آسوشیتدپرس در گزارشی جدید بررسی کرده که چگونه ده‌ها زن جوان آفریقایی با وعده‌های دروغین به روسیه منتقل شده‌اند تا در کارخانهٔ تولید پهپادهای «شاهد» در روسیه کار کنند.
مقامات آمریکایی در تابستان ۱۴۰۲ برای نخستین بار اسناد مرتبط با تأسیس کارخانهٔ تولید پهپاد در روسیه به کمک ایران را علنی کردند.
از گزارش جدید آسوشیتدپرس چنین برمی‌آید که شمار کارمندان این مجتمع تولیدی از ۹۰۰ نفر در سال گذشته به دو هزار و ۶۰۰ نفر در سال آینده می‌رسد.
یک مسئول حقوق بشر در سازمان ملل متحد گفته اگر وعده‌های دروغین هنگام استخدام و شرایط استثمار در محل کار در «آلابوگا» تأیید شود، اقدامات روسیه می‌تواند بالقوه مصداق ارتکاب قاچاق انسان باشد، در حالی که روسیه عضو کنوانسیون بین‌المللی مقابله با جرایم سازمان‌یافتهٔ بین‌المللی است.
بخش دیگری از این گزارش در مورد کیفیت پایین پهپادهای انتحاری «شاهد» تولید روسیه است به‌گونه‌ای که در ماه‌های اخیر ۹۵ درصد آن‌ها به هدف نمی‌رسند.
تولید پهپادهای شاهد در روسیه
آلابوگا واقع در جمهوری خودمختار تاتارستان، در هزار و ۱۰۰ کیلومتری شرق مسکو و حدود سه هزار کیلومتری شمال تهران، از حدود بیست سال پیش رسماً منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی اعلام شد و به‌گونه‌ای در حال پیشرفت بود که هشت سال پیش نشریهٔ بریتانیایی «فاینشنال تایمز» آن را بهترین منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی اروپا اعلام کرده بود.
اما از آغاز تهاجم نظامی روسیه به اوکراین که با اعزام مردان روسیه به جبهه، موج مهاجرت، وضع تحریم‌ها و خروج سرمایه‌گذاران غربی از روسیه همراه بود، منطقهٔ ویژهٔ آلابوگا با مشکلات مالی جدی روبه‌رو شد.
به‌تازگی گزارش شده گروه صنعتی ایرانی «انتخاب» در پی آن است که خط تولید لوازم خانگی در آلابوگا راه‌اندازی کند، اما این روند با موانع بسیاری مواجه است، ازجمله این‌که این منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی دیگر محل تولیدات غیرنظامی نیست بلکه در چارچوب یک قرارداد ۷.۱ میلیارد دلاری بین مسکو و تهران به مرکز تولید پهپادهای ایرانی تبدیل شده است.
انستیتوی علم و امنیت بین‌المللی مستقر در واشینگتن با اتکا به اسناد هک‌شده برآورد کرده که قرار بود تا سال آتی میلادی شش هزار فروند پهپاد انتحاری در آلابوگا تولید شود و از آن‌جا که تاکنون بیش از چهار و ۵۰۰ فروند ساخته شده، احتمالاً این برنامه زودتر از موعد اجرا خواهد شد.
در بهار گذشته، کارخانهٔ تولید شاهد در آلابوگا هدف پهپادهای اوکراینی قرار گرفت و دست‌کم ۱۲ نفر در این حمله زخمی شدند.
نیروی کار بیشتر و کیفیت پایین‌تر
به گزارش آسوشیتدپرس، یکی از دلایل افزایش چشمگیر تولید پهپادهای شاهد، افزایش کارگران در این کارخانه است.
براساس اطلاعات رسمی دفتر مرکزی منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی آلابوگا، اکنون شهروندان ۲۲ کشور در این مجتمع کار می‌کنند.
دانشجویان مدرسهٔ پلی‌تکنیک نیز در کارخانهٔ تولید پهپاد مشغول کار هستند. به‌تازگی رئيس‌جمهور تاتارستان اعلام کرد در سال جاری تحصیلی شمار دانشجویان این مدرسه با رشد دو برابری به ۱۰ هزار نفر رسیده است.
او تأیید کرد که این دانشجویان قرار است نیروی اصلی کار در مراکز تولیدی آلابوگا باشند.
