پارلمان روسیه لایحه‌ای در رابطه با ممنوعیت حجاب را به رأی می‌گذارد. هرچند اسلام پس از مسیحیت ارتدوکس بیشترین پیروان را در روسیه دارد، اما بر کمتر کسی پنهان است که در مناطقی با جمعیتی اکثراً مسیحی در روسیه، مسلمانان اغلب با تبعیض مواجه هستند و در ماه‌های اخیر به‌ویژه در پی اقدام تروریستی در مسکو شکاف‌های قومی و مذهبی بیش از پیش نمایان شده است.
لایحهٔ جدید دربارهٔ چیست؟
در پایگاه دوما لایحه‌ای به ابتکار ولادیسلاو داوانکوف، نایب رئیس پارلمان از فراکسیون «افراد جدید» و یکی از نامزدهای انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری روسیه، ثبت شد. در این لایحه پیشنهاد شده به مقامات منطقه‌ای این حق واگذار شود تا پوشش‌های مذهبی -اعم از نقاب، حجاب و دیگر لباس‌هایی که صورت را به طور کامل یا جزئی پنهان می‌کند- در مدارس و مکان‌های عمومی ممنوع اعلام شود.
در توجیه این لایحه به ضرورت تأمین امنیت داخلی در برابر تهدیدهای تروریستی اشاره شده و به ماده‌ای از قانون اساسی استناد می‌شود که تضمین کرده در روسیه دین از سیاست جداست.
شماری از قانونگذاران که تاکنون به این ابتکار واکنش نشان داداند، یادآور شده‌اند که این موضوع «حساس» باید با نمایندگان روحانیت و بدون حضور رسانه‌ها به دقت بررسی شود.
آیا بحث ممنوعیت حجاب برای نخستین بار در روسیه مطرح می‌شود؟
حجاب در روسیه هیچگاه منع نشده، اما بحث ممنوعیت حجاب در مدارس سال‌هاست که ادامه دارد.
برای نخستین بار در ۲۰۱۲ (۱۳۹۱) پوشش اسلامی در مدارس استاوروپل در قفقاز شمالی، منطقه‌ای که مطابق آمار رسمی حدود دو درصد مسلمان دارد، ممنوع اعلام شد و اندکی بعد دادگاه عالی روسیه این ممنوعیت را تأیید کرد. در آن زمان ولادیمیر پوتین در واکنش به این موضوع گفته بود حجاب در مدارس روسیه –حتی در مناطق مسلمان‌نشین- هیچگاه یک سنت نبوده است.
مادهٔ ۳۸ قانون «دربارهٔ تحصیل در روسیه» انتخاب پوشاک همسان در مدارس و یا تصمیم دربارهٔ مجاز یا ممنوع بودن پوشش‌های مذهبی دانش‌آموزان و دانشجویان را برعهدهٔ مدیریت مدارس و دانشگاه‌ها گذاشته است.
اما در بهار سال گذشته نمایندگان پارلمان منطقهٔ اینگوش که بیش از ۹۵ درصد جمعیت آن اهل سنت شافعی هستند، به اتفاق آرا از قانونگذاران دوما خواستند حجاب در مدارس را قانونی اعلام کنند. گفته می‌شود این ابتکار در واکنش به شکایت‌های مکرر زنان محجبه مطرح شد که در اماکن عمومی با تعرض روبه‌رو می‌شدند؛ به عنوان مثال، به اخراج پنج دانشجوی کالج پزشکی نوووچرکاسک که از اجرای دستور مدیریت برای برداشتن حجاب سرباز زدند و ممنوعیت حجاب در دانشکدهٔ علوم پزشکی دانشگاه آستراخان اشاره شده؛ در این دو مورد مشکلات پیش‌آمده تنها پس از مداخلهٔ وزارت آموزش عالی حل‌وفصل شد.
ممنوعیت احتمالی روبنده
به عقیدهٔ صاحب‌نظران، در حالی‌که منع حجاب در اماکن عمومی روسیه منتفی است، ممنوعیت روبنده که در روسیه از اصطلاح «نقاب» هم برای آن استفاده می‌شود، و پوشاندن کامل چهره، دور از ذهن نیست.
چند روز پیش والری فادیف، رئيس شورای حقوق بشر در نهاد ریاست‌جمهوری روسیه، طی مصاحبه با روزنامهٔ پارلمان خواستار منع روبنده شد و اعلام کرد که درصدد است با رهبران مسلمانان و سران مناطق کشور این موضوع را «به طور جدی» بررسی کند.
او در این مصاحبه همچنین به ضرورت تغییرات اساسی در سیاست مهاجر‌پذیری روسیه اشاره کرد و از جمله گفت باید مقررات سخت‌تری در رابطه با احداث مساجد وضع شود چراکه به گفتهٔ وی، «اغلب این اماکن مذهبی به کانون‌های رادیکالیزه شدن جامعه تبدیل می‌شود».
هرچند روبنده قانوناً ممنوع نیست اما در بسیاری از مناطق روسیه این پوشش مورد قبول نیست. به عنوان مثال، دو سال پیش رئيس پلیس چچن با حضور در تلویزیون محلی هشدار داد به هیچ‌کس اجازه نمی‌دهد با روبنده در خیابان حضور پیدا کند. در همین برنامهٔ تلویزیونی، در حالی‌که مفتی چچن روبنده را «عنصری از لباس سنتی زنان عرب که ربطی به پوشش اسلامی ندارد» توصیف کرد، هفت زن با صورت پوشیده را مجبور کردند روبنده خود را بردارند.
