تصور کنید ساکن نوار غزه هستید، از موشک‌باران جان به در برده‌اید و در بهترین شرایط برای ۲۴ ساعت آینده اندکی غذا و تنها سه لیتر آب و یا کمتر به دست‌تان برسد. برای درک بهتر شرایط، این مثال‌ها می‌تواند یاریگر باشد.
به‌طور میانگین برای یک بار شستن کامل دست‌ها به چهار لیتر آب نیاز است، برای یک دوش پنج دقیقه‌ای ۶۰ لیتر و برای یک پخت‌وپز ساده دست‌کم دو لیتر.
رادیوفردا برای بررسی عمیق‌تر بحران آب در باریکه غزه با سید عمران علی، متخصص و محقق آب در مؤسسۀ تحقیقات بهداشت جهانی دهداله در دانشگاه یورک، گفت‌وگو کرده است.
آقای علی که در تورنتو کانادا زندگی می‌کند، سال‌ها در مناطق جنگی و یا بحران‌زدۀ جهان ازجمله سودان جنوبی، اوگاندا، رواندا و چند کشور دیگر مشغول تحقیق بر روی موضوع آب و مشکلات آبی بوده است. آقای عمران علی در مورد بحران آب در غزه می‌گوید:
«قبل از شروع بحران، هر شهروند غزه به ۸۰ لیتر آب در روز دسترسی داشت، خیلی بیشتر از مقداری که حالا به آن دسترسی دارند. اما این حتی قابل مقایسه با مقدار آبی که مردم این‌جا در کانادا و یا آمریکا به‌طور روزانه مصرف می‌کنند نیست. در کانادا هر نفر چیزی حدود ۳۰۰ لیتر در روز آب مصرف می‌کند. در شرایط بحرانی که به‌عنوان مثال به‌خاطر جنگ یا حوادث طبیعی مردم جابه‌جا می‌شوند، استاندارد برای هر نفر روزانه ۱۵ لیتر آب است. من خودم در کنار مردمی بودم که در یک شرایط بحرانی وخیم با پنج لیتر آب روزانه گذران می‌کردند. شرایط مردم غزه بسیار بدتر از شرایط مردمی است که در سایر مناطق بحران‌زدۀ جهان به سر می‌برند.»
در میان ویدئوهای منتشرشده در خبرگزاری‌ها، ویدئویی از صف طولانی آب در رفح در جنوب نوار غزه دیده می‌شود. در این ویدئو نگاه صدها نفری که در صف طولانی برای پر کردن دبه‌هایشان ایستاده‌اند، به آب کم‌جانی است که از تنها منبع آب کل منطقه به دبه می‌ریزد.
محمد مسئول پر کردن دبه‌هاست. شلنگ به دست می‌گوید:
« آب پیدا نمی‌کنیم. مدت طولانی باید در صف بایستیم. بعضی مواقع آب به ما نمی‌رسد. زندگی مردم تمام منطقه به این شیلنگ آب بسته است. حدود ۲۰ هزار خانواده چشمشان به این شلنگ است. وضعیت خیلی وخیم است.»
در ویدئویی دیگر عده‌ای از ساکنان غزه خودشان را به ساحل دریا رسانده‌اند. بعضی تنی به آب می‌زنند، لباس و ظرفی می‌شویند و کمی آب شور با خود می‌برند.
آلا بردینی، از ساکنان غزه، می‌گوید: «مجبوریم از آب دریا برای حمام و کارهای دیگر استفاده کنیم. این آب کودکان را مریض کرده. بچه‌ها نباید با این آب حمام کنند. در هر مدرسه هشت هزار نفر ساکن شده‌اند و همگی باید با آب دریا حمام کنند.»
بیماری‌های واگیردار
خطر ابتلا به بیماری‌های واگیردار در چنین شرایطی بالاست، به‌ویژه برای کودکان. براساس اطلاعات سازمان جهانی بهداشت، بیش از ۳۰ هزار کودک زیر شش ماه و ۵۲ هزار زن حامله در غزه آب آلوده می‌نوشند.
برخی گزارش‌ها همچنین از افزایش ابتلای کودکان به سندروم «کودک آبی» حکایت دارد؛ سندرومی که در نتیجۀ پایین آمدن سطح اکسیژن در خون به آبی شدن و کبودی رنگ پوست می‌انجامد و در صورت عدم رسیدگی و درمان فوری منجر به کما و مرگ می‌شود. این تنها یکی از بیماری‌هایی است که در شرایط کم‌آبی کودکان را تهدید می‌کند.
سید عمران علی، متخصص آب، در مورد بیماری‌های دیگر چنین می‌گوید:
«در شرایطی که سیستم‌های نمک‌زدایی و تصفیه آب از کار افتاده‌اند، بیماری‌هایی که ما بیشتر در موردشان نگرانیم، بیماری‌های واگیردار ناشی از مصرف آب آلوده هستند. من از وبا، حصبه، اسهال خونی و هپاتیت آ، ای و بیماری‌های دیگر صحبت می‌کنم. این بیماری‌ها به‌خصوص کودکان را هدف قرار می‌دهند. به‌خاطر آسیب‌پذیر بودن کودکان، آمار ابتلا و مرگ‌ومیر در بین کودکان زیر پنج سال به شدت بالا می‌رود.»
