یک روز پس از سخنان معاون اول رئیس جمهور ایران مبنی بر «تک‌نرخی» شدن دلار با قیمت ۴۲۰۰ تومان، بانک مرکزی ایران داشتن بیش از ۱۰ هزار یورو، یا معادل آن به سایر ارزها، را برای افراد «غیرقانونی» اعلام کرد.
در همین حال با وجود وعده مقامات دولت برای عرضه دلار به قیمت ۴۲۰۰ تومان، برخی از خبرگزاری‌ها از فروش دلار در صرافی‌ها به قیمت حدود پنج هزار تومان خبر داده‌اند.
به گزارش خبرگزاری ایرنا، بانک مرکزی ایران، روز سه‌شنبه، ۲۱ فروردین، در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که از این روز «نسبت به تأمین ارز برای تمام نیازهای قانونی تجاری و تولیدی» بر مبنای هر دلار ۴۲۰۰ تومان اقدام می‌کند.
این بانک همچنین «هر گونه خرید و فروش ارز خارج از سیستم بانکی و صرافی‌های مجاز» را «قاچاق» اعلام کرد.
براساس این اطلاعیه، «میزان ارز قابل نگهداری توسط هر شخص» حداکثر ۱۰ هزار یورو یا معادل آن به سایر ارزها است و «در صورت کشف میزان بیش از آن در اختیار هر شخص، با مرتکب بر اساس قانون برخورد خواهد شد».
این بانک از همه افرادی که پیش از ۱۰ هزار یورو ارز دارند خواست که حداکثر تا پایان فروردین ماه آن را در بانک‌ها سپرده‌گذاری کنند.
اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری ایران، شامگاه دوشنبه، ۲۰ فروردین، پس از جلسه فوق‌العاده ستاد اقتصادی دولت برای مدیریت بازار ارز اعلام کرد که «نرخ دلار از روز سه‌شنبه ۴۲۰۰ تومان خواهد بود و نرخ‌های غیررسمی دیگر قاچاق محسوب می‌شود».
به گفته آقای جهانگیری، نرخ دلار از سه‌شنبه برای «تمام فعالان اقتصادی و برای رفع همه نیازهای قانونی و اداری آنان، نیازهای خدماتی مسافران، دانشجویان، محققین و دانشمندانی که برای کارهای تحقیقاتی خودشان به ارز نیاز دارند، چهار هزار و ۲۰۰ تومان خواهد بود و با این عدد و رقم، ارز به همه نیازهای کشور از طریق بانک مرکزی و صرافی‌ها و بانک‌های تحت کنترل بانک مرکزی اختصاص داده خواهد شد».
هنوز «خبری از دلار ۴۲۰۰ تومانی نیست»
با این حال خبرگزاری ایلنا روز سه‌شنبه در گزارشی میدانی خبر داد که «هنوز دلار با قیمت ۴۲۰۰ تومان عرضه نمی‌شود و به بهانه اینکه بانک مرکزی هنوز دلاری با این نرخ توزیع نکرده‌است به قیمت روز گذشته ۴۹۶۹ تومان به فروش می‌رسد».
به گفته این خبرگزاری، «بنابر اظهارات صرافی‌های دولتی، فروش دلار ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی ساعت ۱۴ آغاز می‌شود» اما «صرافی‌های خصوصی از هرگونه فعالیتی مبنی بر خرید یا فروش ارز خودداری می‌کنند و برخی از این صرافی‌ها کرکره‌های خود را پایین کشیده‌اند».
خبرگزاری ایسنا نیز در گزارشی میدانی نوشت که «آخرین خبرها از بازار ارز حاکی از آن است که صف‌های خرید دلار طولانی‌تر شده و دلار ۴۹۰۰ تومانی در صرافی‌ها نیز جمع شده‌است اما هنوز خبری از دلار ۴۲۰۰ تومانی نیست و این قیمت روی تابلوی برخی صرافی‌ها درج شده و تابلوی اکثر صرافی‌ها هم خاموش شده‌است.»
در همین حال خبرگزاری فارس نیز با انتشار فیلمی از «ازدحام شدید» مردم برای خرید دلار ۴۲۰۰ تومانی خبر داد و نوشت که «عبور از پیاده‌روهای مجاور صرافی‌ها به سختی انجام می‌شود».
برخی تحلیل‌گران، چشم‌انداز سیاسی ایران و احتمال خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای را در این میان عامل تأثیرگذاری می‌دانند که نمی‌توان از آن چشم پوشید.
با این حال حسام‌الدین آشنا، مشاور حسن روحانی، در توئیتی تلویحاً عربستان سعودی را متهم کرده بود که از طریق امارات متحده عربی، ترکیه و اقلیم کردستان عراق بر بازار ارز ایران تأثیر گذاشته‌است.
