زنده آرامگاه حافظ اسد در زادگاهش به آتش کشیده شد

تعدادی از همسران نیروهای نظامی کشته‌شده در سوریه که توسط جمهوری اسلامی به این کشور اعزام شده بودند، در واکنش به سقوط رژیم بشار اسد، در بیانیه‌ای خواستار «اعتماد» به فرماندهان جمهوری اسلامی شدند.

در ادبیات جمهوری اسلامی از این افراد با عنوان «شهدای مدافع حرم» نام برده می‌شود که علاوه بر نیروهای ایرانی، شامل شماری از اتباع افغان و پاکستان نیز می‌شود که جمهوری اسلامی از زمان آغاز درگیری‌ها در سوریه، ‌آن‌ها را به نفع بشار اسد، در لشکرهای «فاطمیون» و «زینبیون» به این کشور اعزام کرد.

شمار قابل توجهی از این افراد در جریان درگیری‌های خونین سوریه کشته و جنازه آن‌ها در ایران تشییع شد. در یک دهه گذشته گزارش‌های متعددی از اعزام افغان‌ها به سوریه در ازای دریافت کارت اقامت خود و خانواده‌هایشان در ایران منتشر شده بود.

در بیانیهٔ همسران این نیروها که خبرگزاری فارس آن را منتشر کرده، آمده:‌ «اخبار ناگوار سقوط شهرهایی که خون شهدای‌مان در آن‌جا ریخته شده را دنبال می‌کنیم ولی به فرماندهانمان اعتماد داریم و صبر می‌کنیم.»

آن‌ها، افرادی که می‌پرسند «ثمرهٔ خون شهدای شما چه شد؟ خون شهدای شما پایمال شد»، را کسانی دانسته‌اند که به گفته آن‌ها، از «فلسفهٔ شهادت» بی‌خبر هستند.

این بیانیه، «هرگونه توهین و اقدام دشمن شادکن را نسبت به فرماندهان جبهه مقاومت»، محکوم کرده و خطاب به تحلیلگران و روزنامه‌نگاران، آورده که «مبادا در نقدها و تحلیل‌ها، جبهه مقاومت و محور آن یعنی جمهوری اسلامی را تخریب کنید که این از بین بردن وحدت و حربه دشمن است.»

پس از سقوط حکومت بشار اسد، جمهوری اسلامی با انتقادهای گسترده‌ای مواجه شده که هزینه‌های هنگفت مالی و انسانی این کشور طی چندین‌سال در سوریه، ظرف چند روز از دست رفت، بدون این‌که از نظر مالی بازگشتی برای کشور داشته باشد.

لیر (پوند) سوریه روز سه‌شنبه، در پی آغاز روند مسالمت‌آمیز انتقال قدرت و اظهار اطمینان رئیس بانک مرکزی این کشور از امنیت سپرده‌های مالی مردم در بانک‌ها، به‌طور چشمگیری احیا شد.

در حالی که نرخ فروش دلار در روز یکشنبه ۴۲ درصد در پایتخت و ۶۴ درصد در شهر صنعتی حلب اوج گرفته و به ارقام ۲۷ هزار لیر و ۴۱ هزار لیر رسیده بود، روز سه‌شنبه نرخ فروش دلار در دمشق به ۱۶ هزار لیر و در حلب به ۱۷ هزار لیر سوریه کاهش یافت.

لیر سوریه طی ۱۴ سال جنگ داخلی به شدت تضعیف شده و ژوئیه پارسال نرخ دلار از ۲۵۰۰ لیر به ۱۳ هزار لیر جهش یافت، اما از آن زمان تا فروپاشی رژیم بشار اسد، نرخ برابری دلار و لیر سوریه تقریباً ثابت مانده بود.

بانک مرکزی سوریه روز گذشته با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد سپرده‌های شهروندان در بانک‌ها امن است و آسیبی ندیده است.

این بیانیه تصریح کرده بود نظام بانکی کشور به‌رغم سقوط بشار اسد، فعالیت عادی خواهد داشت.

