در سال ۲۰۲۳ مرگ تعدادی از چهره‌های شاخص دنیای سیاست و نظامیان بانفوذ در سراسر جهان خبرساز شد که برخی از آنان سال‌ها زمام امور کشور خود را در دست داشتند و بعضی دیگر تأثیرات عمده‌ای در تنظیم روابط دولت‌ها به‌ویژه کشورها و گروه‌های متخاصم بر جای گذاشتند.
با این حال، در این میان کسانی هم بودند که در گسترش جنگ‌ها دخیل بودند و برخی نیز برای حقوق بشر یا مبارزه با تروریسم فعالیت می‌کردند.
یازده چهرهٔ شاخص از فهرست طولانی درگذشتگان ۲۰۲۳
پرویز مشرف
پرویز مشرف، از نظامیان ارتش پاکستان و رئیسجمهور پیشین این کشور، پنجم فوریه (۱۶ بهمن)، پس از یک دوره بیماری طولانی، در شهر دوبی امارات متحده عربی در ۷۹ سالگی درگذشت.
او در سال ۱۹۹۹ با کودتای نظامی به قدرت رسید و تا سال ۲۰۰۸ رئیسجمهور پاکستان بود.
ژنرال مشرف به‌دنبال گسترش مخالفت علیه حکومتش در پاکستان وضعیت فوق‌العاده اعلام کرد و به این ترتیب، تمامی آزادی‌های سیاسی و مدنی، موازین حقوق بشر و روندهای دموکراتیک در فاصله بین نوامبر ۲۰۰۷ تا فوریه ۲۰۰۸ لغو شد.
تظاهرات حامیان پرویز مشرف مقابل دادگاهی در اسلام‌آباد، ۱۸ فوریه ۲۰۱۴
او در سال‌های پایانی حکومت خود به‌خاطر باقی‌ماندن در مقام فرماندهی ارتش هم‌زمان با حفظ مقام ریاست‌جمهوری به‌شدت با دستگاه قضایی پاکستان اختلاف پیدا کرد. پس از آن‌که حزب سیاسی حامی او در سال ۲۰۰۸ در انتخابات شکست خورد، آقای مشرف از مقامش کناره‌گیری کرد.
با این حال، او در مبارزه با گروه‌های تروریستی، با جامعهٔ جهانی به‌ویژه آمریکا همکاری داشت.
سیلویو برلوسکونی
سیلویو برلوسکونی تاجر میلیاردر ایتالیایی و نخست‌وزیر پیشین این کشور، در پی یک دوره بیماری، روز ۱۲ ژوئن (۲۲ خرداد) در ۸۶ سالگی درگذشت.
او چهار دوره نخست‌وزیری ایتالیا را برعهده داشت و حزب «فورزا ایتالیا» که برلوسکونی رهبری آن را برعهده داشت، اکنون بخشی از ائتلاف راستگرای حاکم کنونی است.
برلوسکونی با تأسیس شرکت بزرگ رسانه‌ای مِدیاسِت در دههٔ هفتاد میلادی، در دنیای رسانه نیز فردی تأثیرگذار بود.
خودروی حامل تابوت سیلویو برلوسکونی در پایان مراسم تشییع جنازه‌اش از کلیسای جامع میلان در شمال ایتالیا، ۱۴ ژوئن ۲۰۲۳
در سال‌های اخیر دستگاه قضایی ایتالیا بارها پرونده‌هایی را علیه برلوسکونی گشوده و حکم‌هایی را علیه او صادر کرده بود. برای نمونه، در سال ۱۳۹۲ دادگاه تجدیدنظر با متهم کردن سیلویو برلوسکونی به فرار مالیاتی از طریق شرکت رسانه‌ای مدیاست، حکم چهار سال زندان و پنج سال محرومیت او از فعالیت دولتی را تأیید کرد.
او همچنین متهم شد که در ازای رابطهٔ جنسی با یک دختر زیر ۱۸ سال پول پرداخت کرده است.
مارتی آهتیساری
مارتی آهتیساری، رئیسجمهور پیشین کشور فنلاند و برندهٔ جایزهٔ صلح نوبل، در ۲۳ ژوئن درگذشت.
آهتسیاری در سال‌های ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۰ رئیسجمهور فنلاند بود و به‌عنوان دیپلمات سازمان ملل در حل مناقشات بین‌المللی نقش داشت.
این سیاستمدار اروپایی به‌خاطر سه دهه فعالیت برای برقراری صلح در سراسر جهان در سال ۲۰۰۸ برندهٔ جایزه صلح نوبل شد.
