در دو هفته اخیر هوای بسیاری از نقاط جهان در مقایسه با دمای معمول نیمه دوم خرداد بسیار گرم‌تر شده است. روز دوشنبه، ۳۰ خرداد، دمای هوا در برخی نقاط ایران به بالای ۵۰ درجه سانتی‌گراد رسید و هفته گذشته به دلیل حرارت و رطوبت بالا جدول شاخص گرما دمای حدود ۸۰ درجه را ثبت کرد.
دمایی که روز سی‌ام خرداد در آبادان ثبت شد، ۵۲.۲ درجه سانتی‌گراد بود که به‌گفته مقامات طی ۷۰ سال گذشته در خردادِ خوزستان سابقه نداشته است.
در اسپانیا طی هفته گذشته، بر اثر موج گرمای کم‌سابقه برای ماه خرداد، حداقل ۷۴ هزار هکتار از جنگل‌های نواحی غربی و مرکزی این کشور در آتش سوخت. نواحی مرکزی ایالت متحده نیز شاهد گرمای کم‌سابقه‌ای است و در ایالت مینه‌سوتا آسفالت خیابان‌ها ذوب شده است.
یک سخنگوی سازمان جهانی هواشناسی گفت: «آن‌چه این روزها شاهد بوده‌ایم، متأسفانه پیش‌درآمدی از وضعیت اقلیمی جهان در آینده است.»
هند در گرمایش زمین نقش ناچیزی دارد. این کشور با حدود ۱۸ درصد از جمعیت کره زمین فقط سه درصد از گازهای گلخانه‌ای را که عامل اصلی گرمایش زمین هستند، تولید می‌کند. با این حال یکی از کشورهایی است که بیش از همه از پیامدهای تغییرات اقلیمی آسیب می‌بیند.
طی سه ماه گذشته یک موج ممتد هوای گرم شمال هند و پاکستان را درنوردیده و دمای این مناطق از مرز ۴۳ درجه سانتی‌گراد عبور کرده است. گرما در حدی است که پرندگان بومی از آسمان به زمین می‌افتند و بر اثر سیلاب ناشی از ذوب شدن ناگهانی یخ‌های یک دریاچه در شمال پاکستان، جاده‌های منطقه را سیل برد و یک پل تاریخی هم ویران شد.
دانشمندان تردید ندارند که عامل اصلی افزایش درجه حرارت و طولانی شدن مدت امواج هوای گرم در نقاط گوناگون جهان، از هند و ایران گرفته تا آمریکا، گرمایش زمین است.
در هند، برخی شهرهای ایران و شمار دیگری از کشورها مدارس تعطیل یا ساعات کار آن‌ها کاهش یافته و بسیاری از مراکز تولیدی و اقتصادی ساعات کار خود را تغییر داده اند تا شهروندان از پیامدهای گرمای شدید در امان باشند.
در نتیجه اقدامات مشابه، تعداد تلفات ناشی از هوای گرم در هفته‌های اخیر محدود شده است. آمارهای رسمی نشان می‌دهد که تلفات گرما هنوز به مرز صد نفر نرسیده است که در مقایسه با تلفات امواج گرم در سال‌های گذشته که چند هزار نفر بود، بسیار کمتر است.
البته این اقدامات پیشگیرانه هزینه هم دارد. ساعات کار مدارس کاهش یافته و در نتیجه به تحصیل دانش‌آموزان لطمه می‌زند. با تغییر ساعات کار یا تعطیلی مراکز اقتصادی در ساعات بسیار گرم، میزان بهره‌وری کاهش می‌یابد. کشاورزان به‌دلیل گرما نمی‌توانند محصولات خود را به‌موقع برداشت کنند و همین خود باعث افزایش قیمت مواد غذایی می‌شود.