احمد الشرع (ملقب به ابومحمد الجولانی) رهبر نیروهای مسلحی که حکومت بشار اسد در سوریه را روز یک‌شنبه ساقط کرد، اعلام کرد دولت در دست تشکیل به زودی فهرستی از مقامات ارشد حکومت اسد را که در شکنجه مردم سوریه دست داشتند، منتشر خواهد کرد.

بیانیه احمد الشرع در کانال تلگرامی این گروه که دوشنبه‌شب منتشر شد، افزوده که «ما در پاسخ‌گو کردن جنایتکاران، قاتلان، افسران امنیتی و ارتش که در شکنجه مردم سوریه دخیل بودند، تردید نخواهیم کرد، جنایتکاران جنگی را تعقیب کرده و استرداد آن‌ها را به کشورهایی که به آن فرار کنند، درخواست خواهیم کرد».

این بیانیه به افرادی که اطلاعاتی در باره افسران ارشد ارتش و تشکیلات امنیتی دخیل در جنایات جنگی در اختیار دولت در دست تشکیل قرار دهند، وعده پاداش داده است.

احمد الشرع همچنین سربازان وظیفه را که در ارتش خدمت کرده بودند، عفو کرد و فرمان عفو عمومی برای جلوگیری از انتقام‌جویی از مقامات و مهره‌های حکومت بشار اسد صادر کرد.

برخی گزارش‌های رسانه‌ای منتشره در لبنان حاکی است شماری از مقامات ارشد دولت سوریه که از قصد بشار اسد برای فرار از کشور بی‌خبر بودند، در فرصت کوتاهی که در اختیار داشتند نزد گروه حزب‌الله در لبنان گریخته‌ و پنهان شد‌ه‌اند. دولت لبنان درستی این گزارش‌ها را تایید یا رد نکرده است.

حسین سلامی، فرماندهٔ سپاه پاسداران جمهوری اسلامی روز سه‌شنبه در جلسهٔ غیرعلنی مجلس شورای اسلامی که پس از فروپاشی رژیم بشار اسد، برگزار شد، حضور یافت.

اطلاعات شفافی از این جلسه منتشر نشده، اما مجتبی یوسفی، عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی به خبرگزاری تسنیم، نزدیک به سپاه پاسداران گفته سلامی در این جلسه به «تشریح استراتژی‌های نظامی ایران در منطقه و عملیات‌های اسرائیل و پاسخ‌های ایران» پرداخت.

به گفته او قرار بود در این جلسه یکی از مقامات نیروی قدس سپاه نیز حضور یابد، اما به‌دلیل «مشکلاتی» نتوانست به مجلس بیاید. یوسفی به این «مشکلات» اشاره‌ای نکرده است.

آن‌طور که یوسفی روایت کرده، «بحث کلی در این جلسه به استراتژی‌های نظامی ما در منطقه و وضعیت امنیتی، اطلاعاتی و نظامی حاکم بر آن مربوط می‌شد.»

این عضو هیئت رئیسه مجلس همچنین گفته که «تا لحظه آخر قبل از سقوط دولت اسد، مستشاران نظامی و نیروهای ما در سوریه حضور داشتند، اما اکنون هیچ نیرویی از ایران در سوریه نیست.»

ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز دربارهٔ این جلسه گفته که فرمانده کل سپاه پاسداران گفته علیرغم تحولات سوریه، «ما ضعیف نشدیم و قدرت ایران کم نشده است.»

نخست‌وزیر اسرائیل دوشنبه‌شب در یک کنفرانس خبری گفت «فصل جدیدی در تاریخ خاورمیانه شروع شده و رژیم اسد که حلقه مرکزی محور شرارت ایران بود، پس از ۵۴ سال سقوط کرد و میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری ایران در سوریه به باد رفت».

