برنامه شنبه بيست و سوم دی ماه در قلمرو ادب به گفتاری در باره صورت گرايی- فرماليسم ادبی پرداخته است. اين برنامه همچنين شامل سخنی در باره طبيعت ادبيات، گفتار کوتاهی از دکتر ذبيح الله صفا با عنوان ادامه ادب پهلوی، و معرفی رمان پر خواننده اين هفته آمريکا – «سين مثل سکوت» نوشته سو کرافتن (Sue Taylor Crafton ) است.
ادامه ادب پهلوی
استاد ذبيح الله صفا نوشته است: «هنگام تسلط مسلمين بر ايران ،لهجه رسمی ادبی و سياسی و دينی ايرانيان همان بود که به پارسی ميانه يا پهلوی پارسی يا پهلوی ساسانی مشهور است و خلاف آنچه گفته می شود اين لهجه يا بهتر بگوييم اين زبان رسمی يکباره با غلبه عرب از ايران برنيفتاد».
در عهد حکومت حجاج ثقفی يکی از کاتبان ايرانی به نام صالح بن عبدالرحمان به فکر نقل ديوان از پهلوی به عربی افتاد.
او شاگرد زادانفرخ صاحب ديوان بود و بعد از درگذشت استادش و به رغم تاکيد ميرانشاه فرزند زادانفرخ که با انديشه او بشدت مخالفت می کرد، فکر خودرا عملی کرد و در ديوان ها زبان و خط عربی را جايگزين زبان و خط فارسی کرد.
صورت گرايی- فرماليسم ادبی
صورت گرايی يا فرماليسم، به آن نوع نقد ادبی اشاره دارد که بر صورت يا فرم يک متن، بيش از محتوای آن تاکيد دارد.
اشکولوسکی
در اين حالت همه عنصرهای بيرون از متن، از جمله تاريخ، سياست، جامعه و شرح احوال، از بحث نقد کنار گذاشته می شود.
در دهه های ۱۹۱۰ و ۱۹۲۰، اين نقد در روسيه با نوشته های ويکتور اشکولوسکی رواج يافت.
ويکتور اشکولوسکی در «هنر به مثابه فن»، با ارايه مفهوم جديد آشنايی زدايی، آن را ويژگی تعريف کننده متن ادبی می داند و می نويسد: هنر موضوعی را می گيرد، آن را غريبه می سازد يا آشنايی زدايی اش می کند و به خواننده امکان می دهد جهان را به شيوه ای نو دريابد».
به گفته اشکولوسکی، اين درست مانند کوبيسم است که درک ما را از چيزهای معمولی و روزمره دگرگون می سازد و بيننده اثر را ناچار می کند خود را به بازسازی تصور و برداشت خويش بپردازد.»
نشانی برنامه در قلمرو ادب : farda@radiofarda.com و تلفن های های ۲۰۲۸۲۸۷۲۰۸ و ۲۰۲۸۲۸۷۲۳۸