وجه دیگری از هزینه‌های افزایش دما و طولانی شدن امواج هوای گرم آسیب‌های زیست‌محیطی است. براثر موج هوای گرم خطر آتش‌سوزی در نواحی جنگلی اروپا به‌خصوص در منطقه مدیترانه افزایش می‌یابد و هفته گذشته این موج هوای گرم حتی تا شمال آلمان نیز گسترش یافت.
کارشناسان پژوهشکده‌های زیست‌محیطی در اروپا هشدار می‌دهند که حتی قبل از فرارسیدن تابستان بخش اعظم این قاره در خشکسالی است. به‌گفته آن‌ها، بررسی پیامدهای هوای گرم در سال‌های گذشته نشان می‌دهد که خطر آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع به جنوب اروپا محدود نخواهد ماند و به‌مرور به کشورهای شمالی نظیر آلمان و اسکاندیناوی نیز گسترش خواهد یافت.
سال گذشته بیش از ۱۱ هزار کیلومتر از جنگل‌ها و مراتع جهان در آتش سوخت که حدود نیمی از این مناطق در قلمرو اتحادیه اروپا بود.
موج گرمای کم‌سابقه برای فصل بهار ابتدا به پرتغال و اسپانیا رسید. دمای متوسط بخش گسترده‌ای از اسپانیا در هفته گذشته از مرز ۴۰ درجه سانتی گراد عبور کرد که در دو دهه گذشته سابقه نداشت. هوای پرتغال در اوایل خرداد به حدی گرم بود که در ۹۰ سال گذشته بی‌سابقه بود. فرانسه نیز در خرداد گرم‌ترین ماه تا کنون را در تاریخ این کشور ثبت کرد.
سازمان جهانی هواشناسی هفته گذشته در بیانیه‌ای گفت: «به‌دلیل تغییرات اقلیمی، امواج هوای گرم زودتر از راه می‌رسند و متناوب‌تر و شدیدتر هستند. عامل اصلی به وجود آمدن این وضعیت افزایش بی‌سابقه گازهای آلایندۀ موجود در جو زمین است که گرما را در خود نگه می‌دارد.»
به‌رغم برنامه‌ریزی‌های گسترده و استفاده از سامانه‌های هشدار زودرس، مهار آتش‌سوزی جنگل‌ها همچنان برای اتحادیه اروپا یک چالش جدی است. کشورهای عضو اتحادیه اروپا تجهیزات مقابله با آتش‌سوزی از جمله هواپیماها و هلی‌کوپترهای آب‌پاش را با یکدیگر به شراکت می‌گذارند.
مارتا آربینولو، پژوهشگر و مسئول سیاست‌های زیست‌محیطی در سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، گفته است: «پیش‌بینی دقیق وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌ها بسیار دشوار است. پیش‌بینی‌های هواشناسی نشان می‌دهد که تابستان امسال خشک و از دو سال گذشته گرم‌تر خواهد بود، بنابراین احتمال آتش‌سوزی در جنگل‌های اروپا بسیار بالاست.»
یونان یکی دیگر از کشورهای آسیب‌پذیر در برابر خطر آتش‌سوزی است. این کشور در مرداد سال گذشته شاهد یکی از بزرگ‌ترین و ویرانگرترین آتش‌سوزی‌های چند دهۀ اخیر بود. واحدهای جنگلبانی و آتش‌نشانی این کشور در حال آماده‌باش هستند و سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا از جمله آلمان و فرانسه حدود دویست نفر از مأموران آتش‌نشانی خود را برای تمامی فصل تابستان به یونان اعزام کرده‌اند.
سازمان هواشناسی سازمان ملل در آبان‌ماه ۱۴۰۰ در گزارشی هشدار داده بود که به‌رغم کاهش فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی در دوران همه‌گیری کرونا، میزان انتشار گازهای آلاینده افزایش یافته و جهان با «مهار گرمایش زمین» فاصله زیادی دارد.
با استفاده از گزارش دموکراسی‌ناو، خبرگزاری فرانسه و وب‌سایت رادیو فردا/ ش.ر/ ر.ش