بنیامین نتانیاهو افزود: «فروپاشی رژیم سوریه نتیجه مستقیم ضربات شدیدی است که ما به حماس، حزب‌الله و ایران وارد کردیم...و همان‌گونه که در آغاز جنگ غزه گفتم چهره خاورمیانه را تغییر خواهیم داد».

او گفت: تصمیم به از بین بردن حسن نصرالله (دبیر کل وقت حزب‌الله) اهمیت راهبردی در وارد کردن ضربه جدی به «محور شرارت» داشت زیرا نصرالله «نه تنها به آتش تجاوز علیه اسرائیل دامن زد، بلکه او حلقه اتصال گروهش با سوریه و ایران بود و لذا، حذف او، نقطه عطفی در فروپاشی این محور شد».

به گفته رسانه‌های اسرائیل، تأکید نتانیاهو در این زمینه است که او با وجود مخالفت وزیر دفاع وقت اسرائیل و فرماندهان ارتش، به تنهایی تصمیم به نابودی دبیرکل حزب‌الله و عملیات انفجار پیجرها گرفت وبر لزوم انجام آن اصرار کرد.

نخست‌وزیر اسرائیل در نشست خبری دوشنبه‌شب این را نیز گفت که کشورش می‌خواهد «سوریه را متفاوت ببیند؛ هم برای منافع اسرائیل و هم برای منافع مردم سوریه»، و «دست خود را به سوی کسانی که بخواهند در صلح با اسرائیل زندگی کنند، دراز می‌کند اما دست کسانی را که بخواهند به اسرائیل آسیب بزنند، قطع خواهد کرد».

او در پاسخ به پرسش خبرنگاران اسرائیلی در خصوص اقداماتی که کشورش در قبال حاکمیت جدید احتمالی سوریه انجام داده، گفت این نشست محل پرداختن به آن نیست، اما «نتایج آن در آینده معلوم خواهد شد».

نتانیاهو این را نیز گفت که در تصمیمی مشترک با وزیر دفاع و با حمایت همه وزیران کابینه به ارتش دستور داد کوه جبل‌الشیخ در سوریه و منطقه حائل بین اسرائیل و سوریه و مواضع فرماندهی مجاور آن را تصرف کند.

در سومین روز پس از فروپاشی حکومت بشار اسد در سوریه، نیروی هوایی اسرائیل بامداد سه‌شنبه به حملات وسیع خود به اهداف نظامی ارتش سوریه ادامه داد.

گزارشگر امور نظامی رادیو ارتش اسرائیل روز سه‌شنبه گفت کابینه این کشور «تصمیم راهبردی» گرفته تا تسلیحات و دارایی‌های به جای مانده از ارتش بشار اسد را «نابود کند».

گزارشگران خبرگزاری فرانسه هم صبح سه‌شنبه از شنیده شدن صدای انفجارهای شدید در دمشق خبر دادند.

گروه ناظر حقوق بشر سوریه که از بریتانیا تحولات سوریه را رصد می‌کند، شمار حملات هوایی اسرائیل تا بامداد سه‌شنبه را ۳۱۰ عملیات علیه تأسیسات کلیدی ارتش سوریه در سراسر این کشور برآورد کرد. این گزارش حاکی است حملات ساعات اولیه سه‌شنبه متعلقات ارتش سوریه در الرقه، کارخانه‌های نظامی و تحقیقاتی ارتش در حلب، اطراف دمشق و مرکز تحقیقات نظامی «جمرایا» در حومه پایتخت را هدف قرار داده است.

همچنین به گفته این گروه، مهم‌ترین سایت‌های نظامی سوریه در حملات دو روز گذشته، شامل فرودگاه‌ها، انبارهای نظامی، اسکادران‌های هواپیماهای جنگی، رادارها، و ایستگاه‌های شنود نظامی «ویران شد».

ییسرائل کاتس، وزیر دفاع اسرائیل، روز یک‌شنبه گفت به ارتش دستور داده تسلیحات راهبردی، شامل موشک‌ها و راکت‌های دوربرد را منهدم کرده و مسیرهای قاچاق سلاح برای حزب‌الله را مسدود کنند.

