در شرایطی که نمایندگان مجلس شورای اسلامی تنها از یک پاسخ حسن روحانی قانع شده‌اند، بهروز نعمتی، سخنگوی هیئت رئیسه مجلس، گفت: «فعلا بحث قانع نشدن نمایندگان از پاسخ‌های رئیس‌جمهور درباره سوالات و ارجاع آن به قوه قضائیه مطرح نیست» و «این موضوع منوط به جمع‌بندی و نظر حقوقی مجلس و هیئت رئیسه است».
نمایندگان مجلس در جلسه روز سه‌شنبه ششم شهریور، از پنج سوال خود در مورد وضعیت اقتصادی و کاهش شدید ارزش ریال، تنها درباره پرسش مربوط به تحریم‌های بانکی قانع شدند و پاسخ‌های حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران، درباره چهار سوال دیگر را قانع‌کننده ندانستند.
بهروز نعمتی در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا در پاسخ به این پرسش که آیا سوالات از حسن روحانی طبق آیین‌نامه به قوه قضائیه ارجاع می‌شود، گفت: «در تبصره ماده ۲۱۳ آیین‌نامه آمده است که اگر نمایندگان مجلس از پاسخ‌های رئیس جمهور قانع نشدند، اگر موضوع مربوط به نقض و یا استنکاف از قانون باشد به قوه قضائیه ارجاع می‌شود، پس هنوز بحث قوه قضاییه مطرح نیست».
وی اشاره کرد که معاونت تقنینی و حقوق‌دانان مجلس و کمیسیون حقوقی آن باید تطابق‌های لازم با قوانین مختلف را بدهند تا مشخص شود تخلف یا استنکافی صورت گرفته یا خیر.
سخنگوی هیئت رئیسه مجلس اضافه کرد: قوانینی همچون برنامه توسعه، قانون مربوط به کسب‌وکار، مبارزه با قاچاق کالا و ارز و مواردی دیگر باید بررسی و تطبیق داده شود و بعد جمع‌بندی به هیئت رئیسه ارائه شود. اگر هیئت رئیسه به جمع‌بندی رسید، موضوع به قوه قضائیه ارجاع خواهد شد.
بهروز نعمتی گفت: اگر سوال به قوه قضائیه رفت، دیگر بحث جرم‌انگاری مطرح است. آنجا باید قضات موضوع را بررسی کنند و دیگر موضوع ارتباطی با مجلس شورای اسلامی ندارد».
پاسخ‌های روحانی
حسن روحانی برای نخستین بار طی پنج سال گذشته، روز سه‌شنبه با هدف پاسخ‌گویی به پرسش‌های نمایندگان، به مجلس شورای اسلامی رفت.
او در بخش نخست سخنرانی خود در مجلس گفت سئوالات پنج‌گانه نمایندگان «سئوالات ملت ایران» نیز به شمار می‌رود؛ «چرا بیکاری؟ چرا وضع بانک این‌چنین؟ چرا رونق و رکود شرایطی را طی می‌کنند که مورد انتظار مردم نیست؟ چرا رشد قیمت ارز؟»
او در عین حال پرسید: «اما سوال اصلی این است چرا حرکت ما که در چهار سال و نیم رو به جلو بود، و آمار شاهد این است، در این هفت هشت ماه، ناگهان شرایط جدیدی آغاز شد؟»
رئیس‌جمهوری اسلامی افزود: چرا امید مردم تغییر کرده و حتی بالاتر از آن چرا عده‌ای در مورد نظام جمهوری اسلامی دچار شک شده‌اند.
آقای روحانی در ادامه از فعالیت‌های دولتش در مقابله با قاچاق دفاع کرد.
او در مورد ادامه تحریم‌های بانکی پس از توافق اتمی گفت: تحریم‌ها علیه ایران تنها تحریم‌های هسته‌ای نیست.
حسن روحانی از نمایندگان مجلس خواست لوایح مربوط به امور بانکی را هر چه زودتر تصویب کنند «که بر روابط بانکی ما تاثیر بسیاری می‌گذارد».
در چند ماه گذشته، لوایح چهارگانه مبارزه با پولشویی و منع تأمین مالی تروریسم، به محل مجادله‌های دولت و حامیانش، با جریان‌های مخالف آن تبدیل شده است.
اوج این مناقشه‌ها بر سر پیوستن به اجرای مقررات گروه ویژه اقدام مالی (FATF) بوده است. یکی از لوایح که دولت روحانی اواخر اردیبهشت ماه همزمان با اتمام مهلت تعلیق حضور ایران در فهرست سیاه «گروه ویژه اقدام مالی علیه پولشویی»، آن را به همراه لوایح الحاق ایران به کنوانسیون مبارزه با تأمین مالی تروریسم، اصلاح قانون مبارزه با پولشویی و اصلاح قانون مبارزه با تأمین مالی تروریسم به مجلس فرستاد.
رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان و رئیس کمیته فرعی دائمی مجلس سنای آمریکا در اواخر خرداد در نامه‌ای خواستار تلاش دولت دونالد ترامپ برای بازگرداندن اقدامات تنبیهی «گروه ویژه اقدام مالی» علیه ایران شده بودند.
حسن روحانی در سخنان خود از کارنامه دولتش در زمینه بیکاری دفاع کرد.
روحانی همچنین در مورد افزایش بی‌سابقه بهای ارز گفت «مسائل اجتماعی، روانی و سیاست خارجی» آثار بیشتری بر افزایش بها داشته تا مسائل اقتصادی.
«خودشیفتگی» در برابر «سیاه‌نمایی»
مجبتی ذوالنور، طراح سوال از روحانی، در جریان سخنرانی روز سه‌شنبه در مجلس دولت را متهم به خودشیفتگی و عدم برنامه‌ریزی برای مشکلات اقتصادی کرده و گفت برنامه‌ای برای مقابله با پیامدهای خروج دولت دونالد ترامپ از برجام نداشت.
محمد دهقان، نماینده اصولگرای مجلس، تصمیم دولت برای اختصاص ارز دولتی را «غیر قانونی» خواند. حمید رضا فولادگر، نماینده اصفهان، از «بی ثباتی در تصمیمات دولت»، «عدم توجه به تولید داخلی» و «اجرا نشدن قانون اقتصاد مقاومتی» انتقاد کرد. محمد حسین فرهنگی، نماینده تبریز، نیز گفت در دولت روحانی، رکود بر اقتصاد کشور «حاکم بود» و «نشانه ای از برنامه دولت برای حل آن دیده نمی شود». او پیش‌بینی کرد تورم امسال «به ۶۰ درصد» برسد.
اما حسن روحانی در بخش دوم سخنان خود گفت تاریخ رخدادها و تحولات اخیر به «دی ماه ۱۳۹۶» باز می‌گردد. او با اشاره به اعتراضات هفتم دی ماه ۱۳۹۶ گفته عده‌ای به خیابان‌ها آمدند و «شعارهای هنجارشکنانه» دادند و «مردم دچار حیرت شدند».
هفتم دی ماه صدها شرکت کننده در تجمع در مقابل ساختمان شهرداری مشهد و چند شهر دیگر، ضمن اعتراض به گرانی، شعارهایی علیه حسن روحانی، «دیکتاتور»، کمک ایران به کشورهای دیگر و در حمایت از رضا شاه سر دادند.
این اعتراضات به سرعت به شهرهای دیگر کشیده شد. جرقه این اعتراضات گسترده، نخست به دلایل اقتصادی زده شد، اما اندکی نگذشت که معترضان در شهرهای مختلف شعارهایی علیه مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی، علیه حضور ایران در کشورهای منطقه و یا در دفاع از حکومت پیشین ایران سر دادند.
رئیس‌جمهوری اسلامی گفته این حادثه دولت آمریکا را «به طمع انداخت» و دونالد ترامپ در اواخر دی ماه اعلام کرد در صورت اصلاح نشدن برجام از آن خارج می‌شود.
این سخنان در حالی‌ست که ترامپ حتی پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا از مخالفان سرسخت برجام بود و وعده داده بود در صورت پیروزی آن را کنار می‌گذارد. دولت ترامپ می‌گوید توافق اتمی با ایران به «دخالت‌های» تهران در منطقه دامن زده، توسعه موشکی در ایران با وجود تعهدات این کشور ادامه یافته و ایران «همچنان مهم‌ترین حامی دولتی تروریسم» است و «فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده» انجام می‌دهد.
دولت آمریکا از ایران خواسته رو به مذاکرات جامع‌تری بیاورد، اما هنوز ایران با چنین چیزی موافقت نکرده‌است.
حسن روحانی در بخش دیگری از سخنرانی خود از منتقدان داخل حکومت خواسته «پشت تریبون‌ها» نگویند کشور دچار بحران شده: «کشور دچار بحران نشده، ما در مرحله آسیب و در برخی موارد در لبه تهدید هستیم، اما کشور دچار بحران نشده‌است». روحانی می‌گوید «بدانید تخریب، خرابی می‌آورد. سیاه‌نمایی، زندگی مردم را به سمت سیاهی می‌برد».
شهرهای مختلف ایران در ماه‌های گذشته همچنان صحنه اعتراضات بوده‌است. وضعیت اقتصادی، زیست‌محیطی، بحران ارز و طلا و مسائل دیگر در این اعتراضات مطرح شده و همچنان در گوشه و کنار کشور، شعارهای سیاسی علیه مقام‌های ارشد، حضور ایران در کشورهای منطقه و هزینه تهران در آن‌ها، فساد سیاسی و اقتصادی مطرح می‌شود. این اعتراضات محدود به خیابان‌ها نیست و در فضای مجازی نیز می‌توان شواهد و نمونه‌های مختلفی از آن را دید.
