مرور رسانه‌های روسی؛ آیا کرملین از سال ۲۰۱۴ برای جنگ در اوکراین آماده می‌شد؟

پوستر تبلیغاتی برای سربازی اجباری با شعار «خودت بپیوند» در خیابانی در مسکو ۲۰۲۳

از گزارش‌ها چنین برمی‌آید که در رقابت‌های آتی ریاست‌جمهوری، کرملین خواهان انحراف توجه عمومی از جنگ روسیه علیه اوکراین است. به همین دلیل رسانه‌های حکومتی بسیار کمتر به‌نسبت ماه‌های پیشین به این موضوع می‌پردازند. در مقابل، پوشش جنگ و تأثیر مخرب آن بر روسیه از موضوعات کلیدی رسانه‌هایی است که ناچار شده‌اند به خارج از روسیه نقل‌مکان کنند.

تحقیق بزرگ دربارهٔ تدارک قبلی مسکو برای جنگ علیه اوکراین

نشریهٔ «پروئکت» که هر پروژهٔ تحقیقاتی‌اش جنجالی می‌شود، در گزارشی جدید به تدارک جنگ روسیه علیه اوکراین پرداخته و ثابت می‌کند برخلاف ادعاهای مقامات روسیه که اقدامات غرب موجب جنگ کنونی شده و روسیه «تنها برای جلوگیری از آن ابتکار عمل را در دست گرفت» (رهبر جمهوری اسلامی نیز همین توضیح را دربارهٔ جنگ روسیه علیه اوکراین تکرار کرد)، واقعیت این است که کرملین جنگ علیه اوکراین را در سال ۲۰۱۴ برانگیخت و برخلاف ولادیمیر پوتین، طرفدارانش این موضوع را پنهان نمی‌کنند.

در تحقیق جدید این شواهد جمع‌آوری شده و این‌گونه برمی‌آید که همزمان با اعتراض‌ها در کی‌یف و درحالی‌که نمایندگان روسیه و اروپا در مذاکرات دولت و معترضان در اوکراین میانجی‌گری می‌کردند، طرح نظامیان روسیه در اختیار کرملین قرار گرفت.

روی نشان افتخاری که در پی الحاق کریمه به نظامیان روس اهدا ‌شد، تاریخ ۲۰ فوریه هک شده است. در آن روز ویکتور یانوکویچ هنوز رئيس‌جمهور اوکراین بود. این در حالی است که ولادیمیر پوتین در مستند «کریمه، بازگشت به خانه» می‌گوید پیش از «کودتای غیرقانونی در اوکراین» به فکر الحاق کریمه نبوده است.

سخنان رئيس‌جمهور روسیه را سرگئی گورباچف، افسر دریایی پیشین و اولین کسی‌ که این نشان افتخار به او اهدا شده بود، به چالش کشیده است. او در کتاب خود می‌نویسد اعزام نظامیان روس با هدف برقراری کنترل کامل بر کریمه پیش از فرار رئيس‌جمهور اوکراین از کی‌یف آغاز شد.

دمیتری گالوچکین، کهنه‌سرباز جنگ افغانستان، نیز چند سال پس از الحاق کریمه به خبرنگاران گفت ۲۰۰ نفر از نظامیان پیشین روسیه برای مراسمی به دوما دعوت شدند و همان‌جا به آن‌ها پیشنهاد شد طی مأموریتی به کریمه در اشغال این شبه‌جزیره کمک کنند.

اما حتی پیش از آغاز عملیات نظامی، کنستانتین زاتولین و دمیتری سابلین، دو نمایندهٔ دوما، همراه با کنستانتین مالوفیف، میلیونر روس مشهور به حمایت از کلیسای ارتدوکس روسیه، مشغول این بودند که با پول رأی قانونگذاران محلی را بخرند.