گیدئون سعار، وزیر خارجه اسرائیل نیز در نامه به شورای امنیت سازمان ملل، نوشته است که این اقدامات برای دفاع از منافع امنیتی و مردم اسرائیل انجام می‌شود.

خبرگزاری رویترز به نقل از دیپلمات‌های آمریکایی و روس، پس از نشست روز دوشنبهٔ شورای امنیت پشت درهای بسته دربارهٔ تحولات سوریه، نوشته که اعضای این شورا در روزهای آینده بر روی بیانیه‌ای دربارهٔ این کشور کار خواهند کرد.

واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل متحد، گفت: «شورا در مورد نیاز به حفظ تمامیت ارضی و یکپارچگی سوریه، تضمین حفاظت از غیرنظامیان و اطمینان از ارسال کمک‌های بشردوستانه به جمعیت نیازمند، کم و بیش متحد بود.»

رابرت وود، معاون سفیر ایالات متحده نیز تأیید کرد که اکثر اعضای شورای امنیت در جلسهٔ یادشده دربارهٔ ضرورت کار روی این بیانیه و انتشار آن صحبت کردند.

وود گفت: «این یک لحظه باورنکردنی برای مردم سوریه است. ما در حال حاضر روی این متمرکز هستیم که اوضاع چطور پیش می‌رود و اینکه آیا مقامات حاکم به حقوق و کرامت مردم سوریه احترام خواهند گذاشت؟»

سفیر سوریه در سازمان ملل متحد نیز به خبرنگاران گفت که او و همهٔ سفارتخانه‌های سوریه در خارج از کشور دستوراتی برای ادامه کار و حفظ نهاد دولتی در دوره انتقال دریافت کرده‌اند.

سفیر چین در سازمان ملل هم پس از نشست شورای امنیت گفت که «وضعیت باید تثبیت شود و یک روند سیاسی فراگیر وجود داشته باشد و نیروهای تروریستی هم نباید دوباره احیا شوند.»

امیر سعید ایروانی، نماینده جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد، در نامه‌ای به شورای امنیت و دبیرکل سازمان ملل، حملهٔ گروه‌های مسلح به اماکن دیپلماتیک و کنسولی تهران در سوریه را شدیداً محکوم کرد.

در این نامه آمده «همزمان با تشدید فعالیت گروه‌های مسلح در دمشق، شبه‌نظامیان در تاریخ ۸ دسامبر ۲۰۲۴ به زور وارد سفارت ایران شده و به آن حمله کردند؛ حملاتی که منجر به خسارات شدید، تخریب، سرقت اسناد و آرشیوها، و تخریب پنجره‌ها، درها و مبلمان شد.»

ایروانی به «تیراندازی» به سمت سفارت ایران اشاره کرده و افزوده که «تصاویر اولیه منتشر شده در فضای مجازی نیز نشان می‌دهد که احتمالاً به سمت سفارت تیراندازی شده است.»

او دربارهٔ حمله به کنسولگری ایران در حلب نیز نوشته:‌ «گروه‌های مسلح در تاریخ ۲۹ نوامبر ۲۰۲۴، کنسولگری ایران در حلب را با گلوله‌های کوتاه‌برد هدف قرار داده و کارکنان کنسولگری را در معرض خطر قرار دادند. پس از تخلیه کنسولگری به دلیل حملاتی که جان کارکنان را به مخاطره انداخته است، این مکان توسط مهاجمان اشغال و تخریب شد.»

نماینده ایران در سازمان ملل، از دبیرکل این نهاد و شورای امنیت خواسته این حملات را که «نقض آشکار کنوانسیون وین درباره روابط دیپلماتیک و کنوانسیون وین درباره روابط کنسولی» است، محکوم کنند.

به نوشته روزنامه تلگراف، وزارت کشور بریتانیا روند رسیدگی به درخواست پناهندگی از سوی شهروندان سوریه را موقتا به حالت تعلیق درآورد.

