رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران روز سه شنبه، ۲۷ آذرماه، به کشورهای اروپایی هشدار داد که در صورت اجرا نکردن تعهدات خود در قبال توافق‌نامه برجام، خود «متضرر» خواهند شد.
کمال خرازی با اشاره به وعده‌های اروپا مبنی بر اجرایی شدن زودهنگام سازوکار ویژه مالی با ایران گفت: «همه امیدوارند این سازوکار اجرایی شود و خود اروپا هم تا به حال این قول را داده است.»
وی با این حال افزود که «انتظار» می‌رود اروپا «گام‌های عملی» در این زمینه بردارد و «اگر آنها تعهدات‌شان را اجرا نکنند، خودشان متضرر می‌شوند.»
خرازی توضیح بیشتری در این زمینه نداد، اما در پاسخ به این سوال که اگر وعده اروپا در این زمینه به زودی محقق نشود، جمهوری اسلامی چه می‌کند، گفت که «ما باید کار خودمان را بکنیم و متکی به خودمان باشیم.»
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، نیز پیشتر گفته بود که اروپا برای اجتناب از فشارهای آمریکا، ثبت و اجرای سازوکار ویژه مالی خود برای تداوم تجارت با ایران را محرمانه دنبال می‌کند.
در سازوکار مالی اروپا پیش‌بینی شده یک نهاد واسطه شرایط مبادله پایاپای با ایران را تسهیل کند؛ به این مفهوم که پول صادرات نفت ایران به کشورهای اروپایی با فروش کالاها و خدمات اروپا به ایران جبران شود.
آمریکا این طرح را اشتباه اروپا در قبال ایران توصیف کرده است.
فدریکا موگرینی، مسئول امور سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز اعلام کرده که سازوکار ویژه مالی برای تجارت غیردلاری شرکت‌ها با ایران تا پایان سال جاری میلادی آماده خواهد شد.
علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران هم ابراز امیدواری کرد که «وعده‌های» اروپا برای بهره‌مندی ایران از شرایط اقتصادی برجام تا قبل از سال نو میلادی، ۲۰۱۹، عملی شود.
طرح اتحادیه اروپا با عنوان «ابزاری برای هدفی ویژه» (اس‌پی‌وی) ابتدا قرار بود همزمان با بازگشت کامل تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران به اجرا گذاشته شود، اما اجرای این طرح با چالش‌هایی همراه بوده که مهم‌ترین آنها عدم پذیرش برخی کشورهای اتحادیه اروپا برای میزبانی آن است.
مقام‌های ایران، تهدیدهای آمریکا را علت اصلی خودداری برخی کشورها از جمله اتریش و لوکزامبورگ از میزبانی دفتر این سازوکار مالی ویژه اعلام می‌کنند.
با این حال آنها بارها به مقام‌های اروپایی هشدار داده‌اند که کاسه صبر ایران در حال لبریز شدن است و در صورت بهره نبردن تهران از منافع برجام، دیگر دلیل برای باقی ماندن در این توافق‌نامه وجود ندارد.
معاون حقوقی رئیس جمهور ایران نیز در گفت‌و‌گو با روزنامه «فایننشال‌تایمز»، بازگشت تحریم‌ها از سوی آمریکا علیه ایران را از منظر حقوقی و اخلاقی «غیرقانونی» توصیف کرد.
لعیا جنیدی گفت: «کاری که دولت آمریکا با مردم ایران کرده از منظر حقوقی غیرقانونی و از منظر اخلاقی، غیرقانونی‌تر است.»
وی شکایت ایران از آمریکا در دیوان بین‌المللی دادگستری را نیز برای ایران «مفید» دانست و افزود: «آمریکا می‌داند که نمی‌تواند حکم دادگاه لاهه را نادیده بگیرد.»
دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه با صدور قراری موقت حکم داد که ایالات متحده باید اطمینان حاصل کند که تحریم‌های یک‌جانبه‌اش علیه جمهوری اسلامی بر کالاهای اساسی یا ایمنی پروازهای مسافری اثر منفی نخواهد داشت.
ایران با استناد به عهدنامه مودتی که ۲۳ مرداد ۱۳۳۴ شمسی در تهران بین ایالات متحده و دولت شاهنشاهی ایران به امضا رسید، به دیوان لاهه علیه آمریکا شکایت برده و خواستار لغو تحریم‌ها شده بود.
اما به دنبال رای دیوان بین‌المللی دادگستری، وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد که این کشور از عهدنامه مودت با ایران خارج می‌شود. با این حال ایران رای دیوان بین‌المللی دادگستری را برای خود «پیروزی» قلمداد می‌کند.