جمع‌آوری آب باران در یک اردوگاه موقت در خان یونس در جنوب نوار غزه
کمبود امکانات بهداشتی و درمانی
آقای عمران علی می‌گوید اخیراً پرستاری از سازمان پزشکان بدون مرز که در اردوگاه آوارگان در رفح کار می‌کرده به او گفته که در این اردوگاه صدها نفر مجبورند از یک دستشویی به‌طور مشترک استفاده کنند. عده‌ای با زخم‌های باز و دست و پای قطع‌شده آن‌جا هستند که به مواد ضدعفونی‌کننده، آنتی‌بیوتیک و آب سالم دسترسی ندارند.
آلودگی محیط زیستی ناشی از فاضلاب رهاشده
حتی قبل از جنگ اخیر هم دسترسی به آب آشامیدنی در غزه مشکل بود. بخش عمدۀ آب در غزه از آبخوانی تأمین می‌شود که زیر سواحل شنی قرار دارد. نزدیکی این آبخوان به دریا باعث شده که آب موجود در آن بسیار شور و دارای نیترات فراوان باشد. نیترات ماده‌ای شیمیایی است که وقتی مقدار قابل‌توجهی از آن وارد بدن شود، باعث کاهش اکسیژن و مرگ سلول‌ها می‌شود.
نبود زیرساخت‌های مناسب باعث شده فاضلاب‌های رهاشده، با ورود به دریا، آبخوان‌ها و چاه‌ها آن‌ها را آلوده کنند. بنابر گزارش سازمان واش کلاستر (GWC) که به‌طور تخصصی بر روی بحران‌های آبی تحقیق می‌کند، روزانه ۱۳۰ هزار مترمکعب فاضلاب از نوار غزه به دریای مدیترانه می‌ریزد.
آب غزه از کجا تأمین می‌شود؟
سید عمران علی در مورد منابع آب در غزه چنین می‌گوید:
«بیشتر آب غزه از چاه‌ها تأمین می‌شود. این آب از زیر زمین توسط پمپ‌های برقی بیرون کشیده می‌شود. این پمپ‌ها برای کار کردن به سوخت گازوئیل نیاز دارند. حالا با نرسیدن سوخت، دیگر این منبع تأمین آب از کار افتاده. بخش دیگری از آب غزه هم از تأسیسات نمک‌زدایی تأمین می‌شود. در این تأسیسات آب دریا را تصفیه می‌کنند. برای این کار نیاز به انرژی و سوخت زیادی هست که آن‌ها هم به‌خاطر نرسیدن سوخت دیگر کار نمی‌کنند. بخشی از آب غزه هم از طریق سه خط لوله از اسرائیل تأمین می‌شود که دو تا از این خط‌ها قطع شده و تنها یکی از آن‌ها در جنوب غزه کار می‌کند که آب خیلی کمی را تأمین می‌کند.»
حتی منابع سازمان ملل از حدود ۷۰ درصد نشتی در این خط لوله خبر داده‌اند. انتقال آب از طریق کامیون‌های امدادرسان شاید تنها راه مطمئن آبرسانی به مردم باقی‌مانده در نوار غزه باشد. البته با وجود ادامۀ جنگ و تخریب بیشتر جاده‌ها در صورت اجازۀ ورود هم معلوم نیست این کامیون‌ها و تانکرهای آب بتوانند به مناطق مختلف در غزه برسند. تا رسیدن آب آشامیدنی سالم، مردم چاره‌ای جز نوشیدن آب‌های موجود ندارند.
جمع‌آوری آب باران برای نوشیدن در یک اردوگاه موقت فلسطینی‌ها در خان یونس در جنوب نوار غزه
راهکار چیست؟
سید عمران علی به‌عنوان کارشناس آب و کسی که سال‌ها در مناطق جنگی کار کرده، در جواب این سؤال چنین می‌گوید:
«می‌شنویم که مردم از آب غیرشرب مثل آب‌های کشاورزی یا آب شور استفاده می‌کنند تا برای خانواده‌هایشان چیزی فراهم کنند. به‌عنوان کسی که در موقعیت‌های جابه‌جاییِ این‌چنینی کار کرده‌ام، می‌گویم که خطر بزرگ برای مردم پاتوژن‌ها (عوامل بیماری‌زا)ی موجود در این آب‌هاست که منجر به بیماری می‌شوند.
مردم باید سعی کنند که این آب‌ها را ضدعفونی کنند. جوشاندن آب به‌خاطر نبود سوخت ممکن است سخت باشد اما اگر بتوانند سفیدکنندۀ خانگی پیدا کنند، ممکن است به آن‌ها کمک کند. چون محلول هایپوکلرید سدیم برای ضدعفونی آب استفاده می‌شود. در مورد مقدار سفیدکننده‌ای که باید به آب اضافه کنند، دستورالعمل ساده‌ای هست که در اینترنت هم پیدا می‌شود. حدود دو قطره در هر لیتر آب قاطی کنند تا مطمئن بشوند که پاتوژن ندارد. این کار مهم است چون کمک می‌کند بچه‌ها از آبی که به پاتوژن‌ها آلوده هستند، ننوشند.»
با ادامۀ حملات اسرائیل به مناطق شمالی نوار غزه بسیاری از ساکنان این مناطق به سمت جنوب رفته‌اند. با افزایش جمعیت در مناطق جنوبی سازمان ملل در مورد کمبود آب و غذا و افزایش بحران انسانی هشدار داده است.
بیشتر در این باره: مهم‌ترین رویدادهای چهل‌وپنجمین روز جنگ در غزه