، بیکاری همه را نگران کرده، صادرات نفتی یعنی مهم‌ترین منبع در آمد ارزی ایران ریز فشار تحریم‌ها در حال فرو ریختن است و خطر شدت گرفتن تحریم هم زیاد است.
از لحاظ سیاست داخلی، با توجه به جنگ جناح‌ها و چشم‌اندازهای تیره برای انتخابات آتی ریاست جمهوری، هم وضع بد است. در یک چنین فضایی، شاخص بورس، از رکوردی به رکورد دیگر می‌رود و این طبعاً وضعیت کاملاً متناقضی را به وجود آورده است.
چرا میان وضعیت پر رونق بازار سهام، و فضای آشفته اقتصادی و سیاسی کشور، چنین تناقضی وجود دارد؟
اوج‌گیری شاخص بورس تا حد زیادی از وضعیت بازار ارز و فروریزی پول ملی ایران تأثیر می‌گیرد.
در واقع بخش بسیار بزرگی از دارایی شرکت‌هایی که در بورس پذیرفته شده‌اند، به دلار ارزیابی می‌شود. وقتی قیمت دلار طی مدت ۱۸ ماه از هزار تومان به محدوده سه هزار و ۲۰۰ تا سه هزار و ۵۰۰ تومان می‌رسد، طبعاً ارزش سهام شرکت‌ها هم، که به ریال است، با فاصله کمی نسبت به بازار ارز بالا می‌رود تا همتراز دارایی‌های واقعی این شرکت‌ها باشد.
در واقع اوج‌گیری قیمت سهام به معنای آن است که ارزش ریالی سهام‌ها می‌خواهد خود را به ارزش دلاری آنها نزدیک کند. به بیان دیگر بازار ارز و بازار سهام به هم گره خورده‌اند.
به علاوه تولیدات شمار زیادی از بنگاه‌ها هم به شدت گران شده و این نیز بر قیمت سهام آنها تأثیر می‌گذارد، از جمله واحدهایی که مصالح ساختمانی می‌فروشند.
و سر انجام پدیده معروف به بازارهای موازی را هم نباید از یاد برد. پس‌انداز کننده‌ها و گمان‌زن‌ها برای حفظ پس‌انداز و یا کسب سود به بازارهای مختلف روی می‌آورند، از طلا و ارز گرفته تا مسکن و سهام.
بازار سهام نمی‌تواند از جهش بازار ارز برکنار بماند. آنهایی که فکر کنند بازار ارز به حد اشباع رسیده و امکان آن وجود ندارد که بالا تر برود، نقدینگی‌شان را به بازار ارز می‌آورند.
رونق بازار بورس تا کی می‌تواند ادامه داده باشد؟
این رونق چون از داده‌های بنیادی اقتصادی سرچشمه نگرفته و عمدتاً زاییده نوسان‌های ارزی است، چندان پایدار به نظر نمی‌رسد.
طی ماه‌های آینده هم، بازار سهام به دلیل اوج‌گیری احتمالی تنش‌های سیاسی در داخل و نیز در فضای بین‌المللی جمهوری اسلامی، ریسک‌های بیشتری را تجربه خواهد کرد.
