یک سال دیگر گذشت و تعدادی از چهرههای شناخته شده سینما- چه در جلوی دوربین و چه در پشت آن- با ما وداع کردند. درگذشت ستارگان جلوی دوربین طبق معمول بازتاب بیشتری در رسانهها داشت و انعکاس خبر مرگ فیلمسازی آمریکایی چون وس کریون به مراتب بیش از فیلمساز مستقلی چون شانتال آکرمن بود.
وداع با سه فیلمساز برجسته اروپا
مانوئل دو اولیویرا، شناخته شدهترین فیلمساز پرتغالی در ماه آوریل سرانجام در سن ۱۰۶ سالگی با جهان وداع کرد.
این فیلمسار باسابقه تا آخرین سالهای زندگیاش مشغول فیلمسازی بود و لقب «پیرترین فیلمساز جهان» را داشت. جایزه
افتخاری نخل طلا برای یک عمر فعالیت سینمایی در سال ۲۰۰۸ و جایزه شیر طلای ونیز از جمله جوایز این فیلمسازی بود که با نماهای بلند و دوربین غالباً ایستا، فضاهای سردی خلق میکرد و از حضور ستارگان جهانی از مارچلو ماسترویانی و کاترین دونوو تا ژان مورو و جان مالکوویچ در فیلمهایش سود میبرد. آخرین فیلم بلند او «گبو و سایه» بود که با حضور
ژان مورو و کلودیا کاردیناله در سال ۲۰۱۲ ساخته شد و پس از آن یک فیلم کوتاه هم ساخت.
فرانچسکو رزی، فیلمساز چپ ایتالیایی که در ایران بسیار شناخته شده است (با نمایش چندین فیلم او از تلویزیون در سالهای پس از انقلاب و دعوت از او
به ایران)، در ماه ژانویه در سن نود و دو سالگی فوت کرد.
رزی که نخل طلای کن، شیر طلای ونیز و خرس طلای برلین را در کارنامه دارد، شاید بتواند عنوان ستایششدهترین فیلمساز سیاسی جهان را از آن خود کند. سالواتوره جولیانو (۱۹۶۲)، دستها روی شهر
(۱۹۶۳)، مسیح در ابولی توقف کرد (۱۹۷۹) و سه برادر (۱۹۸۱) از معروفترین فیلمهای او هستند.
شانتال آکرمن، فیلمساز فمینیست بلژیکی در ماه اکتبر در سن شصت و پنج سالگی با جهان وداع گفت. مادر او از نجاتیافتگان آشویتس بود و مساله جنگ و اردوگاههای نازی به اشکال مختلف در آثار او راه یافت.
او که با تماشای پیروی دیوانه ژان لوک گدار تصمیم گرفت فیلمساز شود، در نیویورک با آثار فیلمسازان مستقلی چون اندی وارهول و یوناس مکاس آشنا شد و همین نوع فیلمسازی را در پیش گرفت و در سال ۱۹۷۵ با ساخت «ژان دیلمن، شماره بیست و سه خیابان
کومرس، کد پستی ۱۰۸۰ بروکسل» روایت رئالیستیای از زندگی یک زن بیوه میانسال ارائه کرد که مورد تحسین منتقد نیویورک تایمز به عنوان «اولین شاهکار زنانه در تاریخ سینما» قرار گرفت.
آخرین فیلم او «نه یک فیلم خانگی» که در جشنواره لوکارنوی امسال به نمایش درآمد، فیلم آخرین مکالمههای ضبط شده او با مادرش یک ماه پیش از مرگ اوست.
آکرمن چند ماه بعد در پاریس درگذشت. خواهر او گفته است که او دچار افسردگی بود و روزنامه لوموند دلیل مرگ او را خودکشی عنوان کرد.
استاد سینمای وحشت
وس کریون استاد سینمای وحشت در ماه اوت در سن هفتاد و شش سالگی درگذشت؛ فیلمسازی که غالب عمرش را صرف ساخت فیلمهای ترسناک کرد و با فیلمهایی چون کابوس در خیابان الم و جیغ به موفقیت زیادی رسید.
شخصیت فردی کروگر او در مجموعه فیلمهای کابوس در خیابان الم جهانی شد و داستان نوجوانهایی که خود را پشت صورتک پنهان میکنند، چهار قسمت فیلم جیغ را شکل داد که کریون همه آنها را کارگردانی کرد.
او در جیغ، قاتلهایی بسیار معمولی را تصویر میکند که به راحتی کتک میخورند و پرت میشوند و برخلاف غالب دیگر فیلمهای ترسناک، زنان در این فیلمها موجودات ضعیفی نیستند که یک مرد باید نجاتشان دهد. ضمن
اینکه جیغ (به ویژه قسمت اول) فیلمی درباره سینماست که در لایههای مختلف سینما را با زندگی واقعی و رویا پیوند میزند.
