در حالی که معترضین در ایران در دو ماه و نیم اخیر تاکید دارند که با کلیت نظام جمهوری اسلامی مخالف هستند و خواستار سرنگونی آن هستند، معاون ابراهیم رئیسی می‌گوید: «کسی نمی‌تواند بیاید بگوید جمهوری نمی‌خواهیم، سلطنتی می‌خواهیم».
محمد دهقان، معاون رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در امور حقوقی، روز دوشنبه هفتم آذر به خبرگزاری ایلنا گفت: «اسلامی بودن نظام، ولایت فقیه، حجاب و سایر مسائل اساسی دیگر در نظام جمهوری اسلامی قابل همه‌پرسی نیست».
او افزود: «کسی نمی‌تواند بیاید بگوید جمهوری نمی‌خواهیم، سلطنتی می‌خواهیم. این قابل رفراندوم نیست. راه این کار بسته شده است».
معاون رئیس‌جمهوری ایران اظهار داشت: «ممکن است کسی دلش بخواهد نظام اسلامی نباشد، خُب دلش بخواهد، اما قانون اساسی چنین اختیاری نداده است».
به گفته آقای دهقان، «رفراندوم مثل قانون‌گذاری عادی نیست و قانون اساسی با این مسئله به طرز سخت‌گیرانه برخورد کرده است».
در حالی که سرکوب‌های حکومت اسلامی با معترضین، به‌ویژه در استان‌های کردستان و سیستان و بلوچستان، بسیار شدید بوده، مولوی عبدالحمید اسماعیل زهی، امام جمعه سنی زاهدان و نیز صدها تن از ماموستاهای سنی کرد در استان کردستان خواستار آن شده‌اند که با برگزاری همه‌پرسی، راه برون‌رفت مسالمت‌جویانه از وضعیت کنونی هموار شود.
مولوی عبدالحمید چهار هفته پیش تاکید کرد که اگر رهبری نظام مشروعیت خود را از مردم می‌داند، باید به خواسته‌های ملت تن داده و با برگزاری فوری همه‌پرسی با حضور ناظران بین‌المللی موافقت کند.
ماموستاها (اساتید مذهبی سنی کرد) در سنندج، دهگلان، بانه، مهاباد، سقز و سایر نقاط سنی‌نشین نیز برگزاری همه‌پرسی زیر نظر سازمان‌های بین‌المللی را با «سازو کار اجرایی مقبول مردم و با حضور معتمدان» و «با نظارت نهادهای بین‌المللی بی‌طرف» درخواست کردند.
معاون حقوقی ابراهیم رئیسی ضمن تاکید بر این‌که مسائل اساسی مورد درخواست مردم قابل همه‌پرسی نیست، اما مدعی شده که «با نظر رهبر انقلاب و تصویب دو سوم از نمایندگان مجلس شاید بتوان برخی مسائل را به رفراندوم گذاشت».
استنباط از اظهارات این مقام جمهوری اسلامی نشان می‌دهد که ظاهرا تنها مسائل فرعی و حاشیه‌ای قابل همه‌پرسی است.
در همین حال، او این امر را نیز به «زمان باثبات و آرامش» موکول کرده است. در حالی که رهبر، رئیس دولت و فرمانده کل سپاه مدعی هستند که اعتراضات جاری «اغتشاش چند تن فریب‌خورده» است، سخنان محمد دهقان اولین اذعان علنی به وجود بحران و نبود ثبات و آرامش در کشور است.
یکی از اصلی‌ترین شعارهای مردم و دانشجویان در اعتراضات یازده هفته اخیر این بوده است که «این آخرین پیامه، هدف کل نظامه».
اولین همه‌پرسی برگزار شده در تاریخ جمهوری اسلامی در ۱۲ فروردین سال ۱۳۵۸ بود که بر اساس آمار رسمی، بیش از «۹۸ درصد» به نظام جمهوری اسلامی رای مثبت دادند.
آیت‌الله روح‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی، همان زمان گفت این جمهوری باید «اسلامی» باشد، نه یک کلمه بیشتر، نه یک کلمه کمتر.
دومین و آخرین همه‌پرسی نیز شهریور سال ۱۳۶۸، سه ماه پس از مرگ روح‌الله خمینی بر سر «بازنگری قانون اساسی» برگزار شد. خمینی چند هفته قبل از مرگ ظاهرا با بازنگری در قانون اساسی موافقت کرده بود. حذف شرط مرجعیت برای رهبری نظام موضوع اصلی آن همه‌پرسی بود.
