دانشمندان و اقتصاددانان روز جمعه ۲۶ اسفند هشدار دادند که فعالیت‌های بشر، از تخریب جنگل‌ها گرفته تا مصرف سوخت‌های فسیلی، حجم بارش‌هایی را که جهان محتاج آن است مختل کرده و این مسئله برای ثبات اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی در سراسر دنیا، یک تهدید «جدی» به‌شمار می‌رود.
پژوهشگران با استفاده از تجهیزات و فناوری‌های مدرن دریافته‌اند که رطوبت مناطق جنگلی آمازون که منبع اصلی بارش باران در اراضی کشاورزی آمریکای جنوبی بود «به میزان چشمگیری کاهش یافته و در نتیجه خشکسالی در آرژانتین و شیلی تشدید شده است».
به گفته این محققان، رطوبت دشت‌های پهناور در قزاقستان و سایر نواحی آسیای میانه نیز نیمی از آب چین را تأمین می‌کند و هرگونه تغییر در این محیط‌های طبیعی باعث کاهش بارندگی در چین خواهد شد.
نتایج پژوهش کمیسیون جهانی اقتصاد آب در آستانه برگزاری همایش سازمان ملل در حوزه آب منتشر می‌شود که هفته آینده و با هدف یافتن راه‌هایی برای پیشگیری از تشدید ناامنی منابع آبی برگزار خواهد شد.
در همین زمینه یوهان روکستروم، مدیر مؤسسه پژوهشی تغییرات اقلیمی پوتسدام و یکی از رؤسای کمیسیون جهانی اقتصادی آب گفته است: «ما سیستم اقتصادی خود را بر این اساس بنا کرده‌ایم که همواره می‌توان بر بارندگی‌ها اتکا کرد. ولی پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که تحت تأثیر تغییرات اقلیمی و تغییر کاربری اراضی گسترده، میزان بارش‌ها به شکل قابل توجهی تغییر کرده است.»
دانشمندان تأکید کرده‌اند که تحت تأثیر تغییرات اقلیمی و اختلال در روند طبیعی بارش باران، امنیت منابع آب در بخش‌های گسترده‌ای از جهان به خطر افتاده است.
به باور آن‌ها، ناامنی منابع آبی برای نيازهای بشر از جمله تولید مواد غذایی و تولید برق با انرژی آبی که یکی از راه‌های مهم کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی است، يک تهديد جدی محسوب می‌شود.
محققان و کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند در مناطقی نظیر شاخ آفریقا که کاهش بارندگی به خشکسالی‌های طولانی و شدید منجر می‌شود ثبات سیاسی به خطر خواهد افتاد و بحران‌هایی نظیر جنگ، مهاجرت گسترده و قحطی و گرسنگی میلیون‌ها نفر در پیش خواهد بود.
براساس آمارهای سازمان ملل که درسال ۲۰۲۱ منتشرشد حدود ۲.۳ میلیارد نفر که تقریباً یک‌سوم جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند در کشورهایی زندگی می‌کنند که از کمبود منابع آب رنج می‌برند.
سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو) نیز در سال ۲۰۲۰ اعلام کرد که ۳.۲ میلیارد نفر در مناطق روستایی و کشاورزی زندگی می‌کنند که با کمبود و یا کمبود شدید منابع آب روبرو هستند.
مجمع جهانی اقتصاد ابراز امیدواری کرده است که کنفرانس آب سازمان ملل همچون معاهده اقلیمی پاریس در سال ۲۰۱۵ بتواند حمایت تمامی کشورهای جهان برای حل بحران آب را جلب کند.
آقای روکستروم گفت: «تولید مواد غذایی و تولید بخش مهمی از انرژی مورد نیاز جهان و اجرای اهداف توسعه پایدار که از سال‌ها پیش در دستور کار سازمان ملل بوده محتاج حجم معینی از منابع آب است.»
کمیسیون جهانی اقتصاد آب در گزارش خود یادآور شده که برای مقابله با کاهش منابع آب باید از ارتباط بسیار نزدیک این منابع با تغییرات اقلیمی و حفاظت از منابع طبیعی و زیست محیطی به درک بهتری دست یافت.
این گزارش درعین حال می‌افزاید که باید بپذیرفت منابع آبی یک معضل جهانی است و نه منطقه‌ای، و از همین رو، مدیریت جهانی این منابع محدود و با ارزش باید اصلاح و تقویت شود.
به گفته آقای روکستروم، «ذخیره و توزیع آب بین مصرف‌کنندگان گوناگون دیگر کافی نیست. باید بارندگی دائمی و کافی را تضمین کنیم و این مستلزم حفاظت بهتر از منابع جنگلی و محیط‌های طبیعی است».
تصمیم‌گیری و تعیین اولویت‌ها در مدیریت منابع آب کار ساده‌ای نیست و می‌تواند بر ابعاد معضل بیافزاید. به عنوان نمونه تلاش برای ذخیره بیشتر آب با هدف مقابله با خشکسالی از طریق سدسازی در اکثر موارد به از بین رفتن پوشش جنگلی، مراتع طبیعی و تصرف اراضی روستاييان ساکن هر منطقه منجر می‌شود.
یکی دیگر از پیامدهای افزایش سدسازی بروز اختلاف و تنش بین کشورهای همسایه بر سر منابع آب مشترک است که نمونه آن در اختلافات میان مصر و اریتره، ترکیه و عراق و یا اختلاف قدیمی هند و پاکستان مشهود است.
بر اساس پژوهش‌های انستیتو بین‌المللی آب استکهلم از مجموع تقریباً ۶۰۰ سفره آب زیرزمینی که در قلمرو کشورهای گوناگون قرار دارند فقط شش سفره آب زیرزمینی به طور مشترک و با توافق همه طرف‌ها مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
حدود ۷۰ درصد از منابع آب جهان هر سال برای کشاورزی مصرف می‌شود در نتیجه تجارت مواد غذایی به نوعی تجارت آب به‌شمار می‌رود.
کمیسیون جهانی اقتصاد آب تأکید کرده است که بهبود امنیت منابع آبی در گرو استفاده از روش‌های دقیق‌تر و به‌صرفه‌تر آبیاری، کشت محصولاتی که به آب کمتر نیاز دارند، روش‌های کشاورزی مقاوم در برابر خشکسالی و پرهیز از کشت محصولات محتاج به آبیاری زیاد در نواحی کم‌آب است.
در شهرهای بزرگ نیز تغییراتی نظیر افزایش حجم ذخایر آب تازه، بازیافت حجم بیشتری از فاضلاب و کاهش مصرف آب در تولیدات صنعتی می‌تواند کمک مؤثری باشد.
با این حال، به گفته کارشناسان بسياری از کشورهای فقير و در حال توسعه با وام‌های خارجی سنگين توان مالی اجرای چنين برنامه‌هايی را ندارند - هر چند از محل کاهش تدريجی يارانه‌های کشاورزی و آب مصرفی به خصوص در کشورهای ثروتمند که سالانه حدود ۷۰۰ ميليارد دلار است می‌توان بخشی از نياز مالی اين کشورها تأمين کرد.
کميسيون جهانی اقتصاد آب توصيه می‌کند که برای طرح‌های مربوط به بهبود امنيت منابع آب در کشورهای فقير نيز سازوکاری نظير «همکاری برای انتقال عادلانه منابع انرژی» که با اختصاص ميلياردها دلار و با هدف تسريع روند انتقال به سوی انرژی‌های پاک تشکيل شده است بررسی شود.
