روز ملی هوای پاک در سالی که آلودگی هوا به اوج خود رسیده، برگزار شد. با وجود انتقادهایی که به عملکرد سازمان حفاظت محیط زیست وارد است، اما این سازمان هر سال هفته و روز ملی هوای پاک را برگزار می‌کند. برخی تلاشگران محیط زیست می‌گویند بهتر است در این هفته به موضوع افزایش مسمومیت و سرطان با تفکیک نادرست پسماندهای بیمارستانی هم پرداخته شود. همچنین به حیات وحش که همچنان در خطر است هم رسیدگی شود. در چنین هفته‌ای، یک گوزن زرد نایاب ایرانی در پارک پردیسان تهران کشته شد.
در ششمین برنامه یک خانه، یک زمین، مجله محیط زیست رادیو فردا، به همین موضوع‌ها می‌پردازیم.
اسم: روز ملی هوای پاک. روز: ۲۹ دی‌ماه. هدف: آموزش و فرهنگ‌سازی برای توجه مردم به محیط زیست. بیش از یک دهه است که ۲۴ تا ۲۹ دی‌ماه، روز و هفته هوای پاک و محیط زیست در ایران نام‌گذاری شده و هر چه به سطح آلودگی هوای شهرهای بزرگ اضافه و شرایط بحرانی‌تر می‌شود، این روز با رنگ و تبلیغ پررنگ‌تری برگزار می‌شود.
رفت‌و آمد بدون خودرو، معاینه فنی دقیق و اطلاع‌رسانی در زمینه انرژی پاک از جمله مواردی است که سازمان حافظت محیط زیست می‌گوید در این هفته با کمک بقیه سازمان‌ها انجام می‌دهد.
تهران
با وجود اینکه به نظر می‌رسد، اخبار «هوای بسیار ناسالم» و «وضعیت اضطرار» برای بخشی از مردم در کشور عادی شده و هشدارهای مربوط به هوا، جدی گرفته نمی‌شود اما رییس سازمان حفاظت محیط زیست هفته پیش اعلام کرد طرح هوای پاک به نام لایحه به مجلس فرستاده می‌شود. بعد هم در جلسه شورای شهر از مردم خواست تهران را ترک کنند تا وضعیت هوا بهتر شود.
اسماعیل کهرم، مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در امور محیط طبیعی می‌گوید با راه‌حل‌های ضربتی و کوتاه‌مدت مشکل برای مدتی حل می‌شود اما مشکل بزرگ و پایدار یعنی آلودگی هوا همچنان می‌ماند تا در زمان طولانی‌مدتی آرام آرام کمتر شود؛ این کارشناس می‌گوید: «این برنامه‌ها سال‌ها زمان می‌برد. اقدامات بسیار ضربتی و کوتاه‌مدت برای این کار هم انجام می‌شود که برای برنامه‌های سریع و زودگذر است؛ مانند اینکه از تردد اتومبیل‌های تک سرنشین جلوگیری کنیم یا اینکه محدوده ترافیک را گسترش بدهیم. باید قیمت پارکینگ را افزایش دهیم، به طوریکه بسیاری از اتومبیل‌داران به استفاده از وسایل نقلیه عمومی روی بیاروند، ولی متاسفانه در حال حاضر، ما به اندازه کافی وسیله نقلیه عمومی نداریم.»
کیفیت سوخت در کشور یکی از مسائل مهم در آلودگی هواست. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هفته می‌گوید: «از دستگاه‌های مرتبط درخواست شده با توجه به بهبود وضعیت تحریم‌ها، بنزین یورو ۴ وارد شود. استانداردهای آلایندگی اروپا میزان مجاز برای انتشار گازهای آلاینده خودروهای نو است که در کشورهای اتحادیه اروپا فروخته می‌شوند. در بنزین یورو ۴ میزان بنزن و گوگرد کاهش پیدا می‌کند.»
پسماند بیمارستانی آلوده‌کننده‌ترین زباله در دنیا
پسماند بیمارستانی که یکی از آلوده‌کننده‌ترین زباله‌ها در دنیاست، همیشه یکی از دغدغه‌های طرفداران محیط زیست است. از داروهای فاسدشده و اشیای تیز و برنده مربوط به اتاق‌های جراحی تا کشت‌های میکروبی آزمایشگاه‌ها در این زباله‌ها وجود دارد که می‌توانند سرطان‌زا باشند یا بیماری‌های عفونی مختلفی را به وجود آورند و سلامت طبیعت را هم به خطر بیاندازند.
