احمد جبرئیل، رهبر جبهه خلق برای آزادی فلسطین-فرماندهی کل، که شامگاه چهارشنبه در بیمارستانی در دمشق در ۸۳ سالگی درگذشت، گرچه برای جمهوری اسلامی «مبارز خستگی‌ناپذیر» به شمار می‌رفت، اما با توجه به کارنامه‌اش و تأیید آمریکا، اتحادیه اروپا و اسرائیل، رهبر یک گروه تروریستی بود.
پس از مرگ او، رهبران حکومت ایران به ویژه علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی، محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی و مقام‌های گروه شبه‌نظامی حزب‌الله لبنان پیام‌های تسلیتی صادر کردند.
خامنه‌ای که از همان آغاز دوران رهبری‌اش بارها با جبرئیل دیدار داشته، حتی او را «مرد شجاع پرتلاش» خوانده که «عمر خود را به مبارزه برای میهن مغصوب و ملت مظلوم خود» سپری کرد.
اما سازمانی که جبرئیل تشکیل داده بود، نه تنها مدت‌ها بود که اقبالی در سرزمین‌های فلسطینی نداشت و از چشم فلسطینیان افتاده بود، بلکه متهم به انجام عملیات‌های تروریستی متعدد بود که جان صدها نفر را گرفت.
رقیب عرفات و مخالف صلح با اسرائیل
احمد جبرئیل سال ۱۹۳۸ در شهر کوچک یازور در نزدیکی شهر یافا به دنیا آمد. خانواده او، یک دهه بعد، پس از تشکیل کشور اسرائیل، به سوریه نقل مکان کردند.
جبرئیل بخش عمده‌ای از عمر خود را در سوریه گذراند و دوره کوتاهی نیز در دهه ۱۹۵۰، افسر ارتش سوریه بود. در سال ۱۹۵۹، یک سازمان کوچک با عنوان جبهه آزادی فلسطین را تأسیس کرد.
اما چند سال بعد، در ۱۹۶۷، به همراه جورج حبش، جبهه خلق برای آزادی فلسطین را تأسیس کرد که از نظر ایدئولوژیک، چپ افراطی بود و جورج حبش دبیرکلی آن را برعهده گرفت.
اما یک سال بعد، جبرئیل از این تشکیلات جدا شد و تشکیلات دیگری به نام جبهه خلق برای آزادی فلسطین-فرماندهی کل را تشکیل داد و خود، دبیرکل آن شد.
او سیاست اصلی تشکیلاتش را مخالفت با هرگونه مذاکره میان فلسطینی‌ها و اسرائیل قرار داد و بر همین اساساً به طور خشونت‌آمیزی با توافق میان دولت اسرائیل و سازمان آزادیبخش فلسطین به رهبری یاسر عرفات درباره خودمختاری سرزمین‌های فلسطینی مخالفت کرد.
جبرئیل حتی در اوایل دهه ۱۹۹۰، عرفات را به مرگ تهدید کرد.
جبرئیل و عرفات در یک موضوع دیگر نیز اختلاف نظر شدید داشتند و آن چشم‌اندازهای مربوط به جنبش ملی فلسطین بود؛ در حالی که عرفات طرفدار استقلال کامل جهت‌گیری‌های سیاسی و نظامی سازمان آزادیبخش فلسطین بود، جبرئیل معتقد بود که باید به قدرت‌های مسلط منطقه به ویژه جمهوری اسلامی، حزب‌الله لبنان و سوریه تکیه کرد.
بر همین اساس، جنبش فتح فقط بر مبارزان فلسطینی تکیه داشت، اما تشکیلات جبرئیل اتباع خارجی داوطلب از سوریه، عراق، اردن و لبنان و حتی تونس را می‌پذیرفت.
جنبش فتح که اکنون محبوب‌ترین جنبش در میان فلسطینیان به شمار می‌رود، به مرور تشکیلات جبرئیل را به «فروش» مسئله فلسطین به رژیم سوریه متهم کرد.