بنابر این گزارش، رسیدگی به این پرونده‌ها در پی درخواست نمایندگان ارشد حزب محافظه‌کار و رفرمیست‌ها در پارلمان بریتانیا معلق شد و وزارت کشور «در حال ارزیابی وضعیت کنونی است».

آلمان که میزبان نزدیک به یک میلیون سوری است ساعاتی پیش از بریتانیا اعلام کرده بود که رسیدگی به درخواست پناهندگی سوری‌ها فعلا متوقف می‌کند.

شمار دیگری از کشورها، از جمله اتریش، سوئد، نروژ و دانمارک هم از تصمیم مشابه خبر داده‌اند.

جنگ داخلی در سوریه بیش از ۱۴ میلیون آواره برجای گذاشت که بیش از پنج‌ونیم میلیون نفر از آنها به خارج از این کشور پناه بردند و عمدتا در اردوگاه‌های کشورهای همسایه، از جمله لبنان، ترکیه، عراق و اردن به سر می‌برند.

سازمان «دفاع مدنی سوریه» معروف به «کلاه سفیدها»، در بیانیه‌ای دربارهٔ «پایان» عملیات جستجو برای یافتن زندانیان احتمالی باقی‌مانده در زندان«صیدنایا»، اعلام کرد سلول‌ها و مخفی‌گاه‌هایی در زیرزمین‌های این مکان بدنام نیافته است.

بسیاری از خانواده‌ها و بازماندگان ناپدیدشدگان بر این باور بودند که برخی از بازداشت‌شدگان ممکن است به دلیل این‌که زندانبانان حکومت بشار اسد، رئیس‌جمهور مخلوع و فراری، آن‌ها را در مکان‌های کاملاً بسته و محافظت‌شده محبوس کرده بودند، در میان آزادشدگان نبودند.

این خانواده‌ها باتوجه به سوابق منتشره از زندان‌های دوران حافظ و بشار اسد، از وجود سلول‌هایی با عنوان «تابوت» و سیاه‌چال‌های سیمانی که زندانی را در آن قرار می‌داده‌اند، سخن می‌گفتند.

نگرانی نسبت به وجود زندانیان آزادنشده پس از آن افزایش یافت که بر اساس گزارش‌های منتشره در رسانه‌های غیر رسمی و شبکه‌های اجتماعی، نیروهای مسلحی که به اتاق کنترل زندان صیدنایا رسیدند، ظاهراً با دوربین‌های مداربسته افرادی را در سلول‌ها دیدند که در میان آزادشدگان نبودند و کسی نیز از زندانبان‌ها برای خبر دادن از کدهای رمزگذاری شده یا اماکن مخفی باقی نمانده بود.

«کلاه سفیدها» اما اعلام کردند ۵ تیم تخصصی مجهز به سگ‌های آموزش دیده این گروه «تمامی بخش‌ها، تأسیسات، ورودی‌ها، خروجی‌ها، تأسیسات تهویه هوا، زیرزمین‌ها، حیاط و محوطه‌های اطراف زندان» را «به‌طور کامل بررسی کردند و افراد آشنا به این زندان نیز به آنها کمک کردند، اما «هیچ مدرکی از سلول‌های مخفی یا زیرزمین‌های کشف نشده بدست نیامد».

این گروه با تأکید بر ادامه کوشش خود در بررسی هر مکان مشکوک برای یافتن زندانیان احتمالی و تلاش برای کشف گورهای دسته جمعی و شناسایی اجساد ناشناس و بازگرداندن پیکرها به بازماندگان، از جامعه بین‌المللی و مقامات محلی درخواست کرده از تکاپوهای جامعه مدنی سوریه برای روشن شدن سرنوشت افراد ناپدیدشده حمایت کنند.

از زندان صیدنایا به عنوان مخوف‌ترین زندان در دوره بشار اسد که محل شکنجه و اعدام هزاران نفر بود یاد می‌شود.

بیشتر در این باره:

در زندان‌های «مخوف» بشار اسد چه گذشته است؟