ستارگانی که رفتند
ستارگان زیبای سینما هم پیر میشوند و میمیرند. آنیتا اکبرگ، بازیگر سوئدیالاصل که با زیبایی
شگفتانگیزش در کنار فوارههایی معروف در رم در فیلم زندگی شیرین جاودانه و به سمبل سکس بدل شد، در ماه ژانویه در سن هشتاد و سه سالگی درگذشت.
اکبرگ که به عنوان مدل هم معروف بود و در کنار جری لوئیس و بود آبوت و لو کاستلو هم بازی کرده بود، تنها با حضور در زندگی شیرین، پرفروشترین و شناخته شدهترین فیلم نابغه عالم سینما، فدریکو فلینی، جاودانه شد.
مورین اوهارا ستاره سینمای کلاسیک هالیوود در ماه اکتبر در سن ۹۵ سالگی با زندگی وداع کرد؛ از آخرین بازماندههای دوران طلایی هالیوود که در چند فیلم برجسته جان فورد نظیر چقدر درهام سرسبز بود، ریوگرانده و مرد آرام هم نقشآفرینی کرده بود، همین طور برای آلفرد هیچکاک در مهمانخانه جامائیکا.
قیافه جدی راد تیلور در شاهکار هیچکاک، پرندگان، در برابر شر وشور موطلایی زیبایی چون تیپی هدرن چندان دوامی نداشت. اما هیچ کدام از پنجاه فیلمی که این بازیگر استرالیاییالاصل بازی کرد (از جمله ماشین زمان)، به اندازه پرندگان دیدنی نبود.
آخرین حضور سینمایی تیلور که در ماه ژانویه در سن هشتاد و پنج سالگی در اثر سکته قلبی درگذشت، فیلمی از کوئنتین تارانتینو بود؛ آن هم در نقش وینستون چرچیل!
کریستوفر لی ستاره فیلمهای ترسناک که در بیش از ۲۵۰ فیلم بازی کرد و بیشتر با نقشهایی چون دراکولا و هیولای فرانکنستاین شناخته میشد، این اواخر برای فیلمهایی چون ارباب حلقهها و جنگ ستارگان طرفداران زیادی پیدا کرده بود. لی در ماه ژوئن در سن ۹۳ سالگی درگذشت.
عمر شریف بازیگر مصری که در ایران بسیار شناخته شده است، در ماه ژوئیه در سن ۸۳ سالگی با جهان وداع گفت. شریف با دو فیلم تاریخی شکوهمند از دیوید لین در تاریخ سینما تثبیت شد: اولین نقش انگلیسی زبان او به عنوان شریف علی در لورنس عربستان و پس از آن- و مهمتر- در نقش دکتر ژیواگو، شاعر عاشقپیشه روس بر اساس رمان بوریس پاسترناک.
ستسوکو هارا بازیگر توانای سینمای کلاسیک ژاپن که یکی از سمبلهای سینمای درخشان این کشور در دهه پنجاه میلادی محسوب میشود، در ماه سپتامبر در سن ۹۵ سالگی درگذشت.
هارا با شاهکار یاسو جیرو اوزو، داستان توکیو، به بازیگری شناخته شده در جهان بدل شد، هرچند پیش از اولین همکاریاش با اوزو در ۶۷ فیلم بازی کرده بود. هارا که هیچ وقت ازدواج نکرد در ژاپن به عنوان «باکره ابدی» معروف است.
و دیگران
جان گیلرمین فیلمساز انگلیسی که چند فیلم تارزان و کینگ کونگ (نسخه ۱۹۷۶) را در کارنامه دارد، در ماه سپتامبر بر اثر سکته قلبی در سن ۸۹ سالکی درگذشت.
جیمز هورنر آهنگساز برجسته که با موسیقی تایتانیک (پرفروشترین موسیقی فیلم با ارکستر کلاسیک در تاریخ) جاودانه شد، در ماه ژوئن در سن شصت و یک سالکی در حال خلبانی هواپیمای یک موتوره شخصیاش بر اثر سانحه درگذشت.
ریچارد کورلیس منتقد فیلم مجله تایم هم که همکاریاش با این مجله معتبر را از سال ۱۹۸۰ آغاز کرده بود، در ماه آوریل در سن ۷۱ سالگی درگذشت. کورلیس سردبیر سابق معتبرترین مجله سینمایی آمریکا، فیلم کامنت، هم بود. او در دهه هفتاد در برابر تئوری مولف دوستش، اندرو ساریس- که کارگردان را به درستی خدای فیلم میداند- ایستاد و با تالیف کتاب «فیلمهای ناطق: فیلمنامه نویسان در سینمای آمریکا»، سعی کرد بر اهمیت و ارزش فیلمنامهنویسان تاکید کند.