در حوزه انرژی، اهمیت ایران بیشتر از منظر وجود ۱۵۸ میلیارد بشکه نفت خام و صادرات نفت نگریسته می‌شود، اما هم ارزش ذخایر گازی، هم تولید گاز ایران بیشتر از نفت است.
آمارهای رسمی ایران که مورد تأیید گزارش‌های بین‌المللی است، حاکی از ذخایر ۱۵۸ میلیارد بشکه نفت خام و ۳۴ تریلیون متر مکعب ذخایر گازی است که این میزان گاز معادل بیش از ۲۴۰ میلیارد بشکه نفت خام است.
ایران سالانه نزدیک به ۱۸۰ میلیارد متر مکعب گاز فرآوری شده و کمی بیش از یک میلیارد بشکه نفت خام تولید می‌کند.
در حوزه مصرف داخلی، ایران سالانه نزدیک به ۱۷۵ میلیارد متر مکعب گاز فرآوری شده مصرف می‌کند که برابر ۵۷ درصد از کل مصرف انرژی کشور است. در حالی که مصرف سالانه کمی بیش از ۶۲۰ میلیون بشکه نفت خام در کشور، تنها سهمی ۲۵ درصدی از مصرف انرژی ایران دارد.
ایران در نظر دارد تولید گاز خود را تا سال ۲۰۱۸ تا دو برابر افزایش دهد. اگرچه این هدف در این مدت کوتاه بسیار بلندپروازانه است، اما از اهمیت توان تولید و صادرات گاز ایران در سال‌های پیش رو نمی‌کاهد.
ایران فعلاً با کمبود گاز مواجه است. کشور نیاز به سالانه ۲۰ میلیارد متر مکعب گاز اضافی برای تحویل به نیروگاه‌های برق برای توقف مصرف گازوئیل و نفت کوره در این بخش، همچنین ۳۰ میلیارد گاز اضافی برای تزریق به میادین کهنه نفتی دارد تا جلوی شتاب افت تولید نفت خام خود را بگیرد.
البته ایران با رشد مصرف سالانه گاز هم مواجه است، خصوصاً اینکه چندین پروژه عظیم پتروشیمی نیز در دست احداث دارد و می‌خواهد تولید پتروشیمی خود را از ۴۴ میلیون تن در سال گذشته به حدود ۱۰۰ میلیون تن در پنج سال آینده برساند.
اما با توجه به افت قیمت نفت، همچنین ذخایر عظیم گاز ایران که برابر ۱۸ درصد از کل ذخایر متعارف گاز جهان است، شرکت‌های غربی تمایل زیادی برای حضور در پروژه‌های گازی، همچنین واردات گاز از ایران دارند.
دیدار روز چهارشنبه لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه با بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت ایران و تاکید طرفین به «بازگشت شرکت توتال به پروژه‌های گازی و پتروشیمی» نشان از اهمیت گاز ایران برای غرب دارد.
توتال سهم چشمگیری در توسعه پارس جنوبی داشته است.
آقای زنگنه در دیدار با شرکت‌های آلمانی مانند زیمنس، لینده و لورگی نیز قبلاً آنها را برای حضور در پروژه‌های گاز مایع ایران تشویق کرده بود.
صادرات گاز به اروپا
در حوزه صادرات گاز ایران به اروپا چندین گزینه در بازه‌های زمانی مختلف می‌توان تعریف کرد.
هم‌اکنون ایران تنها به کشور ترکیه گاز صادر می‌کند که حجم آن حدود ۹٫۷ میلیارد متر مکعب در سال است، اما خط لوله موجود در صورت نصب کمپرسورهای جدید، تنها قادر به افزایش این رقم تا ۱۲ میلیارد متر مکعب است. به عبارتی، ایران شانسی برای افزایش صادرات گاز به ترکیه از طریق خط لوله موجود ندارد و تنها راه ممکن ساخت خط لوله جدید است.
ایران از سال‌ها پیش پروژه احداث خط لوله سراسری نهم به طول ۱۸۵۰ کیلومتر و هزینه ۶ میلیارد دلار را در دستور کار داشته است. این خط لوله در صورت احداث می‌تواند سالانه ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز را از پارس جنوبی به مرزهای ترکیه برساند.
در خود ترکیه، هم‌اکنون تنها یک پروژه خط لوله گاز وجود دارد که قرار است تا سال ۲۰۲۰ سالانه حدود ۶ میلیارد متر مکعب گاز جمهوری آذربایجان را به ترکیه و ۱۰ میلیارد متر مکعب به اروپا منتقل کند و در سال‌های بعد از آن این رقم افزایش پیدا کند. این خط لوله (ترانس آناتولین) ظرفیت اضافی انتقال ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز را دارد، اما مقداری از این گاز باید در خود ترکیه مصرف شود، چرا که خط لوله مذکور به پروژه «ترانس آدریاتیک» متصل خواهد شد که ظرفیت انتقال آن ۳۰ درصد کمتر از خط لوله «ترانس آناتولین» است.
با این اوصاف، ایران برای صادرات چشمگیر گاز، نیاز به ساخته شدن شاهراه گازی جدیدی در داخل خود ترکیه از شرق به غرب دارد که حدود ۸ تا ۱۰ میلیارد هزینه خواهد داشت و از غرب ترکیه نیز خط لوله‌ای (مانند احیای پروژه نابوکو) لازم است تا گاز ایران را به کشورهای اروپایی برساند. مجموعاً، شاید نیاز به ۲۵ میلیارد دلار سرمایه برای رساندن ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز پارس جنوبی به مصرف‌کننده اروپایی لازم باشد.
جمهوری آذربایجان به خاطر محقق شدن خطوط لوله مذکور، ترکیه به خاطر حق ترانزیتی که خواهد گرفت و اتحادیه اروپا به خاطر رهایی از وابستگی عمیق به گاز روسیه، به شدت از انتقال گاز ایران از طریق خط لوله حمایت می‌کند.
اما این، تنها گزینه پیش روی ایران نیست. شرکت توتال قبلاً قراردادی برای ساخت واحد مایع سازی گاز در پارس جنوبی داشت و شرکت لینده آلمان نیز قراردادی برای ساخت یک مجتمع عظیم تولید سالانه ۱۰ میلیون تن گاز مایع با ایران داشت.
ایران با جذب ۲۰ میلیارد دلار سرمایه می‌تواند صادرات چشمگیر گاز مایع (آل ان جی) به اروپا داشته باشد.
هر دو گزینه خط لوله و گاز مایع احتمالاً ۶ تا ۱۰ سال زمان نیاز داشته باشند.
البته علیرضا کاملی مدیرعامل شرکت ملی صادرات گاز اخیراً اعلام کرد که با یک شرکت سرویس دهنده شناورهای گاز مایع‌ساز (کشتی‌های اف آل ان جی) مذاکراتی آغاز کرده است.
این شناورها گاز طبیعی را در سواحل دریا دریافت کرده و حجم آن را در روی خود شناور طی عمل مایع سازی حدود ۶۰۰ برابر کاهش داده و به بازارهای مقصد حمل می‌کنند.
با این گزینه ایران می‌تواند از سال آینده ۱ تا ۲ میلیارد متر مکعب گاز به اروپا صادر کند، اما این گزینه به خاطر محدودیت در شمار کشتی‌های گاز مایع ساز در جهان و تازه بودن تکنولوژی مذکور نمی‌تواند گزینه‌ای همسان با خطوط لوله یا مجتمع‌های گاز مایع باشد.