کوفی عنان (راست)٬ ارنستو سِدیو (چپ) و مارتی آهتیساری (ردیف پشت٬ راست) در دیدار با اکبر هاشمی رفسنجانی- ۷ بهمن ۱۳۹۲
آهتیساری همراه با کوفی عنان، دبیرکل پیشین سازمان ملل متحد، به تهران نیز سفر کرده بود. هدف از این سفر گفت‌وگو در مورد «راه‌های مسالمت‌آمیز برای جلوگیری از تنش‌ها و کاهش اختلاف‌های فرقه‌ای» در خاورمیانه اعلام شد.
او در زمان فعالیت خود در سازمان ملل متحد، فرستادهٔ ویژهٔ این سازمان در امور کوزوو بود و مسئولیت سازماندهی مذاکرات دربارهٔ روند تعیین وضعیت کوسوو پس از اعلام استقلال در سال ۲۰۰۸ را برعهده داشت.
یوگنی پریگوژین
در ۲۳ اوت (اول شهریور) آژانس حمل‌ونقل هوایی فدرال روسیه اعلام کرد که در پی سقوط هواپیمای جت خصوصی متعلق به گروه مزدوران واگنر در شمال مسکو، تمامی ۱۰ سرنشین این هواپیما ازجمله یوگنی پریگوژین فرمانده این گروه کشته شدند.
گروه واگنر به رهبری یوگنی پریگوژین که در تهاجم نظامی به اوکراین چند ماه در کنار نظامیان روسیه می‌جنگید، روز دوم تیر شورشی را علیه حکومت روسیه برپا کرده بود.
این شورش کمتر از دو روز ادامه داشت و با دخالت رئیسجمهور بلاروس پایان یافت. کرملین اعلام کرد که پریگوژین باید به بلاروس تبعید شود و نیروهایش یا بازنشسته می‌شوند یا همراه با او تبعید می‌شوند و یا به ارتش روسیه می‌پیوندند.
پریگوژین در کنار پوتین
با این حال، گزارش‌ها حاکی از آن بود که به‌رغم توافق صورت‌گرفته، آقای پریگوژین آزادانه به داخل خاک روسیه رفت‌وآمد داشت.
گروه واگنر، علاوه‌بر مداخله در جنگ اوکراین، در دیگر مناطق جهان نیز حضور داشت و تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفته بود.
به تازگی، وال‌استریت جورنال در گزارشی نوشت که عملیات حذف یوگنی پریگوژین توسط دبیر شورای امنیت ملی روسیه سازماندهی شده بود و ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، در جریان آن بوده است.
مانگوسوتو بوتلزی
مانگوسوتو بوتلزی، سیاستمدار جنجالی آفریقای جنوبی و چهره گروه قومی زولو، که بزرگ‌ترین گروه قومی این کشور به شمار می‌رود، در نهم سپتامبر درگذشت.
او به مدت هفت دهه در عرصهٔ سیاست کشور فعال بود. در سال ۱۹۷۵ حزب اینکاتا آزادی را تأسیس کرد و در فاصلهٔ سال‌های ۱۹۷۶ تا ۱۹۹۴ نخست‌وزیری بانتوستان کوازولو را برعهده داشت.
پس از پایان این دوره تا سال ۲۰۰۴ وزیر کشور آفریقای جنوبی شد.
مانگوسوتو بوتلزی در لباس محلی آفریقای جنوبی
مانگوسوتو بوتلزی همچنین از سال ۱۹۹۴ تا پایان عمرش نمایندهٔ پارلمان آفریقای جنوبی بود.
حزب اینکاتا، که او بیش از چهل سال رهبری آن را بر عهده داشت، در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ جنگ‌های ارضی مرگباری را رهبری کرد که این خشونت‌ها بیش از پنج هزار کشته بر جای گذاشت.
بوتلزی به تحریک خشونت علیه کنگرهٔ ملی آفریقا درست قبل از انتخابات تاریخی ۱۹۹۴ آفریقای جنوبی متهم شد که می‌توانست جنبش علیه آپارتاید را از مسیر خود خارج کند.
لی کچیانگ
لی کچیانگ، نخست‌وزیر پیشین چین، در ۲۷ اکتبر در ۶۸ درگذشت.
او در زمان نخست‌وزیری، رهبری اقتصادی کشور را برعهده داشت و مدافع تجارت خصوصی بود، اما پس از این‌که شی جین‌پینگ در مقام ریاست‌جمهوری چین قدرت خود را افزایش داد، از اختیارات او کاسته شد.