«توافق جبرئیل»؛ تبادل زندانی با اسرائیل
اما در عین حال، خود بانی توافقی بود که به «توافق جبرئیل» معروف شد؛ این توافق که در سال ۱۹۸۵ برای تبادل زندانی میان اسرائیل و فلسطینیان صورت گرفت، مهم‌ترین تبادل زندانی با اسرائیل در جریان جنگ داخلی لبنان نام گرفت.
در این تبادل زندانی، هزار و ۱۵۰ زندانی فلسطینی در قبال سه سرباز اسرائیلی آزاد شدند که کوزو اوکاموتو، افراط‌گرای ژاپنی که با همکاری جبهه خلق برای آزادی فلسطین به کشتار مسافران غیرنظامی فرودگاه اللد (فرودگاه بین‌المللی بن‌گوریون کنونی) دست زد، نیز جزو آزادشدگان بود. در آن حمله که روز ۳۰ مه ۱۹۷۲ انجام شد، ۲۶ نفر کشته و ۸۰ نفر دیگر زخمی شدند.
برخی دیگر از آزادشدگان آن تبادل زندانی، بعداً به چهره‌های مهمی در صحنه نزاع فلسطینیان با اسرائیل تبدیل شدند؛ از جمله جبريل رجوب، فعال جوان جنبش فتح که به دبیرکل کمیته مرکزی این جنبش رسید.
همچنین شیخ احمد یاسین که به رهبر معنوی گروه شبه‌نظامی حماس تبدیل شد و نمر درویش که در سال ۱۹۷۱ «جنبش اسلامی در اسرائیل» را بنیان گذاشت، از دیگر آزادشدگان این تبادل زندانی بودند. درویش در زندان عقایدش تاحدودی تغییر کرد و پس از آزادی جنبش اسلامی جنوب را که میانه‌رو بود، تأسیس کرد.
زیاد نخاله نیز که در سال ۱۹۷۱ در اسرائیل به حبس ابد محکوم شده بود، در جریان این تبادل زندانی آزاد شد؛ اما اسرائیل دوباره نخاله را در سال ۱۹۸۸ دستگیر، و این بار او را به اردن تبعید کرد؛ نخاله با رفتن به سوریه و فعالیت از خاک این کشور هم‌پیمان با ایران، از دیرباز چهره‌ای آشنا برای سران جمهوری اسلامی است و بارها به ایران سفر کرده است.
متهم عملیات‌های تروریستی مرگبار
همچنین جبهه خلق برای آزادی فلسطین - فرماندهی کل به انجام حملات تروریستی علیه نظامیان و غیرنظامیان متهم است.
یکی از مرگبارترین این حملات، انفجار یک هواپیمای بوئینگ شرکت آمریکایی «پن ام» در سال ۱۹۸۸ بود که از آلمان به آمریکا پرواز می‌کرد. وقتی این هواپیما بر فراز روستای لاکربی در اسکاتلند قرار داشت انفجار صورت گرفت. در این انفجار ۲۵۹ سرنشین هواپیما و ۱۱ نفر از ساکنان لاکربی کشته شدند.
جبرئیل هرگونه نقش داشتن در این حمله را انکار کرد و در سال ۲۰۰۱ یک مأمور اطلاعاتی لیبی به نام «عبدالباسط المقراحی» در این بمبگذاری مجرم شناخته شد.
اما بعداً در کتابی با عنوان «لاکربی؛ حقیقت» نوشته داگلاس بوید ادعا شده بود که روح‌الله خمینی بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، شخصاً دستور انتقام‌گیری از آمریکایی‌ها را صادر کرده و احمد جبرئیل آن را اجرا کرده بود.
پنج ماه پیش از آن، مسافران یک هواپیمای مسافربری بر فراز خلیج فارس با شلیک موشک یک ناو آمریکایی کشته شده بودند.
همچنین هشت سال پیش، مستندی از شبکه تلویزیونی الجزیره پخش شد که در آن گفته شد انفجار به سفارش جمهوری اسلامی ایران و توسط جبهه خلق برای آزادی فلسطین- فرماندهی کل انجام گرفت. مرضیه افخم، سخنگوی وقت وزارت خارجه جمهوری اسلامی، دست داشتن ایران در انفجار لاکربی را تکذیب کرد.
