ماموران امنيتی جمهوری اسلامی ايران،روز جمعه پنجم شهریور ماه، از حضور تعدادی از خانوادههای زندانیان اعدامشده در سال ۶۷ برای برگزاری مراسم یادبود بستگانشان در گورستان خاوران جلوگیری کردند.
گزارش های رسیده حاکی است که تعدادی از خانوادههای زندانیان اعدامشدگان سال ۶۷ مانند سالهای گذشته برای برگزاری سالگرد کشته شدن به گورستان خاوران می روند اما نیروهای امنیتی اجازه نمی دهند آنها وارد این گورستان شوند
جعفر بهکیش، مقیم کانادا و یکی از اعضای خانوادههای کشتهشدگان ۶۷ که چند تن از اعضای خانوادهاش در آن سالها اعدام شدهاند، در مورد جلوگیری از برگزاری این مراسم به رادیو فردا میگوید: «نیروهای امنیتی و انتظامی به شکل چشمگیری وجود داشتند. خیابانی که به گورستان خاوران وصل میشود را بسته بودند. تا جایی که من میدانم، هیچکدام از خانوادهها حتی نتوانستهاند به سمت گورستان برود».
گورستان خاوران قطعه زمینی است در نزدیکی محلی به همین نام در جنوب شرقی تهران، که گفته میشود محل دفن دستهجمعی تعدادی از زندانیان سیاسی اعدام شده از ابتدای تابستان سال ۶۰ در ایران است.
عفت ماهباز از زندانیان سیاسی دهه ۱۳۶۰ درباره تشکیل نشدن هیچ گونه مراسمی در گورستان خاوران و همچنین بهشت زهرای تهران میگوید: «مادران زیادی روز جمعه تلاش کردند به گورستان بروند ولی به دلیل ممانعت نیروهای امنیتی و انتظامی، در مسیر افسریه تا خاوران گلهایی را که به همراه آورده بودند، به خیابانها پرت کردند».
به گفته خانم ماهباز، برخی از این خانوادهها به قطعه ۳۳ بهشت زهرا رفتند که به دلیل حضور پلیس موفق نشدند بر سر مزار کشتهشدگان بعد از انتخابات ریاستجمهوری، حاضر شوند.
تا چندین سال بعد از اعدامها خانوادهها از محل دقیق دفنشدگان خبری نداشتند اما از اواخر دهه ۱۳۷۰ خانوادهها تلاش میکنند در شهریور ماه در محل گورستان خاوران جمع شوند، سرود دسته جمعی بخوانند و به یاد کشتهشدگان سخن بگویند.
تقریباً دو سال پیش بود که تعدادی از اعضای خانوادههای دفنشدگان در گورستان خاوران از خاکبرداری گسترده با بولدوزر و کاشت درخت در محوطه گورستان خبر دادند.
بعد از تخریب بخشهایی در گورستان خاوران تعدادی از خانوادههای اعدامشدگان و فعالان سیاسی سایت اینترنتی bidaran.net را راهاندازی کردند تا از خاوران یک نمونه مجازی بسازند.
منیره برادران یکی از زندانیان سیاسی در دهه شصت که در آلمان زندگی میکند در مورد این وب سایت به بهانه سالگرد کشتهشدگان دهه شصت میگوید: «بعد از شنیدن خبر تخریب خاوران، تلاش کردیم این گورستان را به صورت مجازی در اینترنت بازسازی کنیم. با کمک خانوادهها، اطلاعات دفنشدگان را به دست آوردیم و با عکس آنها به شکل سنگ قبر برایشان محلی درست کردیم. این سایت هنوز کامل نیست، اما سندی است با این امید که زمانی گورستان خاوران جایگاه خودش را پیدا کند.»
نام و تعداد دقیق اعدامشدگان در آن سال هنوز کاملاً مشخص نیست. گزارشگر ويژه حقوق بشر سازمان ملل متحد تعداد این زندانيان سياسی اعدام شده را دست کم ۱۸۷۹ نفر اعلام کرده است.
