خبرگزاری آسوشیتدپرس در یک گزارش اختصاصی به نقل از دیپلماتها مینویسد «ایران قرار است در ازای صادر کردن چندین تن از مواد خنک کننده راکتورهای هستهای (آب سنگین) از روسیه یک محموله بزرگ اورانیوم طبیعی دریافت کند. این تصمیم توسط دولت آمریکا و سایر کشورهایی که خواهان حفظ توافق هستهای با ایران هستند تایید شده است.»
دو دیپلمات ارشد به خبرگزاری رویترز گفتند انتقال این محموله اورانیوم طبیعی که حدود ۱۳۰ تن خواهد بود توسط آمریکا و پنج قدرت جهانی دیگر تایید شده است. البته انتقال آن هنوز مستلزم تایید رسمی شورای امنیت سازمان ملل متحد است ولی با توجه به اینکه کشورهای دخیل در مذاکرات هستهای با ایران عضو این نهاد هستند تایید آن جنبه تشریفاتی دارد.
اورانیوم طبیعی را میتوان به درجات گوناگون و برای سوخت هستهای برای راکتور، سوخت لازم برای مصارف پزشکی و تحقیقاتی و حتی برای تولید سلاح هستهای، غنی سازی کرد. حکومت ایران میگوید به تولید سلاح هستهای هیچ علاقهای ندارد و طبق توافق هستهای با جامعه بین المللی برای تضمین صلح آمیز بودن تمامی فعالیتهای هستهای آن کشور نظارت کامل نهادهای بین المللی را پذیرفته است.
در سال ۲۰۱۵ و همزمان با مذاکراتی که در نهایت به توافق هستهای انجامید ایران محموله مشابهی از اورانیوم طبیعی را از روسیه در ازای ارسال اورانیومهای غنی شده خود به آن کشور دریافت کرد. اما این محموله جدید اولین اورانیوم طبیعی است که ایران پس از امضای توافق هستهای دریافت میکند.
دیپلماتهای غربی که مسئولیت اصلی آنها تمرکز روی فعالیتهای هستهای ایران است به خاطر حساسیتهای مربوط به اظهار نظر در مورد جنبههای محرمانه این برنامه حاضر نشدند نامشان در این گزارش ذکر شود.
گفتگوی آنها با خبرگزاری آسوشیتدپرس در آستانه جلسه نمایندگان ایران و پنج قدرت جهانی انجام شده که قرار است در روزهای آینده در وین برگزار شود. دستور کار این جلسه بررسی عملکرد ایران در اجرای تعهدات خود در قبال لغو تحریمهای خارجی در ازای محدود کردن برنامههای هستهای آن کشور است.
گزارش ها حاکی است که توافق در مورد انتقال اورانیوم طبیعی از روسیه به ایران در شرایط حساسی صورت میگیرد. با توجه به اینکه دولت آینده آمریکا و بخش زیادی از قانونگذاران آن کشور از توافق هستهای با ایران انتقاد دارند و به اجرای تعهدات آن کشور برای صلح آمیز نگاه داشتن برنامههای هستهای اعتماد ندارند، ممکن است انتقال اورانیوم را نمونه دیگری از دادن امتیازات بیش از حد به حکومت ایران تلقی کنند.
دیپلماتها میگویند هر مورد از انتقال اورانیوم طبیعی به ایران طی ۲۵ سال آینده تحت کنترل دقیق آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهد بود که بر اجرای مفاد توافق هستهای نظارت میکند. آنها میافزایند ایران هنوز مشخص نکرده که با این اورانیوم چه خواهد کرد. ولی میتواند آن را ذخیره کرده و یا در حد پایینی آنرا غنی کند و از آن برای سوخت راکتورها استفاده کند.
با در نظر گرفتن این نکته که دوران اعمال محدودیت و کنترل برنامههای هستهای ایران کمتر از ۱۰ سال دیگر به پایان خواهد رسید این اورانیوم طبیعی در صورتیکه ایران آن را ذخیره کند حجم قابل ملاحظهای است.
دیوید آلبرایت مدیر موسسه پژوهشی علوم و امنیت بین المللی که معمولا در زمینه برنامه هستهای ایران به کنگره آمریکا مشاوره میدهد گفته است «متناسب با کارایی روند غنی سازی و طراحی سلاحهای هستهای از این حجم از اورانیوم طبیعی میتوان برای تولید ده بمب هستهای ساده استفاده کرد.»
انتقال این اورانیوم طبیعی در ازای صادرات حدود ۷۷ تن آب سنگین از ایران به آمریکا، روسیه و عمان از زمان اجرای توافق هستهای صورت میگیرد.
از آب سنگین برای خنک کردن راکتورهایی استفاده میشود که بیشتر پلوتونیوم تولید میکنند. از پلوتونیوم نیز مثل اورانیوم غنی شده میتوان برای تولید سلاحهای هستهای استفاده کرد.