با نمایش فیلم «خوک» در بخش مسابقه جشنواره فیلم برلین، حضور سینمای ایران در شصت و هشتمین دوره این رویداد معتبر سینمایی به صورت جدی آغاز شد. تا پیش از نمایش فیلم خوک، از میان چهار فیلم نماینده ایران در این جشنواره، تنها فیلم «هجوم» ساخته شهرام مکری در چند نوبت در بخش پانوراما به نمایش درآمده بود اما اکران سایر فیلمها از روز چهارشنبه آغاز شد.
مانی حقیقی با فیلم خوک برای دومین بار است که در بخش مسابقه برلین حاضر میشود. او دو سال پیش هم فیلم «اژدها وارد میشود» را در همین بخش نمایش داده بود که البته باوجود برخی واکنشهای مثبت منتقدان، توجه هیئت داوران را جلب نکرد. فیلم تازه او هم ساختاری مشابه فیلم اژدها وارد میشود، در روایت نامتعارفی از اتفاقی خاص و غیرقابل باور دارد که این بار با زمینههایی از طنز و شوخی بیان میشود. گروهی آن را حتی یک کمدی سیاه توصیف کردهاند.
خوک، داستان یک کارگردان مشهور سینمای ایران با بازی حسن معجونی است که ممنوع از فعالیت شده و از طریق ساخت تیزر روزگار میگذراند. زندگی او که درگیر روابط آشفته و نامتعارفی با خانواده، همکاران و مخاطبانش است با وقوع قتلهای گروهیِ تعدادی از مشهورترین فیلمسازان سینمای ایران شکل جنونآمیزی به خود میگیرد. فیلم در روایت این داستان با لحنی کمیک و ضرباهنگی تند و سرگیجهوار، آشکارا تبدیل به نمایش نمادین بههمریختگیهای جامعه امروز ایران بهویژه در طبقات و قشرها جریانساز و روشنفکر میشود.
به شیوه فیلم اژدها وارد میشود، در خوک هم راه برای تأویلهای فراوان در اشاره به بسیاری از اتفاقات و شخصیتهای سیاسی و اجتماعی روز باز است، که سازندگانش ترجیح میدهند همه آنها را رد کنند، اما فیلم بر پایه همین اتفاقات بنا شده و نمیتوان بدون در نظرگرفتن آنها، با فیلم ارتباط برقرار کرد. اشارههای فیلم به محدودیتهای سیاسی و اجتماعی امروز ایران و قتلهای دگراندیشان در پس لحن شوخطبعانه و البته ترسناکش از مناسبات جاری در طبقه روشنفکر و فرهنگی امروز ایران پنهان میماند اما صریحترین انتقادش متوجه فضای بیمار حاکم بر شبکههای اجتماعی میشود. جایی که شخصیت اصلی فیلم زیر فشارهای برآمده از شبکههای اجتماعی حاضر به قربانی کردن خود میشود.
آنچه فیلم خوک را از اژدها وارد میشود، قابل قبولتر میکند پرهیز حقیقی از دستکاری در یک واقعیت تاریخی است که میتواند همراهی مخاطب با لحن جفنگ/واقعیتنمای فیلم را ممکن کند و او را درگیر مناقشهای ذهنی در تطبیق یک رخداد واقعی با اتفاقات جاری در فیلم نکند.
برای فیلم خوک هم مسیر تأویلهای مسئلهساز باز است که احتمالاً میتواند منجر به واکنشهای جدی واقعی و مجازی در قبالش شود. همچنین باید منتظر ماند و برخورد نهادهای نظارتی حکومتی با آن را دید.
از نظر فنی سطح کارگردانی و اجرای فیلم در تمام زمینهها بهویژه در طراحی صحنه و فیلمبرداری به شدت قابل قبول است اما غافلگیری در بازی حسن معجونی و روبهرویی با یک لیلا حاتمی متفاوت است. ضمن آنکه چند سکانسِ به شدت تماشایی از جمله تیتراژی جسورانه و اجرای یک کنسرت خیالی دارد.
اگر بتوان روند سینمای جدی سالهای اخیر ایران را در نقد بیرحمانه و تمامقد طبقه متوسط امروز ایران دانست، خوک را باید تازهترین نماینده در این مسیر دانست؛ نمایندهای که حتی میگوید شرایط امروز این طبقه و نوع مواجهه حاکمیت با آن به شدت محصول رفتار خود این طبقه است.
از میان فیلمهای ایرانی دیگر حاضر در برلین، فیلم «درساژ» هم روز چهارشنبه نمایشش را آغاز میکند. فیلمی که نخستین ساخته بلند سازندهاش پویا بادکوبه محسوب میشود و در بخش «نسل» به نمایش در میآید. این بخش، فیلمهای مرتبط با نوجوانان و جوانان را نمایش میدهد و گفته شدهاست فیلم درساژ نیز نگاهی تازه به مسائل نوجوانان در جوامع شهری ایران دارد.
برندگان شصت و هشتمین دوره جشنواره فیلم برلین شنبهشب از سوی هیئت داورانی به ریاست تام تیکور، فیلمساز شناختهشده آلمانی و سازنده فیلم تقدیرشدهٔ «بدو لولا، بدو» معرفی میشوند.