از شواهد چنین برمی‌آید که همین افراد سرگئی آکسینوف را پیدا کردند؛ سیاستمدار طرفدار روسیه که حتی در کریمه نتوانسته بود رأی لازم را به دست آورد اما پس از اشغال کریمه زمام امور این شبه‌جزیره به او سپرده شد. بسیاری از کسانی ‌که در اشغال و الحاق کریمه نقش داشتند، متعاقباً به شرق اوکراین اعزام شدند.

بیشتر در این باره: بازداشت کسی که «ماشهٔ جنگ در اوکراین را کشید»

ایگور استرلکوف، مأمور پیشین سازمان امنیت روسیه که اکنون در زندان است و در عین حال می‌خواهد کاندیدای ریاست‌جمهوری شود، به روزنامهٔ ناسیونالیست‌های افراطی «زاوترا» صراحتاً گفت او در سال ۲۰۱۴ «کلید جنگ را زد» و «بدون نیروهایی که او سازماندهی کرده و به اوکراین برده بود، جنبش جدایی‌طلبی به جایی نمی‌رسید».

این سخنان را پیشتر یوگنی ژیلین، اهل خارکوف و از رهبران جدایی‌طلب که چند سال پیش در مسکو به قتل رسید، تأیید کرده بود. او در مصاحبه‌ای گفته بود «جنبش جدایی‌طلب تنها زمانی سازماندهی شد که گروه استرلکوف آن‌ها را مسلح کرد».

خبرنگاران تحقیقی پس از مطالعهٔ انبوهی از شواهد معتقدند همزمان با تظاهرات گستردهٔ مردمی در اوکراین در سال ۲۰۱۳-۲۰۱۴ و حتی پیش از فرار رئيس‌جمهور اوکراین مورد حمایت کرملین، تدارک جنگ علیه اوکراین آغاز شده بود.

در گزارش «پروئکت» به سرگئی گلازيوف، مشاور ولادیمیر پوتین در سال‌های ۲۰۱۳-۲۰۱۴، و کریل فرولوف، دستیار او، اشاره شده و آمده این دو در سال ۲۰۱۳ برنامه‌های متعددی در اوکراین برگزار کردند تا اتحاد با روسیه را تبلیغ کنند. در سال ۲۰۱۴ حمایت مالی از جنبش جدایی‌طلب در اوکراین به این دو نفر واگذار شد.

هک شدن ایمیل‌های فرولوف نشان داد او در ارتباط نزدیک با والری سولوخا، مأمور اف‌اس‌ب سازمان امنیت روسیه، بود و از داخل اوکراین اطلاعات در اختیارش می‌گذاشت و این اطلاعات چندان خوشایند کرملین نبود.

مثلاً مطابق نظرسنجی‌ای که به درخواست ولادیسلاو سورکوف، دستیار وقت ولادیمیر پوتین، انجام شد، اکثریت اوکراینی‌ها خواهان پیوستن اوکراین به اتحادیهٔ اروپا بودند. مکاتبات سورکوف که باز هم به کمک هکرها علنی شد، نشان می‌دهد با مطالعهٔ این نظرسنجی رئيس‌جمهور روسیه متوجه شد که نمی‌تواند نظر مردم اوکراین را عوض کند و تصمیم گرفت رئيس‌جمهور وقت این کشور را تحت فشار قرار دهد.

نخست‌وزیر اوکراین در دورهٔ ویکتور یانوکویچ متعاقباً اذعان کرد فشار کرملین باعث شده بود دولت اوکراین روند امضای توافق تجارت آزاد با اتحادیهٔ اروپا را متوقف کند. در واکنش به این گام، ۱۰ سال پیش معترضان در اوکراین به خیابان آمدند.

فیلم مستند «پروئکت» با عنوان «جنگ او؛ چگونه پوتین جنگ علیه اوکراین را آغاز کرد» طی دو روز تقریباً دو میلیون بیننده در یوتیوب داشت
«مانیفست» زنان سربازان روس

از گزارش‌ها در رسانه‌های روسی چنین برمی‌آید که جنبش زنان سربازان روس در جنگ علیه اوکراین نشانه‌هایی از یک جنبش سیاسی به خود می‌گیرد، هرچند آن‌ها همچنان تأکید دارند مخالف جنگ روسیه علیه اوکراین نیستند و تنها درخواست‌شان بازگشت همسران‌شان به خانه پس از حضور یک سال یا بیشتر در جبههٔ جنگ است.