حسن روحانی می‌گوید: به جز ماندن یا خروج از برجام، راه سومی نیز هست و اگر اروپا به تعهدات خودش عمل نکند، ما شیوه جدیدی را اعلام می‌کنیم. او توضیحی در مورد «راه سوم» نداده و گفت اگر لازم شد، اعلام می‌کنیم.
روز گذشته همزمان با درخواست رئیس‌جمهوری ایران از کشورهای متعهد به برجام برای اقدام عملی به منظور نجات این توافق، همتای فرانسوی او خواستار گفت‌و‌گوی بیشتر بر سر برنامه موشکی جمهوری اسلامی و نقش تهران در خاورمیانه شد.
اتحادیه اروپا حامی برجام است و در این زمینه با آمریکا اختلاف دارد. اما رهبران چند کشور اروپایی از جمله امانوئل مکرون و آنگلا مرکل، رهبران فرانسه و آلمان، بارها در مورد برنامه موشکی ایران و فعالیت‌هایش در خاورمیانه ابراز نگرانی کرده‌اند.
روحانی در بخش دوم سخنرانی خود چند بار خواستار «وحدت»، «برادری» و «در کنار هم بودن» قوای سه‌گانه جمهوری اسلامی شد و گفت «راه دیگری وجود ندارد». او در پایان سخنان خود گفت دولت در حال افزایش ذخایر ارزی «برای ماه‌ها و سال آینده» است و به همین دلیل در حال حاضر از این ذخایر استفاده نمی‌شود.
نمایندگان مجلس تنها در مورد علت استمرار تحریم‌های بانکی قانع شدند و در مورد اقدام دولت برای کاهش بیکاری، رکود اقتصادی، افزایش شدید بهای ارز خارجی و کاهش شدید ارزش پول ملی و کنترل قاچاق قانع نشدند.
«رازهای پشت پرده»؟
حسن روحانی پیشتر در نامه‌ای به رئیس مجلس شورای اسلامی، سوالات نمایندگان را «خارج از قانون اساسی» توصیف کرده، اما گفته بود از این فرصت برای بیان «برخی از حقایق» با مردم استفاده خواهد کرد.
شهیندخت مولاوردی، دستیار ویژه او در امور حقوق شهروندی، روز پنج شهریور ماه در جریان همایشی در مشهد گفته بود آقای روحانی «با حضور در مجلس شورای اسلامی رازهای پشت پرده و افرادی را که با سناریوسازی و تشکیل اتاق فکر تمام تلاش خود را برای رساندن کشور به این وضعیت کردند افشا می‌کند».
اما مجتبی ذوالنور، نماینده محافظه‌کار قم، که سابقا جانشین نماینده آیت‌الله خامنه‌ای در سپاه بود، گفته بود «اگر رئیس‌جمهور خارج از موضوع حرف بزند» و کسی جلوی او را نگیرد «در این صورت ممکن است فضای مجلس از حالت آرامش خارج شود که در شان مجلس و دولت نیست».
وضعیت اقتصادی و سوالات پنج‌گانه
پنج محور سوالات «عدم موفقیت دولت در کنترل قاچاق کالا و ارز»، «استمرار تحریم‌های بانکی»، «عدم اقدام شایسته دولت در کاهش نرخ بیکاری»، «رکود اقتصادی شدید چند ساله»، «افزایش شتابان نرخ ارزهای خارجی و کاهش شدید ارزش پول» عنوان شده‌است.
از زمانی که آمریکا از توافق اتمی با تهران خارج شده و روند بازگرداندن تحریم‌ها را آغاز کرده، اقتصاد ایران دچار تنش‌های شدیدی شده است؛ پول ملی ارزش خود را به طور چشمگیری از دست داده، بهای سکه و کالاهای دیگر افزایش یافته، بسیاری از شرکت‌های بزرگ غربی ایران را ترک کرده‌اند و موجی از اعتراضات نیز در شهرهای مختلف شکل گرفته‌است.
مقام‌های آمریکایی می‌گویند این تنش‌ها، پیامدهای ناشی از بازگشت تحریم‌ها است. جان بولتون، مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ اخیرا گفته است بازگشت تحریم‌ها تأثیر چشمگیری بر اقتصاد و افکار عمومی ایران داشته است. مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا نیز گفته «ما از رهبری ایران چیز زیادی نمی‌خواهیم. فقط می‌خواهیم که مانند رهبران عادی رفتار کنند. مردم‌تان را غارت نکنید؛ پول مردم‌تان را به خاطر ماجراجویی‌ها در سوریه، یمن، لبنان، عراق و غیره هدر ندهید.»
از سوی دیگر اما رهبر جمهوری اسلامی می‌گوید مشکل اصلی داخلی و مربوط به «عملکردها» است. وزیر خارجه ایران نیز گفته «دعوای داخلی، جو روانی را تکمیل کرده است».
