کاهش وزن و حفظ وزن مورد نظر در بلندمدت کار دشواری است و گاه پس از ماه‌ها تلاش برای کم کردن وزن، دوباره کیلوگرم‌ها برمی‌گردند و روز از نو.
این فرایند که از آن با عنوان «روند یویویی» یاد می‌شود، عوامل گوناگونی دارد ولی یک پژوهش علمی جدید مدعی است که مقصر اصلی را یافته است: «حافظۀ» سلول‌های چربی.
براساس این پژوهش که در مجلۀ علمی نیچر و خلاصه‌ای از آن در روزنامه بریتانیایی گاردین منتشر شده، چاقی بر روی سلول‌های چربی هم اثر می‌گذارد و این سلول‌ها در آینده با «به یاد آوردن» اضافه‌وزن، در برابر تلاش برای کاهش وزن مقاومت می‌کنند.
«حافظۀ بیولوژیکِ» یاخته‌های چربی را پژوهشگران مؤسسه فناوری فدرال سوئیس در شهر زوریخ شناسایی کرده‌اند. این پژوهشگران در تحقیقات گستردۀ خود بافت‌های چربیِ افراد مبتلا به چاقی مفرط را با بافت‌های چربی افراد دیگر مقایسه کردند.
نتیجه این تحقیقات نشان داد که واکنش بافت‌های چربی افرادی که سال‌ها به چاقی مفرط دچار بوده‌اند، در برابر غذا، با واکنش بافت‌های چربی دیگران متفاوت است. یاخته‌های چربی این افراد مواد غذایی را با ولع بيشتری جذب و در نتیجه به‌سرعت رشد می‌کنند.
به گفته فردیناند فون مین، یکی از مسئولان این تحقيقات علمی، پژوهش نشان داد یکی از دلایل بازگشت اضافه وزن این است که سلول‌های چربی چاقی مفرط را به خاطر می‌سپارند و بعدا تلاش می‌کنند به حالت قبلی بازگردند.
او افزود: «به نظر می‌رسد که تحت تاثیر همین حافظه، سرعت جذب مواد غذایی، به خصوص شکر و اسیدهای چرب، در افرادی که مشکل اضافه وزن داشته‌اند سریع‌تر است».
در بخش دیگری از این پژوهش تاثیر حافظه سلول‌های موش‌ها در تغییر دی‌ان‌ای یا پروتئین‌های گرداگرد دی‌ان‌ای بررسی و مشخص شد که این تغییرات اپی‌ژنتیک کارکرد ژن‌ها و سوختوساز را دگرگون می‌کنند.
نتیجه این پژوهش همچنین با تشریح آزمایش‌هایی که در مورد موش‌ها انجام شده است خاطر نشان می‌کند که «حافظه» سلول‌های چربی تنها عامل بازگشت اضافه وزن نیست و به احتمال فراوان حافظه مشابهی نیز در سلول‌های مغزی وجود دارد که روی حجم خوراک و میزان مصرف انرژی این جانوران تاثیر می‌گذارد.
به‌گفتۀ لاورا هینته، یکی دیگر از مسئولان این پژوهش، نتیجۀ به‌دست‌آمده «از دیدگاه تکاملی منطقی است» زیرا کمبود غذا همیشه چالش عمومی بوده و بشر و سایر جانوران به‌گونه‌ای تکامل یافته‌اند که از وزن خود حفاظت کنند و آن را از دست ندهند.
اضافه‌وزن و چاقی مفرط عامل اصلی بسیاری از بیماری‌های مزمن و پیش‌زمینه‌ای است و درمان آن‌ها هزینۀ بسیار سنگینی به خدمات بهداشت عمومی تحمیل می‌کند.
این پژوهشگر علمی افزود که نتایج پژوهش جدید می‌تواند زمینه را برای اجرای روش‌های بهتر کنترل وزن فراهم کند چون حافظه سلولی که به چاقی مفرط عادت کرده ممکن است به مرور زمان محو شود و حفظ وزن متناسب و سالم در طولانی‌مدت ممکن است بتواند «حافظه» چاقی را پاک کند.
افزایش وزن مداوم و ابتلا به چاقی مفرط عوامل زیاد و متنوعی دارد، و به باور دیوید بنتون، استاد دانشگاه سوانزی بریتانیا و نویسنده کتابی با عنوان «مقابله با چاقی مفرط»، تعداد این عوامل به صد مورد می‌رسد.
با این حال او با تأکید بر این‌که «چاقی بازتاب‌دهندۀ این است که شما کالری بیشتری نسبت به آن‌چه بدن‌تان سوزانده مصرف کرده‌اید»، گفت: تصور رایج این است که رژیم غذایی مبتنی بر کاهش کالری بی‌نتیجه است . اما واقعیت این است که مردم باید برای تمام عمر مصرف مواد غذایی را با میزان سوختوساز انرژی تنظیم کنند.
به‌گفتۀ او، در بسیاری از موارد افراد پس از پايان دوره رژيم به شيوۀ زندگی قبلی، یعنی عامل اضافه‌وزن، بازمی‌گردند و نتيجۀ آن همين وضعيت يويویی و شل‌وسفت کردن رژيم غذایی است.
