پیشنهاد تازه محمد البرادعی دبیرکل آژانس انرژی اتمی دایر بر انتقال ۱۲۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ایران به ترکیه، ممکن است پیش از سفر چند روز آینده احمدی‌نژاد به آن کشور، مورد بررسی جدی‌تر جمهوری اسلامی قرار گیرد.
ایران پس از پذیرفتن تلویحی پیشنهاد ارسال ۱۲۰۰ کیلو از مجموع ۱۵۰۰ کیلو گرم اورانیوم غنی‌شده خود به روسیه، که طی گفتگوهای روز اول اکتبر توسط سعید جلیلی در ژنو صورت گرفته بود، از مفاد این توافق به طور کامل عقب‌نشینی کرد.
پاسخ شفاهی و منفی ایران در این زمینه که چند روز پس از انقضای مهلت مورد انتظار، توسط علی اصغر سلطانیه سفیر ایران در آژانس تسلیم محمد البرادعی گردید، شرایط حاکم بر پرونده هسته‌ای ایران را به وضعیت پیش از حصول توافق نیم‌بند اول اکتبر باز گرداند.
پیش از انجام گفتگوهای سعید جلیلی با نمایندگان گروه ۵+۱ در ژنو، شرایط خارجی مرتبط با فعالیت‌های اتمی ایران ملتهب می‌نمود، به طوری که روسیه نیز در انتقاد از ایران به جمع کشورهای غربی پیوسته بود.
البرادعی در گفت‌وگوی تلویزیونی اخیر خود از شرایط مزبور به عنوان «بحران» یاد کرده و اظهار داشته است که «ایران علاقه‌مند است که اورانیوم خود را در خاک خود نگاه دارد ولی من به آنها یادآور شدم که این اقدام مانع از خنثی کردن بحران کنونی خواهد شد».
البرادعی که چند روز پایانی دوران حضور ۱۰ ساله خود در آژانس را می‌گذراند، پیشگیری از برخورد نظامی و در صورت امکان حل بحران اتمی ایران از راه‌های مسالمت‌آمیز را آخرین میراث اشتغال طولانی خود در آژانس تلقی می‌کند.
حفظ ارتباط روزانه با تهران (آنطور که در گفت‌وگوی اخیر تلویزیونی خود به آن اشاره کرده است) از جمله تلاش‌هایی است که البرادعی در اخرین دقایق برای یافتن راه حل مناسب و عملی در این زمینه صورت می‌دهد.
البرادعی امیدوار است که ارسال اورانیوم غنی شده ایران، به جای روسیه به کشور ترکیه، و نگاهداری آن زیر نظارت آژانس، با توجه به روابط اخیراً گرم شده تهران و آنکارا، ممکن است مورد قبول جمهوری اسلامی قرار گیرد.
آنچه آقای البرادعی ظاهراً فراموش کرده است، غیرقابل باز گشت شدن اورانیوم ارسالی ایران به خارج، پس از ارسال و در نتیجه از دست دادن اهرم قابل ملاحظه‌ای است که تهران در صورت حفظ ذخیره کنونی می‌تواند آن را، در صورت انجام معامله‌ای با نظام جهانی، مورد استفاده بهتری قرار دهد.
در این جمع‌بندی، حتی در صورت داشتن اطمینان بیشتر ایران به ترکیه نسبت به روسیه، مقصد اورانیوم غنی‌شده ایران موضوع اصلی نیست. موضوع اصلی نگاهداری اورانیوم غنی‌شده در داخل ایران پیش از دست یافتن به توافقی جامع است که در آن می‌باید مجموع روابط امنیتی، اقتصادی و سیاسی ایران با غرب مورد توجه قرار گیرد.
دولت کنونی ایران مایل به دست یافتن به ضمانت‌های امنیتی، حضور فعال در آرایش‌های امنیت منطقه به خصوص در حوزه خلیج فارس، ایفای نقش فعال در مناقشات محلی، از جمله عراق، افغانستان و روابط اعراب اسرائیل است.
ایران همچنین علاقه‌مند است که فشارهای مالی و اقتصادی جاری که تجارت خارجی و بهره‌برداری از منابع گاز و نفت آن را تحت تأثیر قرار داده کاهش یابد. ایران از این بابت سالانه مجبور به تحمل ده‌ها میلیارد دلار زیان و یا کاهش درآمد ارزی شده است.