اما مرحوم آيتالله منتظری، یکی از مراجع تقلید در خاطراتاش اين رقم را بین ۲۸۰۰ يا ۳۸۰۰ نفر اعلام کرده با تأکید بر اینکه رقم دقیق را به خاطر ندارد.
گزارش های رسیده حاکی است که تعدادی از خانوادههای زندانیان اعدامشدگان سال ۶۷ مانند سالهای گذشته برای برگزاری سالگرد کشته شدن به گورستان خاوران می روند اما نیروهای امنیتی اجازه نمی دهند آنها وارد این گورستان شوند
جعفر بهکیش، مقیم کانادا و یکی از اعضای خانوادههای کشتهشدگان ۶۷ که چند تن از اعضای خانوادهاش در آن سالها اعدام شدهاند، در مورد جلوگیری از برگزاری این مراسم به رادیو فردا میگوید: «نیروهای امنیتی و انتظامی به شکل چشمگیری وجود داشتند. خیابانی که به گورستان خاوران وصل میشود را بسته بودند. تا جایی که من میدانم، هیچکدام از خانوادهها حتی نتوانستهاند به سمت گورستان برود».
گورستان خاوران قطعه زمینی است در نزدیکی محلی به همین نام در جنوب شرقی تهران، که گفته میشود محل دفن دستهجمعی تعدادی از زندانیان سیاسی اعدام شده از ابتدای تابستان سال ۶۰ در ایران است.
عفت ماهباز از زندانیان سیاسی دهه ۱۳۶۰ درباره تشکیل نشدن هیچ گونه مراسمی در گورستان خاوران و همچنین بهشت زهرای تهران میگوید: «مادران زیادی روز جمعه تلاش کردند به گورستان بروند ولی به دلیل ممانعت نیروهای امنیتی و انتظامی، در مسیر افسریه تا خاوران گلهایی را که به همراه آورده بودند، به خیابانها پرت کردند».
به گفته خانم ماهباز، برخی از این خانوادهها به قطعه ۳۳ بهشت زهرا رفتند که به دلیل حضور پلیس موفق نشدند بر سر مزار کشتهشدگان بعد از انتخابات ریاستجمهوری، حاضر شوند.
تا چندین سال بعد از اعدامها خانوادهها از محل دقیق دفنشدگان خبری نداشتند اما از اواخر دهه ۱۳۷۰ خانوادهها تلاش میکنند در شهریور ماه در محل گورستان خاوران جمع شوند، سرود دسته جمعی بخوانند و به یاد کشتهشدگان سخن بگویند.
تقریباً دو سال پیش بود که تعدادی از اعضای خانوادههای دفنشدگان در گورستان خاوران از خاکبرداری گسترده با بولدوزر و کاشت درخت در محوطه گورستان خبر دادند.
بعد از تخریب بخشهایی در گورستان خاوران تعدادی از خانوادههای اعدامشدگان و فعالان سیاسی سایت اینترنتی bidaran.net را راهاندازی کردند تا از خاوران یک نمونه مجازی بسازند.
منیره برادران یکی از زندانیان سیاسی در دهه شصت که در آلمان زندگی میکند در مورد این وب سایت به بهانه سالگرد کشتهشدگان دهه شصت میگوید: «بعد از شنیدن خبر تخریب خاوران، تلاش کردیم این گورستان را به صورت مجازی در اینترنت بازسازی کنیم. با کمک خانوادهها، اطلاعات دفنشدگان را به دست آوردیم و با عکس آنها به شکل سنگ قبر برایشان محلی درست کردیم. این سایت هنوز کامل نیست، اما سندی است با این امید که زمانی گورستان خاوران جایگاه خودش را پیدا کند.»
نام و تعداد دقیق اعدامشدگان در آن سال هنوز کاملاً مشخص نیست. گزارشگر ويژه حقوق بشر سازمان ملل متحد تعداد این زندانيان سياسی اعدام شده را دست کم ۱۸۷۹ نفر اعلام کرده است.
اما مرحوم آيتالله منتظری، یکی از مراجع تقلید در خاطراتاش اين رقم را بین ۲۸۰۰ يا ۳۸۰۰ نفر اعلام کرده با تأکید بر اینکه رقم دقیق را به خاطر ندارد.