در عین حال تاکنون هیچ‌کدام از مقام‌های رسمی روسیه خبر تولید پهپادهای انتحاری در این کشور با همکاری ایران را تأیید نکرده است.
برآورد شده روسیه از آغاز جنگ در سال ۲۰۲۲ و تا پایان سال ۲۰۲۳، حدود چهار هزار پهپاد شاهد علیه اهدافی در اوکراین پرتاب کرده است.
در هفت ماه سال جاری میلادی، شمار این پهپادها دو برابر شده و تا اواسط تابستان گذشته به‌طور میانگین حدود ۱۴ درصد این پهپادها به هدف خود اصابت کرده‌اند.
اما در ماه‌های اخیر، ۹۵ درصد پهپادهای شاهد به هدف نمی‌رسند و برخی از آن‌ها حتی در خود روسیه و یا در بلاروس، متحد روسیه، به زمین افتاده‌اند و یا به حریم هوایی دیگر همسایگان اوکراین وارد شده‌اند.
آسوشیتدپرس می‌گوید از سویی اوکراین سامانه‌های پدافند هوایی بیشتری را در اختیار گرفته شده و از سوی دیگر، روسیه مواد منفجرهٔ کمتری بر این پهپادها سوار می‌کند، احتمالاً با این هدف که سیستم دفاع هوایی اوکراین را تضعیف کند.
همزمان، کیفیت پایین‌تر پهپادهای شاهد که در روسیه تولید شده، نسبت به معادل ایرانی‌اش از دیگر دلایل این ناکارآمدی اعلام شده است.
برخی کارشناسان می‌گویند روسیه ناچار شده از مواد با کیفیت پایین‌تر استفاده کند و برخی معتقدند کارگران بی‌تجربه مسئول این بی‌کیفیتی هستند.
تبلیغات و شرایط واقعی کار
آلابوگا تنها مجتمع تولیدی در روسیه است که زنان را از آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین برای تولید سلاح استخدام می‌کند.
به گزارش آسوشیتدپرس حدود ۲۰۰ زن بین ۱۸ تا ۲۲ ساله از اوگاندا، رواندا، کنیا، سودان جنوبی، سیرالئون و نیجریه، و هچنین از سریلانکا در این کارخانه عمدتاً با مواد شیمیایی کار می‌کنند.
حدود ۹۰ درصد این زنان در چارچوب کمپین گستردهٔ تبلیغاتی موسوم به «آلابوگا استارت» که به زنان وعدهٔ «پیشرفت‌های حرفه‌ای» می‌دهد، به روسیه رفته‌اند.
مسئولین روسیه برای پیشبرد این کمپین از ۲۶ سفارتخانه در مسکو بازدید و چندین مراسم در کشورهای آفریقایی نیز برپا کرده‌اند. در کانال این کمپین در تلگرام آمده که برنامهٔ ویژه در یک یتیم‌خانه در اوگاندا برگزار شده است.
مقامات رسمی در اوگاندا و اتیوپی نیز حامی این کمپین شده‌اند و سفیر سیرالئون در روسیه ابراز امیدواری کرده که این «برنامهٔ آموزشی» گسترش یابد. اما «آلابوگا استارت» به‌تازگی تأکید می‌کند که برنامه آموزشی نیست.
در رسانه‌های کشورهای آفریقایی از آن به‌عنوان «راه کسب پول و تجربه» یاد شده است. باسی، اینفلوئنسر اهل آفریقای جنوبی با ۸۰۰ هزار دنبال‌کننده، در تیک‌تاک و اینستاگرم تبلیغ کرده تا «کسانی‌که دنبال کار هستند، به آلابوگا بروند».
صفحات این کمپین در شبکه‌های اجتماعی شامل ویدئوهایی متعدد از زنان آفریقایی است که با کلاه ایمنی سوار جرثقیل یا با لباس محافظ در حال رنگ زدن هستند و یا از مکان‌های دیدنی تاتارستان دیدار می‌کنند یا به بازی‌های ورزشی مشغول‌اند.
برخی آگهی‌ها در ازای دانستن صد کلمهٔ روسی به زنان جوان وعده می‌دهد با پول و بلیت رایگان هواپیما «در سفری ماجراجویانه به اروپا» بروند.
