با کشیده شدن انتخابات ریاست جمهوری ایران به دور دوم، مسعود پزشکیان و سعید جلیلی دو نامزدی که بیشترین آرا را در انتخابات روز جمعه کسب کردند، با یکدیگر رقابت خواهند کرد.
نتایج اعلام شده از دور نخست انتخابات ریاست جمهوری حاکی از آن بود که هیچیک از نامزدها موفق به کسب حدنصاب ۵۰ درصد به علاوه ۱ آرا نشدند و تعیین جایگزینی برای ابراهیم رئیسی به دور دوم کشید.
قرار است دور دوم از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران، برای تعیین جانشین ابراهیم رئیسی جمعه هفته جاری برگزار شود.
از سوی دیگر، به دنبال اعلام رسمی ستاد انتخابات کشور مبنی بر دومرحله‌ای شدن چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، محمدباقر قالیباف از جلیلی، رقیب پیشین خود، اعلام حمایت کرد.
علیرضا زاکانی و امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، دو کاندیدای دیگر اصولگرا که پیش از برگزاری انتخابات انصراف دادند، نیز با انتشار بیانیه‌های جداگانه از سعید جلیلی حمایت کردند.
هردو کاندیدای سابق تأکید کردند با استفاده از «ستادهای انتخاباتی» خود به سعید جلیلی برای موفقیت در مرحله دوم انتخابات کمک خواهند کرد.
ستاد انتخابات وزارت کشور پس از آن که طی چند اطلاعیه جمع آرای شمارش‌شده را اعلام کرد، از رفتن نامزد جریان اصلاح‌طلبی و جریان اصولگرایان تندرو به مرحله دوم خبر داد که قرار است جمعه آینده، ۱۵ تیرماه برگزار شود.
بر اساس اعلام این ستاد، از میان ۲۴.۵۳۵.۱۸۵ رأی شمارش‌شده، مسعود پزشکیان موفق به کسب ۱۰.۴۱۵.۱۹۱ رأی، سعید جلیلی ۹.۴۷۳.۲۹۸ رأی، محمدباقر قالیباف۳.۳۸۳.۳۴۰ رأی و مصطفی پورمحمدی ۲۰۶.۳۹۷ رأی شدند.
این آمار نشان می‌دهد از آرای مأخوذه، ۴۲ درصد متعلق به پزشکیان، ۳۸ درصد به جلیلی، ۱۴ درصد به قالیباف و تنها یک درصد به مصطفی پورمحمدی رسیده است.
میزان آرای باطله نیز ۱.۰۵۶.۱۵۹ رأی بود که معادل ۴.۳ درصد آرا مأخوذه است.
با توجه به این که هیچ یک از نامزدها موفق به به کسب ۵۰ درصد به اضافه یک رای نشدند، انتخابات به دور دوم رفت و در این دور، رقابت در مرحله دوم میان پزشکیان و جلیلی خواهد بود که بیشترین آرا در مرحله اول را کسب کرده‌اند.
ستاد انتخابات وزارت کشور در عین حال، میزان مشارکت در دور اول چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری را ۳۹.۹ درصد اعلام کرد.
پس از آن بود که خبرگزاری‌ها بیانیه‌ای از محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی منتشر کردند که او در آن به صراحت و با هدف جلوگیری از رسیدن اصلاح‌طلبان به قدرت از سعید جلیلی در دور دوم انتخابات حمایت کرده است.
قالیباف که حاضر نشد در دور اول به نفع جلیلی کناره‌گیری کند، پس از کسب آرای ناکافی در مرحله اول انتخابات در بیانیه‌ای اعلام کرد: «علیرغم اینکه اینجانب برای شخص آقای دکتر پزشکیان احترام قائل هستم، اما بدلیل نگرانی از برخی اطرافیان ایشان، از همه نیروهای انقلابی و حامیان خود می‌خواهم که کمک کنند تا جریانی که مسبب بخش مهمی از مشکلات اقتصادی و سیاسی امروز ما است، به عرصه قدرت باز نگردند.»
این حمایت در شرایطی صورت می‌گیرد که جدال لفظی سختی میان حامیان قالیباف و جلیلی در روزهای اخیر در شبکه‌های اجتماعی در جریان بود.
لطف‌الله فروزنده، رئیس ستاد علیرضا زاکانی هم که از او به عنوان نامزد «پوششی» انتخابات یاد می‌شد و از ادامه رقابت‌ها هم انصراف داده بود، در شبکه ایکس از جلیلی حمایت کرده و نوشت: «کلیه ستادهای تبلیغاتی دکتر زاکانی درسراسر کشور با تمام توان و ظرفیت برای پیروزی کاندیدای جبهه انقلاب تلاش خواهند کرد.»
این در حالی است صداوسیمای جمهوری اسلامی روز شنبه نهم تیر اعلام کرد، دو نامزد راه‌یافته به دور دوم قرار است روزهای دوشنبه ۱۱ تیر و سه‌شنبه ۱۲ تیر دو مناظره رودررو برگزار کنند.
در دوران تبلیغات مرحله اول، پنج مناظره میان شش نامزد برگزار شد که به گمان تعدادی از فعالان سیاسی و کاربران شبکه‌های اجتماعی شامل حرف‌های کلی و «خسته‌کننده» بود.