او در زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در آمریکا که تنش‌های اقتصادی با چین افزایش یافته بود، گفت: «هیچ کس از جنگ تجاری پیروز بیرون نمی‌آید.»
در یک مقطع حتی از او به‌عنوان نامزد بالقوهٔ پست ریاست‌جمهوری نام برده می‌شد.
روزالین کارتر
روزالین کارتر، بانوی اول پیشین آمریکا، ۱۹ نوامبر درگذشت.
خانم کارتر همسر جیمی کارتر، رئیسجمهور آمریکا در فاصله سال‌های ۱۹۷۷ تا ۱۹۸۱، بود.
آقای کارتر در ۲۱ سالگی با روزالین ۱۸ ساله ازدواج کرد و این دو طولانی‌ترین دورهٔ زندگی خانوادگی را در میان خانواده رؤسای جمهور آمریکا رقم زدند.
او در دوران بانوی اولی آمریکا در کنار ایفای نقش به‌عنوان مشاور رئیسجمهور، تلاش‌های زیادی برای اصلاحات دولتی در ارتباط با سلامت روان به خرج داد و کمک کرد قوانینی برای مراقبتهای بهداشتی روان در آمریکا به اجرا گذاشته شود.
رزالین کارتر در کنار همسرش جیمی کارتر
خانم کارتر ماه مه امسال به بیماری دمانس مبتلا شد. آقای کارتر نیز طی سال‌های گذشته بیمار و تحت مراقبت بوده، اما ژوئن امسال اعلام کرد از درمان پزشکی چشم پوشیده و مراقبت در خانه را انتخاب کرده است.
کارتر و همسرش بعد از ترک کاخ سفید، زندگی خود را به فعالیت‌های حقوق بشری در آمریکا و جهان معطوف کردند.
هنری کیسینجر
هنری کیسینجر، وزیر خارجه پیشین ایالات متحده و مشهورترین دیپلمات آمریکایی، ۲۹ نوامبر (۸ آذر) در صد سالگی درگذشت.
هنری کیسینجر در دوران وزارت خارجه خود نقش مهمی در رخدادهای بزرگ جهانی از جمله رویکرد آمریکا در جنگ ویتنام، برقراری روابط دیپلماتیک با چین و کاهش تنش با اتحاد جماهیر شوروی داشت.
ریچارد نیکسون، رئيس‌جمهور وقت آمریکا در سال ۱۹۶۹، هنری کیسینجر را به‌عنوان مشاور امنیت ملی خود منصوب کرد.
رویکرد هنری کیسینجر به رویدادهای جهانی در چارچوب جنگ سرد و رویارویی با اتحاد جماهیر شوروی بود. او از نظریه‌پردازانی در عرصهٔ سیاست خارجی محسوب می‌شد که نگاهی «عملگرا» به منازعات و درگیری‌ها در سطح بین‌المللی داشت.
هنری کیسینجر
در حالی که بسیاری از هنری کیسینجر به‌خاطر نقش و تجربه گسترده‌اش در عرصه روابط بین‌الملل ستایش می‌کردند، منتقدان کیسینجر به نقش او در حمایت از حکومت‌های دیکتاتوری به‌ویژه در آمریکا لاتین اشاره می‌کنند.
آقای کیسینجر وزیر خارجه وقت ایالات متحده در سال ۱۹۷۳ به همراه له دوک توو، همتای ویتنام شمالی، به‌دلیل توافق برای پایان دادن به جنگ ویتنام برندهٔ جایزهٔ صلح نوبل شد.
اما له دوک توو از پذیرش این جایزه خودداری کرد. به‌رغم امضای توافق صلح، جنگ تا دو سال بعد ادامه یافت.
کیسینجر در این دوران در تحولات دیگری همچون جنگ ۱۹۷۳ یوم کیپور بین مصر و سوریه با اسرائیل و همچنین جنگ بین هند و پاکستان در سال ۱۹۷۱ نقش ایفا کرد.
او حتی پس از کناره‌گیری از دولت آمریکا، نقش سیاستمدار ارشد حزب جمهوری‌خواه را در عرصهٔ سیاست خارجی به عهده داشت.
جابر الصباح
نواف احمد جابر الصباح امیر کشور نفت‌خیز کویت در شانزدهم دسامبر (۲۵ آذر) در ۸۶ سالگی درگذشت.
او سه سال پیش در پی مرگ برادرش در کویت به قدرت رسیده بود و در زمینهٔ دیپلماتیک راه امیر قبل از خود را ادامه داد.