اما اکثر این زنان به جای برنامهٔ «آموزش و کار» ناچار شده‌اند «در شرایط برده‌داری» در کارخانهٔ نظامی تولید پهپادهای ایرانی در تاتارستان کار کنند.
به گزارش آسوشیتدپرس، یک زن از کار و زندگی خود در آلابوگا راضی بود، اما دیگران از ۱۲ ساعت کار روزانه زیر نگاه دوربین‌های مداربسته و در معرض مواد شیمیایی بدون هیچ‌گونه محافظ، آن هم با حقوق بسیار ناچیز، گله‌مندند.
یکی از این زنان که با امید زندگی بهتر در روسیه وطن خود را ترک کرده، گفته است «اصلاً نمی‌دانم چگونه پهپادها ساخته می‌شود». او معتقد است که «به دام افتاده و هر روز، لعنت می‌فرستم به روزی که این‌جا مشغول کار شدم».
در تبلیغات «آلابوگا استارت» به این زنان وعدهٔ حقوق ۷۰۰ دلاری داده شده بود و شبکه‌های اجتماعی از حقوق ۵۰۰ دلار در ماه خبر می‌دهند.
یکی از زنان به آسوشیتدپرس گفته است پس از این‌که هزینهٔ مسکن، بهداشت و کلاس زبان روسی از حقوقش کم شده، او حتی پول نداشته بلیت اتوبوس بخرد.
همزمان یک زن دیگر گفته که توانسته ۱۵۰ دلار پس‌انداز کند و برای خانوادهٔ خود بفرستد، هرچند پس از وضع تحریم‌های بانکی علیه روسیه، حواله کردن پول هم بسیار سخت شده است.
گفته می‌شود مدیریت کارخانه مایل نیست که این زنان کار خود را ترک کنند. خوابگاه‌هایشان تحت محافظت دائمی است، ورود تنها پس از شناسایی چهره ممکن است، اتوبوس‌هایی که کارگران را از خوابگاه به محل کار می‌برند، چندین بار از سوی محافظان کنترل می‌شود.
همچنین به کارمندان خارجی سیم‌کارت محلی داده‌اند و بسیاری از این زنان بر این باورند که مکاتبات‌شان خوانده می‌شود، ضمن این‌که استفاده از تلفن همراه در محل کار شدیداً ممنوع است.
در اسناد هک‌شده که زمستان گذشته منتشر شد، آمده است که زنان آفریقایی جدا از کارمندان سفیدپوست آلابوگا کار می‌کنند و با آن‌ها اغلب توهین‌آمیز رفتار می‌شود.
هرچند اعلام شده برخی توانسته‌اند به مکانی دیگر در روسیه بروند یا به کشور خود بازگردند اما خبرنگاران آسوشیتدپرس نتوانسته‌اند این گزارش‌ها را تأیید کنند.
پیش‌تر رسانه‌های تحقیقاتی روسی «رازوروت» و «پروتکل» گزارش داده بودند دانشجویان مدرسهٔ پلی‌تکنیک در آلابوگا که برخی از آن‌ها از سن ۱۵ سالگی ناچارند برای کارخانهٔ تولید پهپاد کار کنند، تهدید شده‌اند که در صورت انصراف موظف خواهند بود همهٔ هزینه‌های آموزشی را بازپرداخت کنند.
سازمان دیده‌بان حقوق بشر به آسوشیتدپرس گفت که از شرایط کار در آلابوگا خبر ندارد، اما گزارش‌ها مبنی بر این‌که روسیه با فریب شهروندان کشورهای آفریقایی و همچنین نپال و هند را به جبهه‌های اوکراین اعزام کرده بود، تأیید شده است.
وزیر کار و توسعهٔ اجتماعی اوگاندا به خبرنگاران گفت که مراتب نگرانی خود را با دولت روسیه در میان گذاشته، اما افزود شهروندان این کشور در آلابوگا کار نمی‌کنند و این در حالی است که در مدارک رسمی آلابوگا نام ۴۶ زن اهل اوگاندا ذکر شده است.
مقامات روسیه به پایین‌ترین میزان بیکاری در تاریخ نوین روسیه می‌بالند، اما برخی کارشناسان کمبود نیروی کار را یکی از مهم‌ترین چالش‌های اقتصادی روسیه می‌دانند.