این نخستین بار بعد از انتخابات جنجالی سال ۱۳۸۸ است که دو نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری به شکل مستقیم مناظره می‌کنند.
بعد از انتخابات آن سال، تلویزیون حکومتی ایران شیوه برگزاری مناظره‌ها را تغییر داد و طی سه دوره انتخابات ریاست جمهوری در سال‌های ۹۲، ۹۶ و ۱۴۰۰ مناظره‌ها به شکل گروهی برگزار شد.
هیچیک از این انتخابات به مرحله دوم نرسید و بنابراین مناظره دونفره کاندیداها برگزار نشد.
در بستۀ تبلیغات تلویزیونی منتشر شده برای هر نامزد یک مستند نیم ساعته و یک نطق نیم ساعته نیز در نظر گرفته شده است.
میزان مشارکت، بحث داغ‌ِ شبکه‌های اجتماعی
آمار رسمی میزان مشارکت در چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری از سوی وزارت کشور که حدود ۴۰ درصد اعلام شد، نشان می‌دهد از میان ۶۱ میلیون و ۴۵۲ هزار و ۳۲۱ نفر واجد شرایط رأی دادن در داخل و خارج کشور در انتخابات ریاست‌جمهوری دور چهاردهم، تنها ۲۴ میلیون و ۵۳۵ هزار و ۱۸۵ هزار نفر شرکت کرده بودند.
اعتمادآنلاین جدولی مقایسه‌ای منتشر کرده که نشان می‌دهد میزان مشارکت در چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری نسبت به سیزدهمین دوره که ابراهیم رئیسی را به قدرت رساند، در اکثر استان‌ها روندی کاهشی داشته است.
بر اساس این جدول، تنها دو استان تهران و قم به ترتیب با ۱۰.۶ و ۳.۸ درصد رشد، نسبت به دور قبل انتخابات ریاست‌جمهوری، روند صعودی را تجربه کرده‌اند.
استان‌های سیستان و بلوچستان با کاهشی ۳۲.۸ درصدی، گیلان با کاهشی ۲۶.۱ درصدی و سمنان با کاهشی ۲۲.۲ درصدی، بالاترین میزان کاهش مشارکت نسبت به دور قبل را داشته‌اند.
پس از سرکوب خشونت‌بار چند دوره اعتراضات اخیر در ایران، یکدست‌سازی حکومت و فشارهای اقتصادی ناشی از افزایش تحریم‌ها، روند مشارکت انتخاباتی مردم در ایران همواره نزولی بوده است.
پیشتر از انتخاباتی که به پیروزی ابراهیم رئیسی منجر شد به عنوان بی‌رونق‌ترین انتخابات یاد می‌شد، اما حال برای بی‌توجهی مردم به انتخابات در جمهوری اسلامی رکوردی جدید ثبت شده است. این در حالی است که علی خامنه‌ای چندین بار بر اهمیت حضور مردم تأکید کرده بود.
حال کاهش چشمگیر مشارکت در این دوره از انتخابات به یکی از داغ‌ترین موضوعات در شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان تبدیل شده و هواداران تحریم و مشارکت در انتخابات، از زاویه دید خود به تحلیل آن پرداخته‌اند.
یاسر جبرائیلی، رئیس مرکز ارزیابی و نظارت راهبردی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت در شبکه اجتماعی ایکس در این زمینه نوشته: «مشارکت ۴۰ درصدی نتیجه هیچ چیزی نیست جز حمله مغول‌وار به معیشت ملت با تصمیم‌سازی نئولیبرال‌های ریشدار و سربه‌سجود آیه‌خوان.»
همزمان با شمارش مرحله به مرحله آرای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران و مشخص شدن تقریبی میزان مشارکت، برخی هواداران حکومت در شبکه‌های اجتماعی، خواستار «ریشه‌یابی جدی» دلایل کاهش میزان مشارکت مردمی در چند انتخابات اخیر شدند.
مخالفان و منتقدان حکومت نیز از «پیروزی» پروژه تحریم انتخابات در ایران سخن می‌گویند و از «نه بزرگ» شهروندان به درخواست علی خامنه‌ای مبنی بر ضرورت مشارکت بالا برای «سرافرازی» جمهوری اسلامی خبر می‌دهند.
با این حال بسیاری از تحلیلگران و فعالان سیاسی مدافع تحریم، از ضرورت همراهی مخالفانی که رأی دادند و ندادند در مبارزه برای برقراری دموکراسی و حقوق بشر در ایران و خودداری از تبدیل مشارکت یا عدم مشارکت در انتخابات به عامل شکاف و جدایی میان منتقدان و مخالفان می‌گویند.
برخی حامیان حکومت نیز عدم مشارکت گسترده در انتخابات را نشانه نارضایتی از دولت ابراهیم رئیسی که «شهید خدمت» نامیده شد، علیرغم تعریف و تمجیدهای حکومت از او و بستن غیررسمی راه هرگونه انتقاد از عملکرد کابینه ناتمامش خوانده‌اند.
عده‌ای نیز به افرادی که از همین مشارکت پایین هم راضی بوده و به واسطه آن سعی در بیرون کردن رقبا از میدان دارند، هشدار داده‌اند که میزان مشارکت اندک چیزی نیست که بتوان به آن بالید و باید «قهر» مردم را جدی گرفت.