اهمیت ژاپن در حوزه نفت و گاز ایران

طی چند روز گذشته یک هیات ژاپنی به رهبری دایشیرو یاماگیوا، معاون وزیر اقتصاد این کشور به ایران سفر کرد و دیداری نیز با وزیر نفت ایران و دیگر مقامات حوزه انرژی داشت.

ژاپن، سومین قدرت اقتصادی جهان، نه تنها دارنده فنآوری‌های پیشرفته است، بلکه بعد از ایالات متحده آمریکا، دومین کشور بزرگ از لحاظ حجم سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی است.

ژاپن در سال گذشته ۱۱۹ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۳ حدود ۱۳۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم در کشورهای خارجی انجام داده است و کل سرمایه‌گذاری‌های مستقیم این کشور در جهان تاکنون بالغ بر ۱۲۰۰ میلیارد دلار می‌شود، در حالی که سهم ایران از این رقم تنها ۵ میلیون دلار است.

بر اساس آمار رسمی سازمان تجارت خارجی ژاپن، این کشور در سال گذشته ۴۰۶ میلیون دلار در عربستان سرمایه‌گذاری مستقیم کرده و در سه‌ماهه اول سال ۲۰۱۵ نیز حدود ۴۹۱ میلیون دلار در همین کشور سرمایه گذاشته است. ژاپن در امارات نیز از ابتدای سال ۲۰۱۴ تا سه ماهه اول ۲۰۱۵ مجموعاً نزدیک به ۱۲۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری مستقیم انجام داده است.

بر خلاف شرکت‌های غربی که در دوران قبل از تحریم‌ها، حضوری نسبتاً پررنگ در ایران داشتند، کل تجربه عمده ژاپن در حوزه انرژی ایران مربوط به دو قرارداد نسبتاً بزرگ بوده است: توسعه میدان نفتی آزادگان و توسعه پروژه واحد پلی‌اتیلن با چگالی بالا در پتروشیمی ایلام که قرارداد توسعه هر دو پروژه در سال ۲۰۰۴ و قبل از دوران محمود احمدی‌نژاد امضا شد.

در پروژه میدان نفتی عظیم یادآوران که ۶ میلیارد بشکه آن قابل برداشت است، شرکت نفتی اینپکس ژاپن متعهد شد که ۷۵ درصد سرمایه لازم را تأمین کند و این میدان را توسعه دهد، اما بعد از احمدی‌نژاد و بالا گرفتن تنش‌ها، نهایتاً ایران به خاطر آنچه «تأخیر در فعالیت‌های حفاری» اینپکس عنوان کرد، سهم این شرکت را به ۱۰ درصد کاهش داد و نهایتاً در سال ۲۰۱۰ و به خاطر تحریم‌های آمریکا علیه ایران، این شرکت ژاپنی بدون اینکه میدان یاد شده را توسعه دهد، کلاً از ایران خارج شد.

اما در حوزه پتروشیمی، شرکت مهندسی و کشتی‌سازی میتسویی قرارداد ۲۸۰ میلیون دلاری خود برای توسعه واحد پلی‌اتیلن سنگین ایلام را در سال ۲۰۱۰ تکمیل کرد و هم‌اکنون ایران سالانه ۳۰۰ هزار تن محصول از این واحد تولید می‌کند.

در هیات ژاپنی البته چندین شرکت انرژی دیگر نیز حضور داشتند که می‌توانند به همراه میتسویی و اینپکس وارد پروژه‌های ایران شوند.

ایران طی پنج سال آینده نیاز به ۱۸۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در حوزه تولید نفت و گاز، همچنین طی یک دهه آینده نیاز به ۷۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در حوزه پتروشیمی دارد که شرکت‌های ژاپنی هم تکنولوژی لازم، هم سرمایه‌های کافی برای این کار را دارند.

موضوع دیگری که در ملاقات مقامات ایرانی و ژاپنی مطرح شد، افزایش صادرات نفت ایران به ژاپن بود.

ژاپن قبل از تحریم‌ها مشتری روزانه ۳۵۰ هزار بشکه نفت خام ایران بود، در حالی که این رقم طی شش ماهه اول سال جاری به حدود ۱۷۳ هزار بشکه در روز افت کرده است.

محسن قمصری مدیر اجرایی امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران روز یکشنبه اعلام کرد که ایران آماده افزایش صادرات نفت به ژاپن است.

طی ماه‌های گذشته ژاپن واردات نفت از ایران را برخلاف چین، هند و کره جنوبی مقدار اندکی افزایش داده است. بر اساس بررسی خبرگزاری رویترز، صادرات نفت ایران به این چهار کشور طی شش ماه ۲۰۱۵ حدود ۱۳ درصد افت داشته است و تنها ژاپن مقداری افزایش واردات کرده است.

در حوزه غیرنفتی نیز تجارت دوجانبه ایران و ژاپن در چهارماه گذشته بهبود یافته است. بر اساس گزارش گمرک، ایران از فروردین تا آخر تیرماه صادرات غیرنفتی خود به ژاپن را حدود ۱۵ درصد افزایش داده و به بالای ۱۱ میلیون دلار رسانده و در همین مدت صادرات ژاپن به ایران نیز نزدیک به دو برابر افزایش یافته و به بالای ۸۲ میلیون دلار رسیده است.