آکادمی نوبل در سوئد روز چهارشنبه اعلام کرد که دانيل شکتمن، دانشمند اسرائیلی برنده جايزه نوبل سال ۲۰۱۱ در رشته شیمی شده است.
جايزه نوبل امسال شیمی همراه با رقمی نزديک به يک ميليون و چهارصد هزار دلار طی مراسمی در سوئد به دانيل شکتمن اهدا خواهد شد.
اين جايزه به خاطر کشف ماده ای که در آن اتم های ماده در آرايه ای که تکرار نمی شود گرد آمده اند، به او تعلق گرفت.
اين دانشمند هم اکنون استاد دانشگاه دولتی آيووا و پژوهشگر در بخش انرژی لابراتوار ايمس Ames است. آکادمی پادشاهی علوم سوئد در دليل گزينش خود تنها نوشته است: «به خاطر کشف شبه بلورها».
از دير زمان اين آرايه های يگانه که از قوانين دقيق پيروی می کنند در رياضيات شناخته شده بودند و هنرمندان قرون وسطای نيز در طرح های معماری خود برای کاشي کاری از اين گونه طرح ها استفاده کرده اند. اما وجود آن در بسته های اتم ها از نظر دانشمندان غيرممکن بود.
دکتر شکتمن در جريان يک مرخصی کوتاه در انستيتوی ملی استانداردها و فناوری آمريکا يک ذره ريز فلز ذوب شده را ناگهان سرد کرد.
او انتظار داشت که اتم ها مانند اتم های شيشه به گونه ای نامنظم منجمد شوند. اما در پی آزمايش با ميکروسکوپ الکترونی خود متوجه شد که آرايه آنها نامنظم نيست. تاريخ اين کشف او که در دفتر يادداشت های روزانه اش نوشته است، هشتم آوريل سال ۱۹۸۲ بود.
دانشمندان بر اين باور بودند که بلور موجود در مواد، دارای شکل های يکنواخت و تکرار شونده است. برای نمونه يک ماتريس چهارگوش دارای يک نظم چهار سويه است. اگر آن را ۹۰ درجه بچرخانيم باز همان شکل به دست می آيد. با اين همه تکرار يک همسازی يا تقارن پنج وجهی غيرممکن است.
دکتر شکتمن در جريان آزمايش خود با آلياژ آلومينيوم و منيزيوم يک همسازی ده وجهی به دست آورد.
سالها طول کشيد تا دکتر شکتمن توانست دانشمندان ديگر را قانع کند. حتی عذر او را هم از گروه پژوهشی خواسته بودند. بسياری از دانشمندان از جمله لينوس پاولينگ برنده پيشين نوبل شيمی استدلال می کردند که داده های دکتر شکتمن را می توان نقصی در بلورهای عادی دانست.
نانسی جکسون مدير انجمن شيميدان های آمريکا گفته است: با گذشت زمان همه متوجه شدند که او درست می گويد. اکنون تعريف بلور هم بايد عوض شود. بنا به تعريف پيشين منابع علمی، بلور عبارت بود از يک آرايه تکرار شونده سه وجهی. اما تعريف تازه که از سال ۱۹۹۲ توسط اين منابع پذيرفته شده می گويد بلور يک وضعيت جامد ماده است که هر کدام دارای «دياگرام پراش (انکسار) يگانه» هستند.
از آن زمان تاکنون شبه بلورها در مواد ديگر هم کشف شده است. از جمله در مواد طبيعی به دست آمده در رسوب رودخانه ای در روسيه.
دانشمندان ماده شناس هم اکنون در اين زمينه ها سرگرم پژوهش اند تا بتوانند از اين ويژگی استفاده کنند. از اين دستاوردها از جمله می توان به شبه بلور سخت در تيغ های ريش تراشی و سوزن برای جراحی چشم نام برد.
جايزه نوبل امسال شیمی همراه با رقمی نزديک به يک ميليون و چهارصد هزار دلار طی مراسمی در سوئد به دانيل شکتمن اهدا خواهد شد.
اين جايزه به خاطر کشف ماده ای که در آن اتم های ماده در آرايه ای که تکرار نمی شود گرد آمده اند، به او تعلق گرفت.
اين دانشمند هم اکنون استاد دانشگاه دولتی آيووا و پژوهشگر در بخش انرژی لابراتوار ايمس Ames است. آکادمی پادشاهی علوم سوئد در دليل گزينش خود تنها نوشته است: «به خاطر کشف شبه بلورها».
از دير زمان اين آرايه های يگانه که از قوانين دقيق پيروی می کنند در رياضيات شناخته شده بودند و هنرمندان قرون وسطای نيز در طرح های معماری خود برای کاشي کاری از اين گونه طرح ها استفاده کرده اند. اما وجود آن در بسته های اتم ها از نظر دانشمندان غيرممکن بود.
دکتر شکتمن در جريان يک مرخصی کوتاه در انستيتوی ملی استانداردها و فناوری آمريکا يک ذره ريز فلز ذوب شده را ناگهان سرد کرد.
او انتظار داشت که اتم ها مانند اتم های شيشه به گونه ای نامنظم منجمد شوند. اما در پی آزمايش با ميکروسکوپ الکترونی خود متوجه شد که آرايه آنها نامنظم نيست. تاريخ اين کشف او که در دفتر يادداشت های روزانه اش نوشته است، هشتم آوريل سال ۱۹۸۲ بود.
دانشمندان بر اين باور بودند که بلور موجود در مواد، دارای شکل های يکنواخت و تکرار شونده است. برای نمونه يک ماتريس چهارگوش دارای يک نظم چهار سويه است. اگر آن را ۹۰ درجه بچرخانيم باز همان شکل به دست می آيد. با اين همه تکرار يک همسازی يا تقارن پنج وجهی غيرممکن است.
دکتر شکتمن در جريان آزمايش خود با آلياژ آلومينيوم و منيزيوم يک همسازی ده وجهی به دست آورد.
سالها طول کشيد تا دکتر شکتمن توانست دانشمندان ديگر را قانع کند. حتی عذر او را هم از گروه پژوهشی خواسته بودند. بسياری از دانشمندان از جمله لينوس پاولينگ برنده پيشين نوبل شيمی استدلال می کردند که داده های دکتر شکتمن را می توان نقصی در بلورهای عادی دانست.
نانسی جکسون مدير انجمن شيميدان های آمريکا گفته است: با گذشت زمان همه متوجه شدند که او درست می گويد. اکنون تعريف بلور هم بايد عوض شود. بنا به تعريف پيشين منابع علمی، بلور عبارت بود از يک آرايه تکرار شونده سه وجهی. اما تعريف تازه که از سال ۱۹۹۲ توسط اين منابع پذيرفته شده می گويد بلور يک وضعيت جامد ماده است که هر کدام دارای «دياگرام پراش (انکسار) يگانه» هستند.
از آن زمان تاکنون شبه بلورها در مواد ديگر هم کشف شده است. از جمله در مواد طبيعی به دست آمده در رسوب رودخانه ای در روسيه.
دانشمندان ماده شناس هم اکنون در اين زمينه ها سرگرم پژوهش اند تا بتوانند از اين ويژگی استفاده کنند. از اين دستاوردها از جمله می توان به شبه بلور سخت در تيغ های ريش تراشی و سوزن برای جراحی چشم نام برد.