نواف در سال ۲۰۰۶ توسط صباح الصباح، برادر ناتنی‌اش، به عنوان ولیعهدی رسید و در سپتامبر سال ۲۰۲۰ در پی درگذشت امیر کویت، زمام امور این کشور را در دست گرفت.
تشییع جنازه نواف احمد الصباح
کویت با جمعیتی حدود ۴.۲ میلیون و مساحتی حدود ۱۸ هزار کیلومتر مربع که از نظر وسعت قلمرو در رتبه ۱۵۲ جهانی است صاحب ششمین منابع بزرگ نفت در جهان است.
نواف بیش از ۴۰ سال سکان سیاست خارجی این کشور حاشیه خلیج فارس را برعهده داشت.
ولفگانگ شویبله
ولفگانگ شویبله، سیاستمدار باسابقهٔ آلمانی، یکی از معماران اتحاد دو آلمان در اواخر قرن بیستم میلادی و وزیر پیشین اقتصاد این کشور ۲۶ دسامبر درگذشت.
او عضو حزب دموکرات مسیحی آلمان و مدتی هم رهبر این حزب بود.
شویبله که مدتی نیز مدیر دفتر صدر اعظم آلمان بود، در سال ۱۹۸۹ از سوی هلموت کهل صدراعظم وقت آلمان به مقام وزارت کشور رسید. او در این مقام در مورد شرایط اتحاد دو آلمان شرقی و غربی مذاکره کرد.
شویبله در دههٔ ۹۰ میلادی و پس از فلج شدن، در پارلمان آلمان رهبری حزبش را برعهده گرفت و پس از رسوایی مالی حزبش مجبور به استعفا از این مقام شد.
او در سال ۲۰۰۵ در اولین ائتلاف بزرگ به رهبری آنگلا مرکل به وزارت کشور بازگشت و نوعی سیاست امنیتی سختگیرانه را در پی گرفت.
او در سال ۲۰۰۹ به‌عنوان وزیر دارایی منصوب شد و از سیاست‌های ریاضت اقتصادی اروپا دفاع کرد.
شویبله در سال ۲۰۱۷ از مقام‌های دولتی کناره‌گیری کرد تا ریاست پارلمان آلمان را برعهده بگیرد. و به مدت چهار سال در این مقام بود.
ژاک دولور
ژاک دولور، وزیر پیشین دولت فرانسه، رئیس پیشین کمیسیون اروپا و یکی از چهره‌های اصلی در شکل‌گیری واحد پولی یورو، در روز ۲۷ دسامبر در ۹۸ سالگی درگذشت.
او در جوانی یک فعال صنفی بود و از سال ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۲ در دوران ریاست جمهوری ژرژ پمپیدو با دولت همکاری داشت و سپس در سال ۱۹۷۴ به حزب سوسیالیست پیوست.
او از سال ۱۹۸۱ تا ۱۹۸۴ وزیر اقتصاد، دارایی و بودجه در دولت فرانسوا میتران بود.
این سیاستمدار فرانسوی از سال ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۵ رئیس کمیسیون اروپا بود و در چندین اقدام مهم این اتحادیه به‌ویژه ایجاد واحد پولی یورو نقش اصلی داشت.
ژاک دولور در کنار فرانسوا میتران
تصویب قانون واحد اروپایی، توافق شینگن و برنامهٔ اراسموس برای تبادل دانشجو از دیگر اقدامات زمان او بود. همچنین در سال ۱۹۹۶ یک مؤسسهٔ تحقیقاتی با عنوان «اروپای ما» تأسیس کرد.
دولور در انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه در سال ۱۹۹۵، درحالی‌که اقبال‌ها به او زیاد بود، در اوج ناباوری همگان تصمیم گرفت نامزد انتخابات نشود.
ناظران معتقدند که اگر او نامزد شده بود، ممکن بود ژاک شیراک به پیروزی نرسد. پس از این اتفاق، او نفوذ سیاسی خود را از دست داد ولی گهگاه در مورد مسائل اروپایی موضع‌گیری می‌کرد.
بیشتر در این باره:
خاموشی سیلویو برلوسکونی؛ نماد «فضیلت و نکبت» جامعهٔ ایتالیادوست شاه و دشمن ظریف؛ هنری کیسینجر برای محمدرضا پهلوی چه کرد؟هنری کیسینجر؛ نظرات و کارنامه‌ای که نمی‌توان به آن بی‌اعتنا بودسقوط هواپیمای واگنر؛ انتقام پوتین از «خیانت» پریگوژین؟