روزنامه آمریکایی وال‌استریت جورنال روز یک‌شنبه ۲۱ آذر در گزارشی میدانی از مرز افغانستان با ایران نوشت که جمهوری اسلامی ایران اخراج پناهجویان افغان را که برای فرار از طالبان و فقر تلاش می‌کنند افزایش داده و این اخراج‌ها روند بی‌سابقه‌ای به‌خود گرفته است.
این روزنامه که از شهر زرنج، مرکز ولایت نیمروز و از شهرهای مرزی افغانستان با ایران، گزارش داده است، نوشته است «ایران در ماه‌های اخیر صدها هزار افغان را اخراج کرده است و تمایلی به بررسی درخواست‌های پناهندگی ندارند.» یک مقام سازمان ملل تعداد افراد اخراج شده را ۳۶۰ هزار نفر اعلام کرده است.
بر اساس این گزارش، تنها در این بخش از مرز، روزانه بین ۲۵۰۰ تا ۴۰۰۰ افغان توسط مأموران ایرانی اخراج می‌شوند و به زرنج می‌روند و این وضعیت باعث بروز تنش‌های مرزی در منطقه شده است.
مرز زرنج همان منطقه‌ای است که روز دهم آذر امسال شاهد درگیری مسلحانه بین قوای طالبان با نیروهای مرزبانی ایران نیز بود.
یک مقام سازمان ملل به وال‌استریت جورنال گفته است که «مقامات ایرانی به سادگی مردم را به منطقه مرزی آورده و رها می‌کنند و درصد اخراج‌ها از زمان تسلط طالبان به‌طور چشمگیری در حال افزایش است.»
بیشتر این افراد بازگردانده‌شده از ایران ناچارند از پل مرزی موسوم به «پل ابریشم» عبور کنند و شرایط ترافیکی و اقلیمی این منطقه مرزی در گزارش‌ها بد و وخیم توصیف می‌شود.
از ماه اوت که طالبان کنترل افغانستان را در دست گرفتند تا ۵ دسامبر سال جاری میلادی، نزدیک به نیم میلیون افغانی که به‌طور غیرقانونی وارد ایران شده بودند، برگشته‌اند.
به گفته مقام‌های سازمان ملل حدود ۳۶۰ هزار نفر از آنها از ایران اخراج شده و ۱۲۶ هزار نفر نیز «داوطلبانه» بازگشته‌اند اما به نوشته وال‌استریت جورنال، مقام‌های سازمان ملل می‌گویند بسیاری از این افراد هم احتمالاً به دلیل ترس از اخراج بازگشته‌اند.
ایران محل سکونت بیش از سه میلیون شهروند افغان است که اکثراً کارگران مهاجر و پناهنده هستند. بسیاری از آنها فاقد مدرک هستند، به این معنی که از حمایت‌های اجتماعی محروم‌اند و در خطر بازداشت و اخراج قرار دارند.
نیروهای امنیتی ایران به‌طور معمول به کارخانه‌ها و مشاغل حمله می‌کنند و آن‌هایی را که مدارک قانونی ندارند، جمع‌آوری می‌کنند.
بر اساس گزارش آژانس پناهندگان سازمان ملل، ایران و پاکستان حدود ۹۰ درصد از ۲.۶ میلیون افغان را که به عنوان پناهنده در سراسر جهان ثبت شده‌اند، در خود جای داده‌اند که دومین جمعیت بزرگ پناهجو در جهان پس از سوری‌ها است.
یک روز پیش از گزارش وال‌استریت جورنال، یعنی روز شنبه بیستم آذر، خبرگزاری فرانسه نیز با انتشار گزارشی نوشت که سازمان‌های امدادی و شاهدان در منطقه می‌گویند که ایران هر هفته ده‌ها هزار مهاجر افغان را به افغانستان تحت حاکمیت طالبان بازمی‌گرداند و بسیاری از این افغان‌ها می‌گویند که از سوی مقامات ایرانی با آنها بدرفتاری شده است.
افغان‌های بازگشته که با خبرگزاری فرانسه صحبت کرده‌اند، می‌گویند که در ایران آنها را در بازداشتگاه‌های شلوغ و کثیف نگهداری می‌کردند و برخی را نیز پیش از انتقال به گذرگاه مرزی ضرب و شتم کرده‌اند.
گزارش‌های متعدد حاکی است پناهجویانی که ایران به درخواست پناهندگی‌شان رسیدگی نکرده و به اجبار بازگردانده شده‌اند، به خاطر استفاده بیشتر پس‌اندازهای خود برای سفرهای طولانی به سوی ایران، به هنگام بازگشت با مشکلات مالی و فقر مضاعف مواجه می‌شوند.
