در آستانه اعلام تصمیم جمهوری اسلامی درباره «از سرگیری» برخی فعالیت‌های هسته‌ای در سالگرد خروج آمریکا از برجام ، چند نماینده مجلس اعلام کرده‌اند ایران از برجام و ان.پی.تی خارج نخواهد شد.
همزمان خبرگزاری رسمی ایران اعلام کرده که حسن روحانی، رئیس‌جمهوری، قرار است درباره اقدامات جدید ایران نامه‌هایی به سران پنج کشور باقی مانده در برجام ارسال کند.
به گزارش خبرگزاری ایسنا، حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، روز سه‌شنبه ۱۷ اردیبهشت گفت که ایران در قالب برجام و ان.پی.تی «سیاست خود را پیش می‌گیرد، اما تعهدات مازاد بر ان.پی.تی را اجرا نخواهد کرد».
به گفته وی، ایران بر اساس برجام برخی «تعهدات مازاد» بر ان.پی.تی را اجرا کرده است.
آقای فلاحت‌پیشه اضافه کرد: «اکنون دلیلی ندارد که ایران در شرایط فعلی به این تعهدات پایبند بماند. بهتر است تعدیل در این تعهدات نیز شکل بگیرد».
وی توضیحی درباره تعهداتی که به گفته او، ایران «مازاد» بر تعهدات ان.پی.تی و بر اساس برجام اجرا کرده، نداده است.
ایران در برجام پذیرفته است که پروتکل الحاقی در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای معروف به ان‌پی‌تی را به صورت داوطلبانه اجرا کند.
بر اساس این پروتکل، بازرسان آژانس انرژی اتمی مجاز خواهند بود هر زمان که لازم می‌دانند از تأسیسات هسته‌ای ایران بازرسی سرزده داشته باشند.
در همین حال علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، سال ۹۶ و پیش از خروج آمریکا از برجام هشدار داده بود که در صورت لغو برجام، جمهوری اسلامی اجرای پروتکل الحاقی را متوقف خواهد کرد.
رسانه‌های ایران روز دوشنبه خبر داده بودند که تهران قرار است در عین ادامه برجام، برخی از فعالیت‌های هسته‌ای خود را «در چارچوب» بند‌های ۲۶ و ۳۶ این توافق از سر بگیرد.
از سوی دیگر، خبرگزاری ایرنا روز سه‌شنبه خبر داد که حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، قرار است فردا نامه‌ای به سران پنج کشور عضو برجام ارسال کند.
بر اساس این گزارش، آقای روحانی در این نامه اعلام خواهد کرد که به دلیل «عمل نکردن طرف مقابل به تعهداتش» در برجام، برای ایران «راهی جز کاهش تعهداتش نیست».
به گزارش این خبرگزاری، نامه آقای روحانی «محتوایی سیاسی دارد و در تکمیل آن» محمد جواد ظریف در نامه‌ای به فدریکا موگرینی هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا، «جزئیات فنی و حقوقی کاهش تعهدات ایران را اعلام خواهد کرد».
این خبرگزاری اعلام کرد که متن کامل این نامه‌ها جزو اسناد محرمانه کمیسیون مشترک برجام خواهد بود اما خبر آن منتشر خواهد شد.
بر اساس این گزارش، فاصله مرحله اول تا دوم اقدامات ایران دو ماه خواهد بود که اگر اقدامات جدید از سوی طرف مقابل صورت گیرد، ایران «به شرایط قبل باز خواهد گشت».
با این حال آقای فلاحت‌پیشه اعلام کرد که جمهوری اسلامی تصمیم دارد، «سازوکارهای داخلی را برای تامین سوخت مورد نیاز خود طی کند، چون پیش‌بینی این است که آمریکایی‌ها در آینده می‌خواهند مشکلاتی برای ایران در زمینه سوخت هسته‌ای و تبادلات هسته ای ایجاد کنند».
وی همچنین گفت ایران باید وارد مذاکرات جدی با آژانس بین‌المللی اتمی و اعضای برجام شود تا «سوخت مورد نیاز خود را در سطوح مورد نیاز در داخل» تولید کند.