وضعیت صدور انرژی ایران به اروپا، امضای قرارداد همکاری تجاری با جامعه اروپا و پیوستن به سازمان تجارت جهانی نیز از سال ۲۰۰۵ به این سو همچنان بلا تکلیف مانده است.
جمهوری اسلامی انتظار ندارد که با ارسال ۱۲۰۰ کیلوگرم اورانیوم ایران به ترکیه و یا روسیه، در هیچیک از شرایط یاد شده تغییر مثبتی حاصل شود.
البته آمریکا و یا گروه ۵+۱، آنطور که البرادعی نیز تأکید کرده است با این تغییر مقصد برای ارسال اورانیوم ایران به خارج مخالف نیستند. ولی مشکل ایران با اصل موضوع ارسال اورانیوم خود به خارج همچنان باقی خواهد بود.
اظهارات تازه علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و روابط خارجی مجلس ایران، در گفت‌وگو با خبر گزاری ایسنا تأکید تازه‌ای است بر تصمیم تهران دایر بر عقبگرد از توافق تلویحی اول اکتبر در ژنو و پاسخ منفی در قبال پیشنهاد ۲۱ اکتبر آقای البرادعی.
علاوه بر تمامی بازدارنده‌های قبلی که مانع از قبول پیشنهاد ارسال اورانیوم ایران به روسیه در قبال در یافت سوخت برای راکتور کهنه و بی‌اهمیت تهران شده، وضعیت ترکیه در رابطه با غنی‌سازی اورانیوم است که از شانس عملی بودن آن می‌کاهد.
بر خلاف روسیه که دارای صنعت پیشرفته غنی‌سازی است، ترکیه در این زمینه فاقد کمترین تجربه و تجهیزاتی است که بتواند مبادله سوخت توسط ایران را توجیه کند.
در صورت قبول پیشنهاد اخیر البرادعی، تهران بدون پرده‌پوشی و استفاده از حجاب «مبادله سوخت با هدف افزایش غلظت اورانیوم ایران» که می‌توانست توجیهی برای ادامه غنی‌سازی و دادن مشروعیت به آن در داخل ایران تلقی شود، به واگذاری اورانیوم خود و قبول نداشتن حق غنی‌سازی تن خواهد داد.
در صورت پذیرفتن چنین پیشنهادی، بی‌تردید نه تنها شاخه‌ای از عوامل داخل در حاکمیت که حتی اصلاح‌طلبان خارج از حکومت نیز در ابراز مخالفت با آن تردید نخواهند کرد.
دولت در این شرایط خود را مجبور خواهد دید که توضیح بدهد چگونه واگذاری «هندلینگ» در فرودگاه تهران به شرکت ترکیه‌ای «تاو» دارای مشکلات امنیتی بود و در عین حال دولت «دوست» ترکیه، با داشتن عضویت در پیمان نظامی ناتو، برای نگهداری از اورانیوم غنی شده ایران حائز شرایطی بهتر از روسیه است که اخیراً یکصد تن سوخت اتمی مورد نیاز رآکتور بوشهر را به ایران ارسال کرده است.
با وجود انکار البرادعی، به نظر می‌رسد که موضوع پیشنهادی او علاوه بر ایران و آمریکا، با ترکیه نیز در میان گذاشته شده است. احمدی‌نژاد تا چند روز دیگر عازم ترکیه خواهد شد. بی‌تردید احمدی‌نژاد با شرایط بحرانی حاکم بر پرونده اتمی ایران آشنا است.
با این وجود و علیرغم علاقه شخصی احمدی‌نژاد برای دست یافتن به یک توافق بزرگ با کشور مسلمان همسایه، انتظار نمی‌رود که جمهوری اسلامی در شرایط کنونی به قبول پیشنهاد تازه البرادعی تن در دهد، هرچند که تحمل هزینه‌های ادامه وضع موجود نیز برای تهران به سرعت مشکل‌تر از پیش خواهد شد.
-----------------------
دیدگاه‌های انعکاس یافته در این یادداشت، الزاماً بازتاب نظرات رادیو فردا نیست.