قانونی برای روش دفع و بازیافت این زباله در ایران از سال ۸۳ خورشیدی تصویب شده که به گفته تلاشگران محیط زیست چندان جدی گرفته نمی‌شود.
اعظم بهرامی، دانشجوی کارشناسی ارشد محیط زیست و انرژی‌های تجدیدپذیر در ایتالیا از تفکیک این زباله خطرناک می‌گوید: «اگر پسماندهای بیمارستانی را بدون تفکیک در نظر بگیریم، چیزی حدود ۷٠ درصد عفونی و خطرناک تلقی می‌شود، در صورتیکه اگر همین پسماندهای بیمارستانی را در مبدا تفکیک کنیم تنها ١۵ درصد آنها خطرناک هستند و عفونی به محسوب می‌شوند. تنها در تهران روزانه حدود ٨٠ تا٩٠ تن زباله بیمارستانی داریم.»
ﺟﺪاﺳﺎزی نکردن، ذﺧﯿﺮه، ﺟﻤﻊ آوری و ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ نادرست زباله‌های بیمارستانی و دﻓﻊ آﻧﻬﺎ در استان‌های مختلف کشور یکی از مسایلی است که برخی فعالان محیط زیست می‌گویند باید در هفته هوای پاک به آن رسیدگی شود.
موضوعی که ﺳﺒﺐ ﺑﺮوز ﻣﺸﮑﻼت زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ ﻓﺮاواﻧﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﺷﺪه اﺳﺖ.
اعظم بهرامی که در مورد این موضوع پژوهش کرده، از راه‌کارهای ساده‌ای می‌گوید که با بودجه مناسب قابل انجام است:
بهرامی می‌گوید: «با توجه به وضعیت کشور ما به نظر می‌رسد، کارآمد‌ترین راه تفکیک زباله در مبدا است. زباله‌ها را در مبدا با اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی کارکنان بیمارستان و درمانگاه‌ها تفکیک کنیم. بعد با ابزار مناسبی که در اختیار شهرداری‌هاست، مثل مخزن‌های دوجداره در ساعت‌های مناسب یعنی کم رفت و آمد و مسیر‌های مناسب مثل جاده‌های بدون ترافیک، می‌توانیم این کار را انجام دهیم. وقتی که اینها دسته‌بندی شود، هزینه کمتری برای ضدعفونی چه به‌وسیله پرتو ایکس و چه به وسیله مواد گندزدا در برخواهد داشت.»
به گفته این دانشجو و پژوهشگر محیط زیست باید مکان‌هایی در بیمارستان‌های مرکزی کلان‌شهر‌ها مانند مشهد، تهران و اصفهان در نظر گرفته شود تا محل مناسبی برای نگهداری زباله‌های بیمارستانی باشند. از سوی دیگر، قوانین مربوط به این موضوع باید سختگیرانه باشد.
ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﯽ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان و مشهد و استان هرمزگان، وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﻧﺪارد. وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ، ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﯽ را ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﺤﺪوده ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن و آن ﻫﻢ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻬﺎی دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه گرفته و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﺷﻬﺮداری ﺗﻬﺮان ﺑﺎ این زباله‌ها مثل ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺧﺎﻧﮕﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽﮐﻨﺪ.
شکار یک گوزن زرد نایاب ایرانی در کنار سازمان حفاظت محیط زیست
در هفته‌ای که گذشت، یک گوزن زرد ایرانی درون بخشی جدا شده با حصار، در پارک طبیعت پردیسان کشته شد. به این گوزن نایاب نر ایرانی شلیک شده بود. این حیوان با سه گلوله کشته شد؛ آن هم کنار در سازمان حفاظت محیط زیست.
کمی بعد مدیر کل محیط زیست استان تهران اعلام کرد، دو نفر به عنوان مظنون اصلی برای شکار گوزن زرد در پارک پردیسان به نیروی انتظامی معرفی شده‌اند.