آمریکا جمعه هفته گذشته به دو معافیت مبادله اورانیوم غنی‌شده با اورانیوم طبیعی (کیک زرد) بین ایران و دیگر کشورها و همچنین انتقال آب سنگین مازاد نیروگاه اراک به خارج از کشور پایان داد.
به نوشته برخی رسانه‌ها، از جمله خبرگزاری بلومبرگ، از بین دو معافیت لغو شده، مورد مربوط به مبادله اورانیوم غنی‌شده با کیک زرد چالش‌هایی جدی برای ایران پدید خواهد آورد.
بر اساس این پیش‌بینی، در صورتی که ایران نتواند مازاد این ذخیره را از کشور خارج کند با وضعیت دشواری روبه‌رو خواهد شد که ناچار است یا غنی‌سازی را متوقف کند یا تن به نقض برجام بدهد.
روز سه‌شنبه همچنین حسین نقوی حسینی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، گفت اقداماتی که ایران روز چهارشنبه قرار است اعلام کند، «بر خلاف موازین بین‌المللی ،ان.پی.تی و برجام نخواهد بود و در چارچوب ظرفیت‌های موجود اقدام خواهد شد».
علاء الدین بروجردی، رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، نیز گفت: «باید چرخشی در سیاست‌های‌مان در برخورد با برجام داشته باشیم اما این چرخش به این معنا نیست که ما از برجام خارج شویم و بهانه دست طرف مقابل و امریکا بدهیم».
روز دوشنبه برخی از سایت‌ها از جمله «زیتون» خبر داده بودند که عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، در جلسه‌ای محرمانه با مدیران برخی رسانه‌ها اعلام کرده که در صورت بازگشت پرونده ایران به شورای امنیت و صدور قطعنامه شورای امنیت علیه ایران، جمهوری اسلامی از ان.پی.تی «خارج خواهد شد».
روز سه شنبه همچنین مصاحبه ای از وزیر خارجه ایران با خبرگزاری اسپوتنیک منتشر شد که در آن محمد جواد ظریف از احتمال تجدیدنظر در «برجام» خبر داده بود.
با این حال وزارت خارجه ایران اعلام کرد که این مصاحبه اواخر سال گذشته و به صورت مکتوب انجام شده و پاسخ‌ها «بدون رویت و تایید» آقای ظریف «توسط یک کارشناس خاطی در اختیار رسانه مزبور قرار گرفته است».
در این اطلاعیه تاکید شده که این مصاحبه «مورد تایید وزیر امور خارجه نیست و تکذیب می شود».
براساس متن منتشر شده آقای ظریف گفته بود: «چنانچه اتحادیه اروپا نتواند به ایران در زمینه مقابله با تحریم‌ها کمک نماید، آنگاه ممکن است حضور یک جانبه ایران در برجام معنا و مفهوم واقعی خود را از دست بدهد. در این صورت ایران ممکن است محدودیت‌های پذیرفته در چارچوب برجام را مورد تجدیدنظر قرار دهد».
آقای ظریف به جزئیات اقداماتی که ایران قرار است انجام دهد اشاره نکرد.
مقامات ارشد اتحادیه اروپا روز ۱۴ اردیبهشت از محدودیت‌های جدید آمریکا و همچنین پایان معافیت‌های نفتی مشتریان ایران «عمیقا» ابراز تاسف و نگرانی کرده بودند.
مقامات اروپایی همچنین اعلام کردند که «مصمم» هستند سازوکار مالی تجارت با ایران به نام «اینس‌تکس» را «فعال» کنند و «کشورهای دخیل تعهد دارند تمام تلاش خود را برای افزایش هر چه بیشتر حمایت مالی از این کانال تجاری به خرج دهند».
«اینس‌تکس»، کوتاه‌شده عبارتی انگلیسی به معنی «ابزار حمایت از مبادلات تجاری»، نهادی‌ست که آلمان، فرانسه و بریتانیا برای حفاظت مبادلات مالی و تجاری با ایران از آثار تحریم‌های آمریکا راه‌اندازی کرده‌اند.
