مسعود نیلی، دستیار اقتصادی حسن روحانی، ضمن هشدار نسبت به احتمال «تکرار و گسترش» اعتراض‌های دی‌ماه در ایران، مهم‌ترین اولویت فعلی کشور را «احیاء امید و سرمایه اجتماعی» عنوان کرده و ادامه اصلاحات اقتصادی بدون جلب اعتماد مردم را «خطرناک» دانسته‌است.
آقای نیلی این موضوع را روز چهارشنبه ۲۳ اسفند در گفت‌وگو با روزنامه دولتی ایران بیان کرده و به تحلیل دلایل اعتراض‌های خیابانی دی‌ماه در نزدیک به ۱۰۰ شهر ایران از جنبه اقتصادی پرداخته‌است.
وی گفته که این «تظاهرات … هشداری است که ممکن است اعتراضات بیشتر و بزرگتر شود و ابعاد وسیع‌تری به خود بگیرد و … ممکن است دفعه بعد فرصت در اختیار شما نباشد.»
دستیار اقتصادی حسن روحانی همچنین هشدار داده که «اگر همین‌طور ادامه دهیم و در همین روند پیش برویم، در معرض خطر خواهیم بود.»
اشاره آقای نیلی به اعتراض‌های دی‌ماه در نزدیک به ۱۰۰ شهر ایران است که با شعار «نه به گرانی» از شهر مشهد آغاز شد و به سرعت به شهرهای دیگر ایران رسید و عملکرد سیاسی و فرهنگی حاکمیت و دولت را زیر سؤال برد.
این اعتراض‌ها که در برخی شهرها به درگیری نیروهای امنیتی و نظامی با معترضان منجر شد، دست‌کم ۲۵ کشته بر جا گذاشت.
هزاران نفر نیز در جریان این اعتراض‌ها بازداشت شدند که بر اساس تأیید مقام‌های قضایی، دست‌کم سه نفر از آنها در زندان‌ها جان باختند. این مقام‌ها علت جان‌باختن آنها را «خودکشی» اعلام کرده‌اند.
پیش از آقای نیلی، عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور نیز دربارهٔ اعتراض‌های سراسری دی ماه، گفته بود که عوامل نارضایتی‌ها هنوز از بین نرفته و «یک جرقه کافی است تا شعله‌ور شود.»
از اعتراضات دی‌ماه به این‌سو، ایران همواره شاهد اعتراض‌های کارگری و دانشجویی و تجمعات اصناف دیگر بوده و زنان و دختران متعددی نیز به حجاب اجباری اعتراض کرده‌اند و این اعتراض‌ها با سرکوب دولتی مواجه شده است.
بررسی‌های دستیار روحانی در مورد وضعیت اقتصادی مردم
به گفته مسعود نیلی، در ایران، «الان همه مقابل هم هستند. امروز کشور مانند مریضی است که در حالت بد در بیمارستان قرار گرفته اما هم بستگان با هم و هم پزشکان با هم درگیرند.»
این اقتصاددان هشدار داده که «در نبود سرمایه اجتماعی دست زدن به اصلاحات اقتصادی خطرناک است. پیش از هر اصلاح اقتصادی، باید سرمایه اجتماعی ارتقا پیدا کند تا بتوان قدم‌های بعدی را هم برداشت.»
نیلی تأکید کرده که «اگر ضلع سوم اعتماد به مسئولان، مورد خدشه واقع شده باشد، پیگیری آن دو ضلع دیگر {یعنی} اصلاحات اقتصادی و حل مشکلات رفاهی هزینه‌بر است و در شرایط موجود خطرناک.»
مشاور اقتصادی روحانی توضیح داده که «مردم اگر اعتماد داشته باشند که با افزایش قیمت سوخت ناوگان حمل و نقل نوسازی می‌شود، همراهی نشان می‌دهند. به شرط آن که مطمئن باشند منابع ایجاد شده در مسیر درست هزینه خواهد شد؛ در این خصوص باید نقشه راه داشت و نباید یک دفعه شوک وارد کنیم.»
نیلی با بررسی شرایط رفاهی خانوارهای ایرانی در یک بازه نسبتاً طولانی از آغاز جنگ ایران و عراق تا سال ۹۲، چنین نتیجه‌گیری کرده که از سال ۷۴ تا ۸۴ بدون هیچ‌گونه تبلیغ دولتی، «به‌طور متوسط، سطح رفاه خانوارها… دو برابر شد و وضع زندگی مردم شاهد ارتقای کیفیت نسبتاً مناسبی بود.»
اما به گفته وی در سال ۸۴ و همزمان با روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد به عنوان رئیس‌جمهور در ایران، اظهاراتی مبنی بر اینکه «قشر کم‌درآمد جامعه متضرر شده و باید شرایطش بهبود پیدا کند… هیجانی در جامعه ایجاد کرد.»
نیلی اضافه کرده با این حال با افزایش منابع کشور، «نه تنها در زندگی مردم بهبودی حاصل نشد، بلکه روند گذشته هم کاملاً متوقف شد.»
اتفاق دیگر این بازه زمانی از نظر دستیار حسن روحانی، واریز شدن یارانه نقدی در سال ۸۹ بود که «قدرت خرید مردم را افزایش داد اما بلافاصله با ایجاد رکود تورمی خیلی عمیق و بی‌سابقه سال‌های ۹۱–۹۲ این بهبود موقتی تقریباً، خنثی شد.»
وی در ادامه اضافه کرده که به‌دنبال دوران ریاست جمهوری حسن روحانی نیز اگرچه «بهبودهایی… در شرایط اقتصادی کشور طی سال‌های بعد رخ داد، تنها در جهت جبران بخشی از آسیب‌های رکود تورمی سال‌های ۹۱–۹۲ بود. شاخص‌ها بهبود نشان می‌دهد اما ما هنوز به نقطه قبلی نرسیده‌ایم.»
به گفته وی، با آنکه «آمار و ارقام نمی‌گوید شرایط مردم نسبت به سال ۹۲ بدتر شده‌است، {اما} نکته اینجاست که سال ۸۴ انتظاراتی در جامعه ایجاد و به رسمیت شناخته شد که محقق نشد؛ و باعث گردید که نگرش مردم بویژه قشر کم‌درآمد جامعه به دلیل برآورده نشدن مطالباتشان در سال‌های ۸۴ تا ۸۸ بسیار منفی و خشمگینانه شود.»
نیلی اضافه کرده که «همین وضعیت در سال ۹۲ {در زمینه برجام} برای قشر متوسط اتفاق افتاد…{این قشر} منتظر تعاملی با دنیا بودند که در نتیجه آن تغییر عمده‌ای در زندگی‌شان ایجاد شود. این مطالبه، انتظاراتی بسیار فراتر از ظرفیت واقعی برجام در جامعه ایجاد کرد.»
این اقتصاددان چنین نتیجه‌گیری کرده که مطالبات «فشرده» قشر کم‌درآمد و طبقه متوسط، شرایطی ایجاد کرده که در جامعه، در حال حاضر با دو قشری مواجه هستیم که دارای «نیازهای جدی پاسخ داده نشده» هستند.