تشکیلات جبرئیل پیشتر نیز در حملات مشابهی متهم شده بود؛ از جمله مشارکت در ساقط کردن یک هواپیمای سوئیس‌ایر در سال ۱۹۷۱ به مقصد تل‌آویو که به کشته شدن ۴۷ نفر منجر شد.
قبل از آن نیز در سال ۱۹۷۰، بمبگذاری در یک اتوبوس مدرسه اسرائیلی ۱۲ کشته برجای گذاشت.
کشتار ۱۶ تن در سال ۱۹۷۴ در کریات‌شمونا و همچنین کشتن شش سرباز اسرائیلی در یک پایگاه این کشور در سال ۱۹۸۷، از دیگر حملات جبهه خلق برای آزادی فلسطین-فرماندهی کل علیه اسرائیل به شمار می‌رود.
در مه ۲۰۰۲، پسر بزرگ جبرئیل در یک حمله با خودرو بمبگذاری شده، کشته شد. جبهه خلق برای آزادی فلسطین-فرماندهی کل این حمله را به اسرائیل نسبت داد.
در سال‌های اخیر با وجود این که حملات جدی علیه اسرائیل انجام نداد، اما مسئول حملات موشکی پراکنده‌ای شناخته شد که از خاک لبنان به سوی اسرائیل صورت می‌گرفت. این حملات خسارات و صدمات جدی برجای نگذاشت.
جبهه خلق برای آزادی فلسطین-فرماندهی کل، تنها سازمان فلسطینی است که هنوز خارج از ۱۲ اردوگاه پناهجویان فلسطینی در لبنان حضور نظامی دارد؛ از جمله در پایگاه نظامی ناعمه در سواحل مدیترانه در ۲۰ کیلومتری جنوب بیروت.
دو سال پیش، رسانه‌های اسرائیلی از بمباران مواضع جبهه مردمی آزادی فلسطین–فرماندهی کل در دره بقاع در لبنان و در نزدیک مرز سوریه خبر دادند.
نزدیکی به جمهوری اسلامی و مشارکت در جنگ داخلی سوریه
احمد جبرئیل و دیگر شبه‌نظامیان تندروی فلسطینی از همان آغاز استقرار جمهوری اسلامی در ایران، به این حکومت نزدیک شدند. سفارت جمهوری اسلامی در دمشق به ویژه در دوران علی اکبر محتشمی‌پور مامن کسانی چون جبرئیل شده بود.
او که بعداً به متحد حزب‌الله، دست‌پروده جمهوری اسلامی در لبنان تبدیل شد، همچنین خواستار حضور نیروهای جمهوری اسلامی در جنگ زمینی با اسرائیل بود.
در دوره‌ای که روابط جمهوری اسلامی با شبه‌نظامیان فلسطینی حماس به تیرگی گراییده بود، اما روابط جمهوری اسلامی با احمد جبرئیل همچنان برقرار بود.
پس از آغاز درگیری‌های داخلی در سوریه در سال ۲۰۱۱، که ناشی از اعتراضات مردمی موسوم به «بهار عربی» بود، احمد جبرئیل به دولت دمشق نزدیک و به متحدی جداناشدنی برای رژیم بشار اسد تبدیل شد.
در سال ۲۰۱۲، نیروهای تشکیلات او در کنار نیروهای ارتش بشار اسد علیه شبه‌نظامیان مخالف حکومت سوریه در یارموک جنگیدند؛ یک اردوگاه فلسطینی‌ها که به مرور به محله‌ای از دمشق تبدیل شده است.
با مرگ احمد جبرئیل، طلال ناجی معاونش که او نیز در دمشق زندگی می‌کند، اکنون هدایت جبهه خلق برای آزادی فلسطین-فرماندهی کل را برعهده دارد.
مرگ احمد جبرئیل به عنوان یکی از موانع بزرگ صلح و ثبات در منطقه، گرچه تحول خاصی در کوتاه‌مدت در شرایط زندگی فلسطینیان و همچنین روابط آنان با دولت اسرائیل ایجاد نمی‌کند، اما دست‌کم پرونده یکی از مخالفان جدی روند صلح فلسطینیان و اسرائیل را برای همیشه بست.