برخی از اصلاح‌طلبان از جمله مصطفی تاج‌زاده نیز به‌طور تلویحی این اتفاق را به اقدامات سپاه پاسداران نسبت داده‌اند.
برخی کانال‌های تلگرامی اعلام کرده‌اند بخش عمده‌ای از دلاری که در اختیار نهادهای اقتصادی وابسته به سپاه پاسداران بوده از کشور خارج شده و این موضوع بر قیمت دلار تأثیر داشته‌است.
درهمین زمینه، رئیس بانک مرکزی در جلسه علنی روز سه‌شنبه مجلس «عدم اطمینان نسبت به آینده»، «التهابات بین‌المللی»، «عوامل غیر اقتصادی» و به گفته او، «اقدامات دشمن» را دلیل افزایش قیمت دلار در روزهای گذشته اعلام کرد؛ ولی‌الله سیف همچنین گفت: «جای پاهایی دیده می‌شود که حتی کشورهای اطراف ما از جمله امارات و عربستان نیز در نوسانات بی‌تقصیر نیستند».
به گفته آقای سیف، در سال‌های گذشته، بازار ارز تا ۱۵ فروردین «هیچ تحرکی نداشت» اما امسال اعلام قیمت‌ها در تلگرام و فضای مجازی «التهاب ایجاد کرد».
رئیس بانک مرکزی همچنین خبر داد که پیشنهاد جایگزینی یورو با دلار در معامله‌های خارجی را با رهبر جمهوری اسلامی مطرح کرده و آیت‌الله خامنه‌ای نیز با این پیشنهاد موافقت کرده‌است.
پیشنهاد جایگزینی یورو با دلار در معامله‌های خارجی از بیش از ۱۰ سال پیش توسط برخی از مقامات دولت‌های مختلف مطرح شده اما به نتیجه نرسیده‌است.
در همین حال احمد علوی، اقتصاددان، ۸ آبان ۹۶ در یادداشتی در رادیو فردا نوشته بود که با وجود تلاش‌ها برای حذف دلار از معاملات خارجی ایران «در عمل اقتصاد ایران بیشتر دلاریزه شده‌است» و «کسبه و مردم کوچه و بازار هم در معاملات روزمره خود به قیمت دلار توجه دارند چه برسد به بازرگانان و سرمایه‌گذارانی که در عرصه جهانی دارای فعالیت هستند».
در ابتدای سخنان رئیس کل بانک مرکزی، جلسه مجلس شورای اسلامی متشنج شد و تعدادی از نمایندگان معترض با حضور در محل هئیت رئیسه مجلس خواستار آن شدند که پیش از سخنان آقای سیف سخن بگویند.
با این حال علی لاریجانی، رئیس مجلس، ضمن رد این پیشنهاد تهدید کرد که اگر نمایندگان متفرق نشوند، آقای سیف سخن نخواهد گفت و مجلس وارد دستور کار بعدی خواهد شد.
افزایش ناگهانی قیمت دلار از روز ۱۸ فروردین امسال آغاز شد و ظرف مدت سه روز قیمت این ارز حدود ۹۰۰ تومان افزایش یافت و به شش هزار تومان رسید.
بهای دلار آمریکا در بازار آزاد ایران اسفند پارسال تقریباً ثابت مانده بود، اما در تعطیلات نوروزی جهشی ۲۰۰ تا ۲۵۰ تومانی را تجربه کرد.
برخی تحلیل‌گران می‌گویند که اعلام «نرخ دستوری» ارز و «برخوردهای امنیتی» هر چند ممکن است در کوتاه‌مدت از افزایش قیمت ارز جلوگیری کند، در بلندمدت تأثیری نخواهد داشت، همان‌گونه که با وجود «برخوردهای امنیتی در دولت سابق» یا در ماه‌های پایانی سال گذشته قیمت ارز همچنان افزایش یافته‌است.
در همین حال عباس عبدی، فعال سیاسی در توئیتر خود نوشت: «تا هنگامی که دولت برای دلار قیمت تعیین کند فرقی نمی‌کند که ۴۲۰۰ تومان باشد یا ۳۲۰۰ تومان یا ۶۲۰۰ تومان. این راه به نتیجه نمی‌رسد. ارز مردم را چوب حراج نزنید. نابخردی است».
پس از افزایش ناگهانی قیمت ارز در ماه‌های پایانی سال گذشته مقامات نیروی انتظامی از دستگیری ده‌ها نفر از «دلالان ارز» خبر داده بودند.
دادستان عمومی و انقلاب تهران نیز اعلام کرده بود که این نهاد یک هزار و ۳۰۰ حساب به گفته او مربوط به «اخلال‌گران» بازار ارز را با موجودی ۳۷ میلیارد تومان مسدود کرده‌است.
