دانش‌آموزان روسیه در سال تحصیلی جدید باید درسی را هم برای آشنایی با ایران به‌عنوان «شریک راهبردی» روسیه در قالب بخشی از دروس جغرافیا و تاریخ بخوانند.
پس از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین، صفحهٔ نوینی در روابط روسیه و ایران باز شده، اما برخی صاحب‌نظران همچنان ماهیت «راهبردی» مناسبات دو کشور را زیر سؤال می‌برند.
با این حال، دستورالعمل جدید وزارت آموزش روسیه، در میان گزارش‌ها از تحویل موشک‌های بالستیک ایرانی به روسیه و همچنین تدارکات امضای توافقنامهٔ همکاری‌های راهبردی بین دو کشور منتشر شده است.
«ایران» در برنامهٔ جدید تحصیلی در روسیه
مطابق دستورالعمل وزارت آموزش روسیه، ایران به موضوعاتی افزوده شده است که دانش‌آموزان در سال جدید تحصیلی در رشتهٔ جغرافیا و تاریخ می‌خوانند.
مقرر شده است موقعیت جغرافیایی و اقتصادی، منابع طبیعی و انسانی، دوره‌های تاریخی و موقعیت ایران در دورهٔ معاصر برای دانش‌آموزان دورهٔ راهنمایی (پایه‌های پنجم تا نهم) تدریس شود.
در سال‌های پیشین تحصیلی، «کشورهای خارجی در آسیا» شامل چین و هند و ژاپن بود، اما در برنامهٔ جدید ایران نیز اضافه و تأکید شده که «ایران هم‌پیمان راهبردی روسیه است».
ایران‌شناسی و زبان فارسی در ۱۵ دانشگاه روسیه هم تدریس می‌شود. همچنین در مرکز فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی در مسکو دوره‌های چهارماهه برای آموزش زبان فارسی عرضه می‌شود.
چندی پیش مسعود احمدوند، کاردار فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در روسیه، با اشاره به افزایش شمار علاقه‌مندان به یاد گرفتن زبان فارسی گفته بود: بین تحکیم روابط روسیه و ایران و شمار کسانی که خواهان آموزش زبان فارسی هستند، ارتباط مستقیم وجود دارد.
«هم‌پیمانی راهبردی» روسیه و ایران؟
چند سال پیش، علی لاریجانی، رئیس وقت مجلس شورای اسلامی، از تمایل ایران برای ایجاد ائتلاف راهبردی با روسیه در منطقه خبر داده بود. اظهارات او در روسیه بازتاب گسترده‌ای داشت، اما در آن زمان دیپلمات‌های روس صراحتاً همکاری «ویژه» با ایران را رد و تصریح کردند که روابط با ایران همان‌قدر برای روسیه مهم است که روابط مسکو با سایر کشورهای خاورمیانه.
حتی در میان همگرایی کم‌سابقهٔ روسیه و ایران در حمایت از بشار اسد در سوریه، روسیه در تلاش بود روابط خود با اسرائیل و رقبای منطقه‌ای ایران را گسترش دهد.
در سال ۲۰۱۹، سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجهٔ روسیه، در پاسخ به سؤال خبرنگار سی‌ان‌ان که آیا روسیه هم‌پیمان ایران است، گفته بود: «برای توصیف روابط ما با ایران از چنین واژه‌هایی استفاده نخواهم کرد.»
برخی کارشناسان مسائل ایران معتقدند درخواست هم‌پیمانیِ راهبردی در تهران مطرح شده اما سازگار با منافع مسکو نیست، حتی با در نظر گرفتن تحولات آشکار پس از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین.
به‌تازگی، نظر روسیه دربارهٔ راه‌اندازی دالان زنگزور که جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان بر سر آن اختلاف دارند، اعتراض ایران را در پی داشته است؛ موضع روسیه پیرامون جزایر سه‌گانه نیز هشدار ایران نسبت به «عدم‌تغییر مرزها» را در پی داشت.
این انتقادها از روسیه در حالی است که در سال‌های اخیر تهران به‌ویژه پس از تشدید تنش‌ها با غرب بر سر برنامهٔ اتمی و موشکی و دخالت‌های منطقه‌ای، منافع خود را هرچه بیشتر به مسکو گره زده است.
اخیراً نعمت‌الله یزدی، سفیر پیشین ایران در روسیه، به خبرگزاری ایلنا گفت: «ذهنیتی القا شده که روسیه دوست صمیمی و استراتژیک ما است که من این موضوع را قبول ندارم.»
توافقنامهٔ همکاری‌های راهبردی
صاحب‌نظران روابط روسیه و ایران معتقدند به‌رغم تغییر شکل ظاهری مناسبات دو کشور، ماهیت این روابط تغییر نکرده و این در حالی است که پس از کمک‌های ایران به روسیه در دور زدن تحریم‌های غرب و به‌ویژه ارسال پهپادهای انتحاری (و احتمالاً موشک‌های بالستیکِ) مورد استفادهٔ ارتش روسیه در اوکراین، مقامات روس همواره از ایران به‌عنوان «شریک راهبردی» یاد می‌کنند.
وزیر خارجهٔ روسیه ماهیت «سطحی» مناسبات با ایران را به‌گونه‌ای تأیید کرد. سرگئی لاوروف اواسط شهریور با اشاره به امضای قریب‌الوقوع توافق جامع همکاری‌های راهبردی با جمهوری اسلامی ایران گفت: «به‌لحاظ نمادین مهم است که مقدمات این معاهده هرچه زودتر نهایی شود.»
دولت ابراهیم رئیسی پیگیر امضای این توافق بود و پیش از مرگش این روند شتاب گرفت، اما متعاقباً دیپلمات‌های روس بارها به موانع «اداری» یا «تشریفاتی» اشاره کرده‌اند.
در عین حال این احتمال هم منتفی نیست که این توافق طی نخستین دیدار مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، با ولادیمیر پوتین ماه آینده در حاشیهٔ اجلاس بریکس در روسیه امضا شود؛ اجلاسی که قرار است از ۲۲ تا ۲۴ اکتبر در شهر کازان روسیه برگزار شود.
در عین حال، به‌گفتهٔ نیکلای کوژانوف، صاحب‌نظر روس در امور خاورمیانه، مناسبات روسیه و ایران همواره «ازدواج مصلحتی» بوده و خواهد بود.