به‌تازگی مفتی استاوروپل نیز از منع روبنده حمایت کرد. در مقابل، مفتی مسکو منع هرگونه پوشش اسلامی را مغایر با آزادی مذاهب در روسیه خواند و اعلام کرد ممنوعیت روبنده «می‌تواند باعث تشنج میان مسلمانان روسیه شود». او افزود تنها زمانی از این منع حمایت می‌کند که مقامات امنیتی-انتظامی بتوانند ارتباط مستقیم بین پوشش اسلامی و تهدیدهای تروریستی ثابت کنند.
به گزارش روزنامهٔ کامرسانت، دولت روسیه نیز در پاسخ‌های کتبی به نمایندگان دوما که در اختیار این روزنامه قرار گرفته، ممنوعیت پوشش مذهبی را با آزادی مذاهب که در قانون اساسی روسیه تضمین شده، مغایر دانست.
قانون اساسی روسیه دقیقاً چه می‌گوید؟
حامیان حجاب معمولاً به مادهٔ ۲۸ قانون اساسی روسیه استناد می‌کنند که آزادی عقاید و مذاهب را تضمین کرده و همچنین به مادهٔ ۱۹ که از برابری حقوق و آزادی‌های شهروندان بی‌توجه به جنسیت، نژاد، عقیده و مذهب‌شان دفاع می‌کند و هرگونه تبعیض به دلیل ویژگی‌های قومی و مذهبی را ممنوع کرده.
مخالفان حجاب به مادهٔ ۱۴ اشاره می‌کنند که بر مبنای آن، روسیه دولتی سکولار است و همچنین به مادهٔ ۱۷ که می‌گوید آزادی‌های یک شهروند روسیه نباید حقوق و آزادی دیگران را محدود یا نقض کند.
نگاه عمومی به زنان محجبه در روسیه
گزارش‌های متعدد حاکی است پس از حمله تروریستی در تالار کروکوس در مسکو که مطابق گزارش‌های رسمی توسط شهروندان تاجیکستان انجام شد، احساسات بیگانه‌هراسانه نسبت به مهاجران مسلمان در روسیه به‌شدت افزایش یافته. از این گزارش‌ها همچنین برمی‌آید تعصب و آزار، بخشی از زندگی روزمرهٔ بسیاری از زنان مسلمان محجبه در روسیه است.
به‌تازگی روزنامهٔ انگلیسی‌زبان مسکوتایمز در گزارشی مشروح به وضعیت زنان و دختران مسلمان محجبه پرداخت که از استخدام محروم، از مؤسسات آموزشی اخراج، از ورود به مکان‌های تفریحی منع و به دلیل ظاهرشان با آزار و اذیت لفظی و جسمی مواجه شده‌اند.
این گزارش می‌افزاید اسلام‌هراسی به‌ویژه پس از جنگ‌های چچن، در روسیه ریشه دوانده و پس از اقدام تروریستی اخیر در تالار کنسرت مسکو که گروه جهادی دولت اسلامی مسئولیت آن را بر عهده گرفت، وضعیت بدتر نیز شده.
همچنین به گزارش بخش روسی رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد، پس از این حمله تروریستی، موارد متعددی گزارش شده که «ساکنان بسیاری از مناطق روسیه مهاجران شاغل در آرایشگاه‌ها، غذاخوری‌ها و سایر مؤسسات خدماتی را تهدید می‌کنند، اداره‌های رسمی اطلاعات مضاعف در مورد هویت کارمندان مهاجر از کارآفرینان می‌طلبند و برخی از مقامات صراحتاً اعلام کردند محل کار و سکونت کارگران مسلمان را تحت کنترل بیشتر قرار خواهند داد».
تحقیق مرکز حقوق بشر مموریال نشان می‌دهد دولت روسیه اغلب حتی بحث‌های مذهبی-سیاسی در اجتماعات مسلمانان را «فعالیت‌های خرابکارانه» تلقی می‌کند.
این گزارش‌ها در حالی منتشر شده که در روزهای اخیر کازان در تاتارستان، میزبان اجلاس روسیه و جهان اسلام بود و ولادیمیر پوتین خطاب به شرکت‌کنندگان آن مجدداً بر سنت‌های دیرینهٔ اسلام در روسیه تأکید کرد.
چند نفر در روسیه مسلمان هستند؟
برآورد می‌شود حدود ۲۰ میلیون نفر در روسیه مسلمان هستند. اکثر آنها در «مناطق تاریخی» در قفقاز شمالی و منطقهٔ کوه‌های اورال و رود ولگا سکونت دارند اما شمار قابل توجهی از مسلمانان نیز در مسکو و سن‌پترزبورگ زندگی می‌کنند. اکثر مسلمانان روسیه اهل سنت حنفی‌اند. پیروان اهل سنت شافعی عمدتاً در داغستان، چچن و اینگوش سکونت دارند در حالی‌که تات‌های اهل جنوب داغستان و مهاجران از آذربایجان و تاجیکستان، شیعهٔ دوازده امامی هستند.