در عین حال در چند بیانیه انتقادهای بسیار تندی متوجه ولادیمیر پوتین و مقامات ارشد نظامی روسیه شده است. این گروه همچنین از طرفداران خود خواسته‌اند روی خودرو‌ها برچسب حاوی شعارهایشان را بچسبانند و از شال سفید به عنوان نماد این جنبش اعتراضی استفاده کنند.

درک ابعاد این اعتراض‌ها هنوز دشوار است. در حال حاضر ۲۳ هزار نفر در کانال تلگرامی ویژه عضو هستند. چندین عکس برای نشان دادن مراسم برچسب شعار روی خودروها منتشر شده است. در تجمعی در مسکو ۱۲ زن شرکت کردند و در نووسیبیرسک حدود ۳۰ نفر در یک جلسه پشت درهای بسته گرد هم آمدند.

بیشتر در این باره: دستور خاموش کردن اعتراضات زنان سربازان روسیه «با پول»

اما در شرایطی که سرکوب شدید باعث شده مخالفان جنگ اعتراض‌ها را متوقف کنند، نمی‌توان اقدامات همسران نیروهای بسیج‌شده را کم‌اهمیت تلقی کرد، «به ویژه که امکان گسترش این اعتراض‌ها کم نیست و همچنین دولت نمی‌تواند با آن‌ها با همان خشونتی برخورد کند که با مخالفان جنگ مقابله می‌کند».

فعلاً کرملین و مبلغانش سعی کرده‌اند، در مقابل همسران معترض، «همسران صحیح» را گرد هم آورند که برخلاف گروه اول حامی سرسخت پوتین‌اند. مقامات رسمی کاملاً محتاطانه و عمدتاً از طریق رسانه‌ها به زنان معترض واکنش نشان داده‌اند و بیشتر در پی آن بوده‌اند تا با وساطت مسئولان محلی سکوت این زنان را بخرند.

اما اگر اعتراضات گسترش یابد، کرملین با انتخاب دشواری روبه‌رو خواهد شد؛ جنبش یا باید سرکوب شود و یا باید به‌دنبال معامله با اعضای آن بود.

پیش‌بینی می‌شود ولادیمیر پوتین طی جلسهٔ پرسش و پاسخی که برای اواسط ماه دسامبر برنامه‌ریزی شده، «به دنبال آرام کردن اوضاع باشد».

یک مرد معلول در مسکو به آن دلیل که با انگشت روی برف نوشته بود «نه به جنگ!» ۱۰ روز به زندان افتاد
شرط جدید برای بازدید خارجیان از روسیه

وزارت کشور روسیه لایحه‌ای ارائه کرد که انتظار دارد در دوما تصویب شود. قانون جدید تمام خارجی‌هایی را که قصد ورود به روسیه دارند، موظف می‌کند که «توافق همبستگی» امضا کنند.

خبرگزاری روسی تاس نوشت نسخه‌ای از این لایحه را در اختیار دارد و از آن چنین برمی‌آید که ورود خارجیان به روسیه تنها با چند تعهد امکان‌پذیر خواهد بود. ‌سوءاستفاده نکردن از آزادی بیان به‌ویژه در راستای مخالفت با سیاست‌های دولت روسیه، انکار نکردن ارزش‌های سنتی، پذیرش نقش برجستهٔ مردم اتحاد شوروی در پیروزی بر فاشیسم و انصراف از تبلیغ دگرباشی در میان تقاضاهای وزارت کشور روسیه برای شهروندان خارجی است.

کامرسانت یادآوری کرده است که در سال‌های گذشته ابتکار مشابهی مطرح شده بود اما در آن زمان طرفدار چندانی نداشت.