محسن دلاویز، مدیرعامل سازمان بهینهسازی مصرف سوخت، نهاد زیر نظر وزارت نفت، میگوید ۴۰ درصد از انرژی مصرفی کشور بدون اینکه به دست مصرفکننده برسد، به هدر میرود.
وی گفت: «با ۸۰ میلیون نفر جمعیت ۴۵ میلیارد دلار یارانه انرژی میدهیم این در حالی است که چین با ۱.۵ میلیارد نفر ۳۸ میلیارد دلار یارانه انرژی میدهد.»
آمارهای این مقام رسمی مورد تایید سازمانهای بین المللی نیز هست. برای نمونه، آژانس بین المللی انرژی در آخرین گزارش خود از یارانههای انرژی میگوید که ایران در سال ۲۰۱۷ بیش از ۴۵ میلیارد دلار یارانه انرژی داده که برابر ۱۸ درصد از کل یارانه انرژی جهان است. ایران بیشترین یارانه را در جهان پرداخت کرده است.
حجم یارانههای انرژی در ایران برابر ۱۰ درصد از اقتصاد کشور است. البته، صندوق بین المللی انرژی میگوید تولید ناخالص داخلی ایران بر اساس نرخ جاری دلار در سال ۲۰۱۹ به ۳۳۳ میلیارد دلار خواهد رسید، در حالی که سال گذشته این رقم ۴۳۰ میلیارد دلار بود.
دولت ایران در لایحه بودجه سال آینده افزایش قیمت حاملهای انرژی را لحاظ نکرده، لذا، سهم یارانهها از اقتصاد ایران بسیار بالاتر از سال ۲۰۱۷ خواهد بود، به ویژه با توجه به این که قیمت نفت نیز نسبت به سال ۲۰۱۷ افزایش چشمگیری داشته است.
اما با توجه به وجود بیکاری و تورم بالا، همچنین سطح بسیار پایین دستمزدها در ایران، امکان کاهش یا لغو یارانههای انرژی نیز وجود ندارد و اتفاقا، مشکل اصلی مصرف و هزینههای انرژی ایران یارانهها نیست، بلکه هدرروی و اتلاف بالای انرژی در مراحل اولیه است که ربطی به مردم ندارد.
این موضوع را آقای دلاویز نیز مطرح کرده و میگوید ۴۰ درصد از انرژی مصرفی کشور بدون اینکه به دست مصرفکننده برسد، به هدر می رود.
بر اساس آمارهای شرکت بریتیش پترولیوم، بانک جهانی و اوپک، مصرف انرژی ایران روزانه ۵ تا ۵.۵ میلیون بشکه معادل نفت خام است که گاز سهمی ۷۰ درصدی از آن دارد. ۴۰ درصد این انرژی بدون اینکه به دست مصرف کننده برسد تلف میشود. به عبارتی روزانه ۲ تا ۲.۲ میلیون بشکه معادل نفت خام در مرحله ابتدایی تولید، فرآوری، تبدیل به برق، انتقال و توزیع هدر میرود، بدون این که به دست مصرف کنندهای برسد.
ارزش این میزان از تلفات انرژی با قیمت کنونی نفت، سالانه نزدیک ۵۰ میلیارد دلار است.
اخیرا، ایران ترازنامه انرژی سال ۹۵ را منتشر کرد که میگوید سالانه فقط ۳۱۰ میلیون بشکه معادل نفت خام در نیروگاههای برقی به هدر میرود. علت امر، پایین بودن راندمان نیروگاههای حرارتی ایران است که در حد ۳۳ درصد است، در حالی که این رقم در نیروگاههای ترکیه حدود ۶۰ درصد است.
سالانه بیش از ۵۰ میلیارد متر مکعب گاز تولیدی ایران تنها در مرحله ابتدای تولید، فرآوری و توزیع تلف میشود که ارزش آن بر اساس قیمتهای منطقهای گاز حدود ۱۲ میلیارد دلار است.
البته این ارقام مربوط به اتلاف انرژی در مراحل اولیه تولید است، اگر کیفیت پایین خودروهای تولیدی، راندمان بسیار پایین سیستمهای گرمایش عمومی (نه بخاری خانه ها)، اتلاف ۱۰ درصدی برق در شبکهها، راندمان پایین صنایع در مصرف انرژی و غیره را نیز محاسبه کنیم، وضعیت وخیمتر از آن چیزی است که در ابتدای امر مشاهده میشود.
آمارهای بانک جهانی نشان میدهد در حالی که طی دهههای گذشته «شدت مصرف انرژی» جهان به شدت کاهش یافته، این شاخص در ایران همواره صعودی بوده است.
شدت مصرف انرژی به زبان ساده یعنی میزان مصرف انرژی به ازای تولید هر واحد کالا یا خدمات (تولید ناخالص داخلی) که شاخصی برای محاسبه کارایی مصرف انرژی است.