گوزن پارک پردیسان
معصومه ابتکار، رییس سازمان حفاظت محیط زیست این حرکت را یک پیام خاص برای سازمان‌اش دانست و گفت: برای جمع‌آوری سلاح‌های غیرمجاز و قوانین شکار تغییراتی در پیش است.
بیژن فرهنگ دره‌شوری، بوم‌شناس و پژوهشگر محیط زیست در تهران که با سال‌ها تلاش، نسل لاک‌پشت پوزه عقابی را در جزیره قشم از خطر انقراض نجات داده، می‌گوید این تقصیر مردم نیست که حیوانات در حال انقراض به این سادگی در کشور از بین می‌روند؛ وی می‌گوید: «سازمان محیط زیست و منابع طبیعی محکوم‌اند. آنها حقوق می‌گیرند و موظفند زیستگاه‌های مهم ایران را حفاظت کنند. مملکتی که میلیارد‌ها دلار در آمد نفتی دارد، چرا برای گونه‌های در خطر انقراض‌اش، زیستگاه درست نمی‌کند و همه تقصیرها را به گردن مردم می‌اندازند.»
سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید، بعد از تلف شدن ۱۲ قلاده پلنگ در سال جاری و ۵۸ قلاده در شش سال گذشته، کمیته بحران برای حفاظت از پلنگ ایرانی در این سازمان تشکیل شده است.
هفته گذشته خبرهای مربوط به پیدا شدن لاشه سوخته یک پلنگ دیگر در گچساران منتشر شد که گفته می‌شود، دو ماه پیش کشته شده است؛ آن هم درست زمانی که اعلام شد، شکارچیانی که چندی پیش پلنگ تنکابنی را زخمی و رها کرده بودند و باعث مرگ او شدند، در بازداشتند.
بیژن فرهنگ دره‌شوری که مسوولیت اداره محیط زیست منطقه آزاد جزیره قشم را داشته می‌گوید، در سال ۱۳۵۰ که سازمان حفاظت از محیط زیست تاسیس شد، مناطق حفاظت‌شده و پارک‌های ملی محیط زیست هم به وجود آمد اما حالا این بخش‌ها فراموش شده و شکار گونه‌های در معرض خطر به راحتی انجام می‌شود، چون این کار در اولویت برنامه‌های محیط زیست نیست. اما اگر هنوز او در این سازمان بود چه می‌کرد؟ بیژن دره‌شوری می‌گوید: «من قبل از انقلاب، در محیط زیست بودم. ما ۱۰ میلیون هکتار منطقه حفاظت‌شده و پارک ملی داشتیم. اگر هنوز در این سازمان بودم، همه متخصصان را در این زمینه جمع می‌کردم و می‌پرسیدم، باید چه کنیم و کجا را باید درست کنیم و حفظ کنیم که همه گونه‌های در حال انقراض آنجا باشند. چنین محلی را با کمک مردم ایران که به طبیعت علاقه مندند مشخص می‌کردیم و مردم را جمع می‌کردیم، متحد می‌کردیم و آنها هم از منطقه حفاظت می‌کردند.»
روزنامه جام جم در گزارشی نوشته است، ﻫﺮﺳﺎﻝ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ۲۰ ﻫﺰﺍﺭ ﺷﻜﺎﺭچی ﺑﺮﺍی ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﭘﺮﻭﺍﻧﻪ ﺷــﻜﺎﺭ ﺩﺍﻭﻃﻠﺐ میﺷــﻮﻧﺪ، ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺷﻜﺎﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﻧمیﺷــﻮﺩ. ﺍﻣﺴــﺎﻝ ۴۰۰ ﻓﻘﺮﻩ ﭘﺮﻭﺍﻧﻪ ﺷــﻜﺎﺭ ﺻﺎﺩﺭ ﺷــﺪﻩ ﻛﻪ ۲۰ ﺩﺭﺻﺪ ﺍﺯ ﭘﺮﻭﺍﻧﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﺎﺭچی‌های ﺧﺎﺭجی ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﭘﻴﺪﺍ میﻛﻨﺪ. بعضی از شرکت‌های توریستی با جذب توریست شکارچی، سازوکار حضور شکارچیان خارجی را در ایران فراهم می‌کنند.
