هر سال در چنین روزهایی بره‌کشان کتابفروشی‌های فرانسه بود، چرا که با اعلام برندگان سال مهم‌ترین جایزه ادبی فرانسه، جایزه گنکور (Prix Goncourt)، هجوم برای خرید یا سفارش این کتاب‌ها عامل مهمی در افزایش درآمد کتابفروشی‌ها و به‌خصوص کتابفروشی‌های متعارف و غیرزنجیره‌ای است؛ صنفی که پیوسته حیات و مماتش برای گستره فرهنگ از اهمیت برخوردار بوده است.
امسال اما این روزها فرانسه به خاطر کرونا دوباره در تعطیلی نسبتاً کامل است و هیئت داوران گنکور هم که امروز (سه‌شنبه ۱۰ نوامبر) قرار بود برندگان سال جایزه گنکور را اعلام کند، در واکنش به اعتراض کتابفروشی‌ها و به عنوان نشانه‌ای از همبستگی با آنها و نیز برای ممانعت از این که همه سود سفارش کتاب‌ها به جیب آمازون و امثالهم سرازیر شود، اعلام برندگان را به تعویق انداخت.
در ایام کرونا این انتقاد در فرانسه مطرح بوده است که در حالی که مغازه‌های فروش شراب و مصالح ساختمانی از مقررات کرونایی مستنثی شده و به کار خود کم و بیش ادامه می‌دهند، چرا در مورد کالاهای فرهنگی و از جمله کار کتابفروشی‌ها چنین استثنایی وجود ندارد و آنها مشمول توقف فعالیت شده‌اند.
اعتراض‌ها به فقدان این استثنا در موج اول کرونا و تعطیل کلیه فعالیت‌ها در فرانسه هم بسیار شدید بود. گرچه امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه مردم را به خواندن کتاب فراخواند ولی به لحاظ عملی دولت به اعتراض‌ها واکنشی به نشان نداد و تنها تصمیم گرفت که کتابفروشی‌های مستقر در سوپرمارکت‌ها که معمولاً به شرکت‌های زنجیره‌ای تعلق دارند را نیز تعطیل کند تا تبعیضی علیه کتابفروشی‌های کوچک و غیرزنجیره‌ای ایجاد نشود.
«در مهد روشنگری چراغ کتابفروشی نباید خاموش بماند»
ظرف روزهای اخیر هم انتشار آگهی‌های بزرگ در نشریات عمده فرانسه با این عنوان که «در مهد روشنگری نباید چراغ کتابفروشی‌ها خاموش شود» جزیی از کارزار در حمایت از فعالیت کتابفروشی‌ها بوده است.
همزمان، جمع‌آوری امضا از نویسندگان و ناشران و صاحبان کتابفروشی‌ها و جامعه کتابخوانان برای طوماری در مخالفت با بستن کتابفروشی‌ها و مستثنی‌‌نکردن آنها از مقررات کرونایی در جریان بوده و ۲۰۰ هزار نفر هم این طومار را خطاب به امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه امضا کرده‌اند.
بیشتر در این باره: سایه سنگین کرونا بر نمایشگاه کتاب فرانکفورتنخستوزیر فرانسه اما می‌گوید تا آخر هفته جاری که مقررات به قوت خود باقی هستند در آنها تغییری داده نخواهد شد. با این همه، وزیر فرهنگ فرانسه توانسته از طریق یک قانون کتابفروشی‌های غیرزنجیره‌ای را از هزینه ارسال کتاب با پست معاف کند تا آنها از طریق آنلاین مراجعه بیشتری داشته باشند.
این نیز هست که این بار بر خلاف موج اول کرونا و تعطیل فعالیت‌ها کتابفروشی‌ها با ایده دولت مبنی بر قبول سفارش از طریق آنلاین و تحویل آن در بیرون مغازه مخالفتی نکرده‌اند و دو هزار کتابفروشی در حال حاضر با این ایده بخشی از فروش پیش از کرونای خود را متحقق می‌کنند.
فراخوان به تحریم آمازون هم بخشی دیگر از کارزار مدافعان ادامه‌کاری کتابفروشی‌های غیرزنجیره‌ای است. از جمله شهردار پاریس مردم را فراخوانده که برای تداوم موجودیت کتابفروشی‌ها از خرید کتاب از آمازون امتناع کنند.
در این میان برخی از سوپرمارکت‌های زنجیره‌ای هم در همبستگی با کتابفروشی‌های اعلام کرده‌اند که کتابفروشی‌های هر محل می‌توانند کتاب‌های خود را در شعب سوپرمارکت در همان محل ارائه کنند یا مردم می‌توانند با استفاده از پرتال سوپرمارکت در کتابفروشی محل سفارش کتاب بدهند.
در این میان این بحث جاری است که ممانعت از ضرر و زیان بیشتر کتابفروشی‌ها از طریق تعویق اعلام برنده گنکور می‌تواند به ضرر برنده تمام شود، به خصوص که تا کریسمس که بازار کتاب رونق بیشتری می‌گیرد از فروش کتاب خود محروم بماند. جایزه گنکور ارزش نمادینی معادل ۱۰ یورو دارد، ولی انبوهی از علاقه و سفارشی که برای کتاب برنده آن رقم می‌خورد عملا حکم پاداشی بزرگ برای نویسنده را دارد.
در فرانسه سالی حدوداً سه میلیارد یورو کتاب به فروش می‌رسد که با جمعیت ۷۰ میلیونی‌اش تقریباً یک سوم فروش کتاب در آلمان با ۸۴ میلیون نفر جمعیت است. رقم کتاب‌های چاپ اول هم در فرانسه حدود ۷۰ هزار عنوان است. این رقم در آلمان بین ۷۵ تا ۸۰ هزار عنوان است.